Tíminn - 01.03.1995, Blaðsíða 4

4

Mi&vikudagur 1. mars 1995
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: jón Kristjánsson
Ritstjórn og auglýsingar: Brautarholti 1, 105 Reykjavík
Sími: 631600
Símbréf: 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Mynda-, plötugerb/prentun: ísafoldarprentsmi&ja hf.
Mánabaráskrift 1550 kr. m/vsk. Ver& í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Stefnubreyting
er naubsyn
Nú í upphafi kosningabaráttunnar leggur Davíb
Oddsson forsætisráðherra mikla áherslu á að ríkis-
stjórn hans hafi tryggt stöðugleika í þjóðfélaginu,
og biður um áframhaldandi umboð til þess að
tryggja þann stöðugleika. Langlíklegast er að nú-
verandi stjórnarflokkar starfi saman áfram, ef þeir
fá afl til þess.
Það er miður að allar þessar staðhæfingar um
stöðugleika og mikinn árangur í efnahagsmálum
byggjast á bjartsýnum spám um efnahagshorfur.
Þjóðhagsstofnun gaf út slíka spá 16. desember,
sem gerir ráð fyrir aukningu landsframleiðslu á ár-
inu 1995 um 2,1% og hagstæðum viðskiptajöfn-
uði og stöðugu verðlagi. Jafnframt var þess getið,
eins og segir orðrétt í athugasemdum, „að rétt sé
að taka fram að um margt ríki óvenjumikil óvissa
um horfurnar fyrir komandi ár".
Nú sjást þess því miður merki að loðnuvertíð
verði ekki sú gullkista sem reiknað var með, en
spáin um framvinduna gerði ráð fyrir að hin hag-
stæða þróun í sjávarútvegi árið 1994 héldi áfram á
næsta ári.
Hið raunverulega ástand í atvinnumálum er
þannig að 6000 manns eru atvinnulausir og tekjur
í þjóðfélaginu hafa stórminnkað. Við þessu eru
ekki til einfaldar lausnir. Hins vegar hefur ríkis-
stjórnin ekki haft þá forustu um að skapa skilyrði
fyrir nýjum fyrirtækjum og nýsköpun sem æski-
legt hefði verið.
Það hefur allmikið verið rætt um það að breyta
starfsemi fjárfestingarlánasjóðanna og beina þeim
að nýjum verkefnum í því að veita áhættufjár-
magni í nýja starfsemi og efla nýsköpun. Ekkert
hefur verið gert, og í raun hefur áróður stjórnvalda
virkað letjandi á frumkvæði og áræðni í nýrri at-
vinnustarfsemi. Hvers konar áhætta í útlánum
hefur verið nefnd sjóðasukk og gerð tortryggileg á
flestan máta. Afleiðingin er kyrrstaða. Sú stað-
reynd blasir við að enn er þjóðin háð því hvort vel
veiðist. Dýrmætur tími hefur tapast og ríkisstjórn
Davíðs Oddssonar hóf feril sinn með því að reyna
að hanka fyrirrennara sína á mistökum úr fortíð-
inni í stað þess að horfa til framtíðar og efla þá ný-
sköpun sem er bráðnauðsynleg.
Það verður að taka það með í reikninginn að
stöðnun er hluti af þeim stöðugleika sem stjórn-
völd eru að hæla sér af. Atvinnuleysi og lækkandi
tekjur valda samdrætti í þjóðfélaginu og stöðug-
leiki í verðlagi stafar af slíku að hluta. Hins vegar
má með engu móti sætta sig við að atvinnuleysi sé
eðlilegt ástand.
Stefnubreyting er nauðsynleg í þessum efnum,
ef það á að takast að ráða við atvinnuleysisdraug-
inn. Það er versti áfellisdómurinn yfir núverandi
ríkisstjórn að hafa sofið algjörlega á verðinum.
Með höfbingjum
Nýráöinn menningarritstjóri
Morgunbla&sins og landsfrægur
spútnikblaöamaður setur held-
ur betur mark sitt á sunnu-
dagsmoggann sí&asta. Agnes
Bragadóttir leggur undir sig
tvær breiðsíður, bæöi í bla&i eitt
og blaði tvö, og gefur tóninn
um það hvað þetta stærsta blað
þjóðarinnar skilgreinir sem
menningu og menningarleg
viðfangsefni.
