Tíminn - 08.10.1994, Blaðsíða 14

14
Laugardagur 8. október 1994
Þórbur Gíslason
bóndi og fyrrverandi skólastjóri, Ölkeldu II, Stabarsveit
Fæddur 15. september 1916
Dáinn 29. september 1994
Þórður var fæddur að Ölkeldu.
Foreldrar hans voru hjónin Vil-
borg Kristjánsdóttir og Gísli Þórð-
arson. Þóröur var elstur af sjö
systkinum, en þau eru: Þórður,
Elín Guðrún, Alexander, Kristján
Hjörtur, Ólöf Fríða, Guðbjartur
og Lilja.
Þórður kvæntist árið 1943
Margréti Jónsdóttur frá Vatns-
holti og eignuðust þau sjö börn,
sem öll eru á lífi:
Gísli, f. 14.3. 1944, póstbílstjóri
í Reykjavík. Maki Tama Bjarna-
son húsmóðir; á tvö börn.
Ingibjörg, f. 23.11. 1946, hús-
móðir í Reykjavík. Maki Snæ-
björn Sveinsson tæknifræðingur;
á þrjú börn.
Stefán Konráð, f. 2.Í2. 1949,
skólabílstjóri í Staöarsveit. Maki
Ragna ívarsdóttir húsmóðir; á tvö
börn og eitt fósturbarn.
Jón Svavar, f. 2.7. 1953, bóndi
Ölkeldu III. Maki Bryndís Jónas-
dóttir húsmóðir; á fjögur börn og
eitt fósturbarn.
Haukur, f. 25.11. 1954, tré-
smíðameistari í Reykjavík. Maki
Rósa Erlendsdóttir húsmóðir; á
tvöbörn. :• •'
Signý, f. 16.8. 1961, húsmóðir í
Reykjavík. Máki Helgi Jóhánns-
son, lögfræðinguf og stjórnár-
ráðsfulltrúi; á eitt barn.
Kristján, f. 8.8. 1963, bóndi 01-
keldu. Maki Astrid Gundersen
húsmóðir; á tvö börn.
Þórður ólst upp hjá foreldrum
sínum og átti heima hjá þeim þar
til hann stofnaði sjálfur heimili.
Árið 1936 fór hann á Brénda-
skólann á Hvanneyri og útskrif-
aöist þaðan 1938. Var hann
starfsmaður á skólabúinu á
Hvanneyri nokkurn tíma eftir
námsdvölina þar, en hafði áður
stundað vegavinnustörf á Holta-
vörðuheiði, hjá hinum kunna
verkstjóra Jóhanni Hjörleifssyni,
sem hann minntist meb hlýjum
huga fyrir gott samstarf við vega-
vinnumennina.
Þórður hóf búskap að Hólakoti í
Staðarsveit árið sem hann kvænt-
ist. Eftir tveggja ára búskap þar
fluttu þau hjón að Ölkeldu og
reistu þar nýbýli, sem þau nefndu
Ölkeldu II og bjuggu þau þar til
dauðadags, en Margrét andaðist
1. maí 1994.
Á nýbýlinu reistu þau hús fyrir
fólk og fénaö, fyrst stórt íbúbar-
hús. Þangaö tóku þau börn í
heimavist við barnaskóla Stabar-
sveitar, en Þórður var kennari
skólans. Það reyndi mjög á dugn-
ab og úrræði húsfreyjunnar að
leysa það starf af hendi við tak-
mörkuö þægindi, sem víða skorti
á í sveitum á þessu tímabili. Þetta
tókst þeim hjónum að leysa af
miklum myndarskap.
Á þessum árum fæddust þeim
hjónum sjö börn, sem að sjálf-
sögöu hafa þurft sitt og aukið á
starf húsfreyjunnar, en allt fór
þetta vel fram og börnin komust
til góðs þroska.