Miðað við inntak beggja
greinanna felst menning í því
að segja með tilþrifum frá sjálf-
sögðum hlutum, ef þeir mega
verða til þess að hefja á stall
„höfðingja" af ýmsum stærðum
og geröum, einkum þá sem eru í
útlöndum en náð hafa heims-
frægö á íslandi. Menningarrit-
stjórinn virðist þó ætla að leggja
sérstaka rækt við hóp hanastéls-
menningarvita, sem átt hefur
sér lítinn flokk aðdáenda hér á
landi og telja sér mikla upphefð
í aö þekkja. Vörubílstjórar í rit-
höfundastétt hafa kallað þessa
menningarvita og áhangendur
þeirra snobblið eða menningar-
snobbliðið.
Gu&s vola&a land
í öðru blaðinu er viötal viö
hjón nokkur, búsett á vel þekkt-
um ferðamannastað í þýsku
Ölpunum, þar sem eiginmaður-
inn á heimilinu kennir við
bandarískan herskóla þar í bæ.
Þessi maður hefur það reyndar
úr fortíð sinni að hafa gegnt
nokkurs konar herskyldu á ís-
landi, þegar utanríkisþjónustan
bandaríska setti hann fyrir fá-
einum árum í starf hér á þessu
„guðs volaða landi", sem Nix-
on, þáverandi varaforseti
Bandaríkjanna kallaði ísland,
þegar hann millilenti hér á
sjötta áratugnum.
Herskólakennarinn greinir
menningarritstjóranum frá
helstu vibfangsefnum sínum og
af greininni að dæma þá er rit-
stjórinn sannfærður um að
hann sé að birta heimssögulegt
„skúbb", stórfrétt um brautryðj-
endastarf sem þarna fer fram. is-
landsvinurinn, menningarvit-
GARRI
inn og repúblikaninn er nefni-
lega m.a. að kenna hershöfð-
ingjum fyrrum kommúnista-
ríkjanna „demókratískan"
þankagang! Sú skilgreining
Moggans ab þetta sé menning
og menningarfréttir er athyglis-
verð ekki síst í ljósi þess að
Mogginn er fyrstur með þá frétt.
Að vísu hafa sömu hlutir verið í
fréttaumræðunni vegna „Sam-
starfs um frið" hjá NATO í
nokkur misseri, en ekki fyrr ver-
iö sagðar sem sérstakar menn-
ingarfréttir.
Uppi í útlöndum
Og síst er nú hægt að saka
nýja menningarritstjórann um
þröngsýni, því hitt menningar-
efnið í sunnudagsmogganum
lýtur ab uppa, sem býr í útlönd-
um og kann svör við vandamál-
um kotþjóðarinnar við ysta haf.
Ekki er hægt að skilja umfjöllun
menningarritstjórans öðru vísi
en að ástæða sé til að hlusta á
þennan mann, sem búinn er að
meika þaö. Þessi landi okkar sér
þó hlutina í dálítið sérstöku
ljósi og þrátt fyrir að maðurinn
sé sigldur, þá virðist hugmynda-
heimur hans ekki hafa komist
langt frá Seltjarnarnesinu og
alls ekki út fyrir Reykjaneskjör-
dæmi. Þannig tengir hann
helstu framfarir hér á landi
gömlum fyrirgreiðslupólitíkus
úr Hafnarfirði, sem á ab hafa átt
stærstan þátt í þeirri opnun og
kerfisbreytingu sem er að eiga
sér stað í íslensku samfélagi. Það
skyldi þó aldrei vera samhengi
milli þessarar skoðunar og þeirr-
ar staðreyndar að gamli fyrir-
greiðslupólitíkusinn, sem hann
mærir mjög, var einnig helsti
foringi sjálfstæðismanna í kjör-
dæmi hans á meöan þessi landi
var hér heima?
En merkilegasta niöurstaða
þessa höfðingja, sem menning-
arritstjórinn fann í útlöndum,
er þó sú að kjarajöfnun á íslandi
sé komin á hættulegt stig, og
eitt áhugamála hans er því að
draga úr kjarajöfnuði á íslandi!
Menningarstefna Morgun-
blaðsins virðist ætla að felast í
því að menningarritstjórinn
dekri við höfðingja. Slíkt væri í
sjálfu sér ekki verri menningar-
stefna en hver önnur, ef verib
væri ab sleikja upp almennilega
höfðingja, t.d. héraöshöfðingja
sem eitthvað hafa að segja. Að
snobba fyrir sjálfskipuðum
menningarvitum og sjálfum-
glöðum uppum án jarðsam-
bands er hins vegar vafasamt
skref hjá menningarritstjóran-
um.