í húsinu, sem þau Þórður og
Margrét reistu sér á hólbrúninni
fyrir ofan íbúöarhúsið á Ölkeldu,
var lengst af, í kennara- og skóla-
stjóratíð Þórðar, athvarf skóla-
bama í Staöarsveit og arinn fjöl-
skyldunnar. Þar áttu einnig marg-
ir gestir erindi, þar sem þau hjón
tóku mikinn þátt í margskonar
félagsskap fyrir sveit sína og hér-
að. Gestrisni þeirra hjóna var al-
veg ótakmörkuð og virtist ótrú-
legt hvað húsmóðirin gat leyst af
hendi í því efni, auk mikilla um-
svifa með sína stóru fjölskyldu.
t MINNING
Eins og að framan greinir var
Þórður kennari og skólastjóri í
Staöarsveit, fyrst sem farkennari á
ýmsum stööum í sveitinni, en
lengst af í húsi foreldra sinna að
Ölkeldu I. Að lokum kenndi
hann við Lýsuhólsskóla og mun
skólastarf hans hafa verið fullt 31
ár í Staðarsveit.
Þá var Þórður mikill áhugamab-
ur í ungmennafélagsmálum og
var formaður U.M.F. Staðarsveitar
í 15 ár og formaður og með-
stjórnandi H.S.H. um margra ára
skeið. Þórbur var einn af stofn-
endum Skógræktarfélags Heið-
synninga og formaður þess um
árabil. Kom félagið sér upp afgirt-
um skógarreitum og hehir plant-
ab mörgum trjáplöntum. Þær
hafa löngum átt erfitt uppdráttar
í umhleypingasamri veðráttu á
Snæfellsnesi, en virbast þó nú í
seinni tíð vera ab ná töluverbum
vexti og sanna tilveru sína og
þakka þrautseigju brautryðjend-
anna. • - \
Þá var Þórður um árabil gjald-
kéri Sjúkrasamlags Stabarsveitar,
umbobsmaður Brunabótafélags
íslands auk fjölmargra sfarfa í
þágu almennings.
Þá má ekki gleyma að minnast
stárfa Þórðár fyrir sóknarkirkju
sína á Staðarstað. Þar var hann
um árabil formaður sóknarnefnd-
ar og safnabarfulltrúi kirkju sinn-
ar. Þórður söng í kirkjukórnum
frá stpfnun hans, vib messur og
aðrar athafnir, til síðustu stundar,
eða í um fimmtíu ár. Ætíb söng
hann tenór, meb sinni björtu
rödd.
Ábur hef ég minnst á húsið, sem
þau hjón byggðu á fyrstu árum
búskapar síns og gegndi miklu
hlutverki. Seinna komu fram í því
steypuskemmdir, svo ekki þótti
mögulegt að halda því við.
Byggðu þau þá nýtt hús, en fluttu
það niður á sléttan reit, á svokall-
aða Húsaflöt. Hús þetta er stórt,
nýtískulegt og vandað og þar bjó
Þórður ásamt fjölskyldu sinni í 26
ár. Á þessum árum hafa börnin
vaxib úr grasi, flust úr foreldra-
húsum og stofnab sín heimili.
Tveir synir þeirra hjóna búa á Öl-
keldu, Jón Svavar reisti nýbýli
sem ber nafniö Ölkelda III og
Kristján býr á gamla býlinu Öl-
keldu I. Búa þeir bræður félagsbúi
og hafa tekið við öllum eignum
Þórðar á nýbýlinu Ölkeldu II
nema íbúbarhúsinu, sem hann
átti og bjó í til dauðadags.
Nú er húsið autt eftir fráfall
þeirra hjóna. Vonandi verbur sú
auðn ekki langvarandi og vildi ég
óska þess að einhverjir af afkom-
endum þeirra ættu eftir að búa í
þeirra húsi og halda uppi minn-
ingu þeirra með reisn.
Þegar ég minnist Þórðar og okk-
ar langa samstarfs, þá kemu.r
margt upp í hugann sem ekki
verður hægt að segja frá hér í
þessum fáu minningarorðum.
Þegar Þórður fæddist, var ég í
fóstri hjá foreldrum harts og var
þar til fullorðinsára. Við ólumst
því upp saman vib leiki og störf
og eru æskuminningarnar mjög
ljúfar og bjartar í mínum huga.
Seinna áttum við samstarf ab
fjölmörgum félagsmálum og
áhugamálum, en mér eru ljúfast-
ar minningarnar um starf okkar í
söngmálum í kirkjukórnum
heima í sveitinni og á söngmót-
um. Einnig sungum viö saman í
karlakórum og blönduðum kór-
um. Tel ég ab starf þessara kóra
hafi verið mikils virbi, bæði fyrir
söngfólkið og þá sem á hlýddu.
Þá verður Þórður mér sérstaklega
minnisstæður fyrir bjartsýni hans
og trú á að góð málefni fyrir
sveitir landsins mættu eflast ís-
lensku þjóðinni til farsældar. Það
var fjarri honum að gefast upp þó
að við vantrú samtíbarinnar væri
að etja.
Þegar ég kveb frænda minn og
vin, er mér efst í huga þakklæti
fyrir að hafa átt samleið með
honum og fjölskyldu hans um
svo langa ævi.
Börnum hans, fjölskyldum
þeirra, systkinum hans og öðrum
ættingjum og vinum sendi ég
mínar dýpstu samúðarkveðjur.
Kristján Guðbjartsson
Að kvöldi 29. september andað-
ist á sjúkrahúsinu á Akranesi
Þórður Gíslason, bóndi og kenn-
ari á Ölkeldu í Staðarsveit. For-
eldrar hans voru Vilborg Krist-
jánsdóttir frá Hjarðarfelli og Gísli
Þórðarson, en Gísli hafði verib
skipstjóri áður en hann gerðist
bóndi að Ölkeldu.
Þórbur varð búfræðingur frá
Hvanneyri vorib 1938. í júlímán-
uði árið 1943 kvæntist hann
Margréti Jónsdóttur frá Vatns-
holti í Staðarsveit og á því ári
hófu ungu hjónin búskap að
Hólakoti og bjuggu þar í tvö ár.
Áriö 1945 reistu þau nýbýli að
Ölkeldu, en þab ár gerðist Þóröur
barnakennari og síðan skólastjóri.
Um 18 ára skeið ráku þau hjónin
skólann í eigin húsnæði. Þórður
sótti fjöldamörg námskeið til ab
búa sig betur undir kennsluna.
Skógrækt var Þórði ávallt hug-
leikin. Hann var formaður skóg-
ræktarfélagsins í héraðinu. Aðal-
fund Skógræktarfélags íslands
sótti hann í áratugi og fór til Nor-
egs í námsferö.
Heiðurshjónin á Ölkeldu voru
viömótsþýb og glöö og það geisl-
abi af þeim á mannamótum. í
meira en þrjá áratugi sinnti Þórð-
ur kennslu og skólastjórn með
sæmd. Varla er til þaö ábyrgðar-
starf í Staöarsveit sem Þórður
hafði ekki gegnt um lengri eða
skemmri tíma, svo sem sveitar-
stjórnar- og sýslunefndarstörf.
Hann var gerbur að heiðursfélaga
í Ungmennasambandi Snæfells-
nes- og Hnappadalssýslu árið
1972 og heiðursfélagi Kennara-
sambands Vesturlands varð hann
við starfslok 1976.
Hér er stiklað á stóru um fjöl-
breytt félagsmálastörf í heima-
sveitinni fögru, sem hann unni
og lagði sitt af mörkum til að hún
mætti verða ennþá búsældarlegri.
Þórður var í sóknarnefnd í áratugi
og söng í kirkjunni sinni. Hann
hafbi fagra söngrödd og hlýja,
sem hann beitti af tilfinningu,
átti hinn hreina tón. Mér finnst
að gömlu ungmennafélagarnir
hafi borið með sér innri glebi og
tryggð. Þeim var kappsmál að láta
gott eitt af sínum störfum leiða.
Það var óskráð takmark.
Hjónin á Ölkeldu eignuðust sjö
börn: Gísla, Ingibjörgu, Stefán
Konráð, Jón Svavar, Signýju,
Kristján og Hauk. Það var þeirra
mesta gæfa.