Garri
Hugvit til útflutnings
Traustur hagfræðiprófessor við
Háskóla íslands upplýsir að út-
lánatöp íslensku bankastór-
veldanna nemi 45 milljörðum
króna á nokkrum undangengn-
um árum. Þetta er vel af sér vik-
ið og hefur ekki frést af öðrum
peningastofnunum af álíka
stærðargráðum sem náð hafa
slíkum árangri án þess aö sjái
högg á vatni.
Bankarnir standa staffírugir
eftir og tekjur bankastjóra, að-
stoðarbankastjóra, og fram-
kvæmdastjóra hinna og þessa
sviða starfseminnar hækka í
réttu hlutfalli við þann frábæra
árangur sem þeir ná í útgjalda-
tapi.
Nú loksins fréttist af jafnoka
íslensku bankajöfranna í tap-
rekstri. Stráklingur, sem talinn
var fjármálaséní, tókst að spila
70 milljörðum króna út úr ein-
um elsta og traustasta banka
heims á nokkrum vikum. Hann
veöjaöi geggjab á vitlaus fyrir-
tæki af fullkomnu fyrirhyggju-
leysi og tókst aö setja virbuleg-
ustu bankastofnun Bretaveldis,
meb útibúum um allan heim, á
hausinn.
Innlend snilli
Nú er strákur horfinn og El-
ísabet II. og fleira fínt fólk spyr
í forundran hvab orðib sé af
bankanum sírium.
Baringsbankinn hefur verið
eitt af stórveldum heims á
þriðja hundrab ár og þolir ekki
einu sinni 70 milljarða króna
skell án þess að hrynja í rúst.
Þab sýnist ekki mikiö fjármála-
vit sem ekki ræður við annaö
eins.
Ef þab er ekki orðið of seint
gæti íslenskt hugvit orðið
bankanum til bjargar og rétt
hag hans og annarra illa
staddra peningastofnana með
heimatilbúinni hagstjórnar-
snilli.
Ef litið er til höfðatölu og
peningaveltu eru það smámun-
ir einir sem sturtubu heims-
veldisbankanum miðað vib það
Á víbavangi
sem íslensku fjármálasnilldinni
hefur tekist að glopra niður og
gera að engu á tiltölulega stutt-
um tíma. Samt verður enginn
íslenskur banki gjaldþrota
heldur auka þeir veg sinn og
eignir meö ótrúlegum hraba.
Hagnaðurinn á ársreikningun-
um er frábær.
Ef erlendir bankamenn gætu
lært af íslenskum afburða-
mönnum hvernig hægt er að
tapa 45 milljörðum út úr ör-
smáu bankakerfi án þess að
nokkur stjórnandi sé settur í
tugthús eða nein peningastofn-
un beri af því sýnilegan skaða,
væri fjármálum heimsins borg-
ið.
...og tapa aldrei þó,
þó
Einatt berast fréttir víðs vegar
ab af gjaldþrotum banka og
þykir engum mikið. En fallítt
Baringsbankans er nokkuð ein-
stakt og bar óvenju brátt ab.
Það er ekki alveg óáþekkt ís-
lensku uppfinningunni „geng-
issig í einu stökki", þótt for-
merkin séu af ólíkum toga.
En af því að hrun nefnds
banka er ekki alveg ólíkt út-
lánatöpum okkar ástkæru, inn-
lendu, sem ekki láta slíka smá-
muni á sig fá, er spurningin
hvort ekki væri hægt ab flytja
út íslenskt fjármálahugvit.
Auðvelt ætti að vera að selja
uppskriftir af því hvernig hægt
er ab tapa og tapa og tapa og
tapa aldrei þó, þó.
Sú dýrmæta þekking sem
stjórnendur íslenskra peninga-
stofnana búa yfir gæti þannig
orðið drjúg auðsuppspretta og
vaxtarbroddur í þeim mikla
upplýsingabisniss sem nú veb-
ur yfir veröldina.
Undrabarniö sem tapaði 70
milljörðum með glannafeng-
inni óráðsíu gæti orðið til að
opna augu manna fyrir því að
frónska bankakerfið mæti svo-
leiðis smáuppákomum með
viðeigandi hætti.
Þær hundakúnstir eru sú
þekkirig sem bankamennirnir
og þeirra yfirvöld, gætu selt
bönkum sem ekki eiga önnur
ráb en að fara á hausinn þegar
dæmin ganga ekki upp.
Fyrsta kennslustundin gæti
verið hvernig á að tapa 45
milljörðum án þess að umtals-
vert geti talist og sú næsta
hvernig bankar sem þannig
standa sig skila ársreikningi
með hagnabi. Áfram má halda
og svara spurningunni hvers
vegna töpin eru aldrei einum
eba neinum að kenna, et cet-
era. OÓ