Það eru ekki margar vfkur síðan
Margrét húsmóðir á Ölkeldu var
kvödd hinstu kveðju, og nú er
Þórður Gíslason til moldar bor-
inn. Kynni okkar Þórðar vörðu
ekki um langt árabil, en þau voru
traust. Ég er þakklát honum fyrir
velvildina í minn garð. Góð hjón
hafa lokib lífsgöngu sinni. Þau
voru samvalin og eitt, prýði sveit-
ar sinnar og héraðs.
Á saknaðarstund sendi ég að-
standendum öllum blessunarósk-
ir.
Ingibjörg Pálmadóttir
Mig langar að minnast með
nokkrum fátæklegum orðum
Þórbar Gíslasonar frá Ölkeldu,
sem lést aðfaranótt 30. september
á Sjúkrahúsi Akraness.
Hann fæddist að Ölkeldu 15.
september 1916, tæpu ári á und-
an móður minni. Milli móður
minnar og hans ríkti sérstök vin-
átta. Þau léku sér saman þegar
þau voru yngri, fermdust saman,:
eignuðust maka úr sveifinni á
svipuðum tíma og gengu í hjóna-
band á sama degi. Samfylgd þess-
ara hjóna var alla tíð gób og náin
í gegnum árin. Nú er aðeins
mamma hérna;megin við „landa-
mærin", en hin þrjú hafa farið
innan sex mánaða á þessu ári.
Þegar ég komst á legg, varð
Þórður hluti af mínu lífi, þar sem
hann bauð upp á umhverfi sem
ég sóttist mjög eftir. Ég varð
þeitrar gæfu aðnjótandi serh
krakki að komast í sveit til Þórðar
og Möggu. Þórður hafði einstakt
lag á börnum og beitti því af mik-
illi færni og næmni. Hann hlust-
aði vel, sagði sögur og virtist
ávallt hafa nógan tíma fyrir börn-
in. Gamansemin, léttleikinn og
söngurinn var stór hluti af hon-
um. Mér er minnisstætt, þegar
setið var vib langborðið í „gamla
húsinu" og snætt. Þórður sat fyrir
endanum og stjórnaði umræðum
í gamansömum tón og passabi
upp á að allir fengju að tjá sig,
hvort sem fullorðnir eöa börn
áttu í hlut. Heimilisdýrin lágu
gjarnan í hrúgu við fætur Þórðar.
Þegar Þórður talaði við þau,
fannst mér eins og þau skildu
hvert orð sem hann sagöi. Mér er
líka minnisstætt hvab ég öfund-
aði börnin hans á Ölkeldu af því
að hafa hann fyrir kennara, og
reyndar alla krakkana úr sveitinni
af því aö fá að dvelja á heimavist-
inni á Ölkeldu þegar skólinn var
á veturna.
Mínir dagar á Ölkeldu hjá
Möggu og Þórði voru alltaf of fá-
ir, libu alltaf of hratt, en gáfu mér
hafsjó af reynslu og ljúfar minn-
ingar sem entust mér fram á
næsta sumar í Reykjavíkinni. Ég
er viss um að allur sá fjöldi barna
og unglinga, sem dvalið hafa hjá
Þórði og Möggu um lengri eða
skemmri tíma, geta tekið undir
þetta hjá mér.
Þegar ég sjálfur stofnaði heimili,
héldust okkar tengsl og styrktust.
Einn drengja minna fékk jafnvel
að kynnast hlýja, góða andrúms-
loftinu hjá Þórði og Möggu í
sveitinni. Eins og fram hefur
komið, er ekki hægt ab fjalla um
Þórð án þess að nefna Möggu í
sömu andránni, svo nátengd
voru þau. Magga yfirgaf þetta
jarblíf í vor og tekur nú á móti
Þórði sínum glöð og örugglega
laus vib hjólastólinn. Þórður var
aðeins hálfur maður eftir fráfall
Möggu og hann saknaði hennar
mikið. Magga var þannig bak-
hjarl. En fráfall Þórðar kom mér á
óvart. Fyrir hálfum mánuði sát-
um við í eldhúsinu og spjölluð-
um um landsmálin, kennslupólit-
íkina og tókum saman lagið. Það
var ekkert fararsnið á honum.
„Húmorinn" á réttum stað og til-
búinn að takast á við veturinn.
Hann vildi áfram að fólk stoppaði
og fengi kaffi hjá sér og ókunnug-
ir áttu áfram að stoppa og
smakka á ölkelduvatninu. Það
verður öðruvísi aö fara vestur
núna, en minningarnar um
mannvin og góðan dreng munu
lifa.
Ég og fjölskylda mín sendum
börnum hans, tengdabörnum og
öllum afabörnunum okkar inni-
legustu samúbarkveðjur.
Einar Þórðarson
Undanfarandi dagar hafa verið
einstaklega bjartir og minnt á að
hverju „vori fylgir sumar og
hverju sumri fylgir haust". Þessir
haustdagar með heiðríkjunni
minna okkur á það alræðisvald,
sem við göngum undir á lífs-
göngu okkar og við stjórnum ekki
sjálf. Gjöfult sumar er nýlega
kvatt með þessum fögru haust-
dögum, sem gætu kallast sumar-
auki. Allt umhverfi er í þeirri lita-
dýrð sem best sannar að „ekkert
fegra á fold ég leit en fagurt kvöld
aö hausti". 011 vitum vib að líf
okkar er hverfult, aö enginn ræð-
ur sínum næturstað. Því finnst
okkur, sem eftir stöndum og
syrgjum góðan yin, aö lífsþráður
þess, sem áyallt fagnaði vinum og
var hrókur alls fagnaðar, sannur
gleðigjafi hvar sem leiðir hans
lágu, skuli nú jekki lengur ylja
okkur meb glöðu viðipóti, bjart-
sýni, drengskap og fórnfýsi. Af
okkur eru stundum tekin ráðin
og fátækleg varnarorð fá litlu um
þokað, slíkt er alræöisvald þess
sem líf okkar hefur í hendi sinni.
Þegar ég minnist með fátækleg-
um orðum vinar míns Þórðar
Gíslasonar, fyrrverandi bónda og
skólastjóra á Ölkeldu, detta mér í
hug orð skáldbóndans á Arnar-
vatni, er hann minnist vinar síns
og mælir svo: „Sendiboöa bar aö
garði, boðaði þig á drottins
fund."
Við eigum öll von á þessum
sendiboða og hann er okkur ekki
alltaf miskunnarlaus — en boð-
inu skal hver hlýða. Ættir Þórðar
á Ölkeldu rek ég ekki hér í þess-
um línum. Fyrst og fremst eru
þær framsettar sem þakklæti fyrir
gób vinarkynni, sem hafa staðið
órofin nokkuð á fimmta tug ára.
Eflaust finnst mér, þegar ég hugsa
til liðinna ára og rifja upp í hug-
anum kynni mín af Þórði á Öl-
keldu, hversu fljótt okkar vinátta
myndabist. Kannski hefur það
verið ósjálfrátt á einhvern hátt,
því miklir vinir voru þau, foreldr-
ar Þórðar og tengdaforeldrar mín-
ir. Allar þær gleðistundir, sem
þetta góða fólk lét frá sér fara á
tyllidögum fjölskyldunnar, skulu
nú þakkaðar. Þórður og Margrét
kona hans voru stórhuga og vilja-
sterk, þráðu að blanda geði við
vini á gleðistundum. Öll lífs-
ganga Þórðar var á þann hátt að
hann vildi vinna landi og þjóð af
heilum hug. Hann var sannur ís-
lendingur og hreifst snemma af
starfi og stefnu ungmennafélag-
anna, sem hann vann að af heil-
um hug allt sitt líf. Hjónin á Öl-
keldu höfðu skólahald á sínu
heimili fjöldamörg ár. Oft hefur
það reynt á manndóm þeirra að
stýra og stjórna stóru heimlli
ásamt búsýslu. Þaö vill stundum
gleymast í amstri daganna, það
starf sem konan fórnar í slíkum
tilfellum. Margrét var sú persóna
sem vildi styöja mann sinn í öll-
um hans störfum, án hávaða og
fyrirferðar. Hugprúð og farsæl
eiginkona, móðir og amma.
Gömul vinkona frá æskuárum
sagði eitt sinn: „Sumar lyfta tök-