Tíminn - 08.04.1995, Blaðsíða 18

18
Wíwttwti
Laugardagur 8. apríl 1995
Eymundur Sveinsson
bóndi í Stóru-Mörk undir Eyjafjöllum
Eymundur Sveinsson fœddist í Mið-
Koti í Fljótshlíð þann 2. apríl 1903.
Hann lést á dvalarheimili aldraðra á
Hvolsvelli þann 30. mars sl. Foreldrar
hans voru Guðleif Guðmundsdóttir og
Sveinn Sveinsson. Eymundur varþriðji
í röð tíu systkina. Systkini hans, sem
upp komust, voru: Guðríður f. 1900
(látin), Sveinn f. 1901 (iátinn), Ólafur
f. 1908 (látinn), Guðrún f. 1912, Sig-
urður f. 1913 (látinn), Sigfús f. 1916
og Pálína f. 1921. Að auki voru tvó
systkini sem létust í frumbemsku.
Foreldrar Eymundar fluttu að Dal-
skoti undir Eyjafjöllum 1904 ogsíðan
að Stóni-Mörk í sömu sveit 1923. Árið
1939 tóku þeir braeður Eymundur og
Ólafur við búsforráðum úr hendi móð-
ur sinnar. Faðir þeirra dó 1930. Þar
bjuggu þeir ásamt Guðrúnu konu Ól-
afs til ársins 1984 að þau fluttust á
dvalarheimili aldraðra á Hvolsvelli.
Þau Ólafur og Guðrún eni bœði látin.
Síðustu árin í Stóru-Mörk höfðu þau
sér til halds og trausts ÓlafHauk Ól-
afsson, dótturson þeirra Guðnínar og
Ólafs. Eymundur kvœntist aldrei og
eignaðist ekki böm. Útfór hans verður
gerð frá Stóra-Dalskirkju kl. 13.00 í
dag.
Skein yfir landi sól á surnarvegi
og silfurbláan Eyjafjallatind
gullrauðum loga glœsti seint á degi.
Við austur gnœfir sú hin mikla mynd
hátt yfir sveit og höfði björtu svalar
í himinblámans fagurtœrri lind.
Vonandi fer þab ekki milli mála
um hvað ort er né hver það er sem
sett hefur þessar ljóblínur á blaö.
Það var við þessar aðstæður sem Ey-
mundur Sveinsson ól allan sinn
aldur. Þó ekki byggi hann á ná-
kvæmlega sama stað allt sitt líf
færði hann sig aldrei lengra en svo
að sú fagra fjallasýn, sem lýst er,
hvarf honum aldrei úr augsýn. í
Stóm-Mörk undir Eyjafjöllum ligg-
ur hans lífsstarf. Fegurri sveit er ekki
til á íslandi.
Föður sinn missti Eymundur vor-
ið 1930. Næstu árin stóð Guðleif
móöir hans fyrir búinu með dygg-
um stuðningi Eymundar. Hann var
sennilega sá sem næstur henni stób
meðan bæði liföu. Níu árum síðar
brá hún búi, en þeir Eymundur og
Ólafur bróðir hans tóku við búsfor-
t MINNING
rábum ásamt Guðrúnu konu Ólafs.
Móður sinni veittu þeir bræður elli-
skjól til æviloka. Þau Ólafur og
Guðrún eru nú bæöi látin. Ólafur
lést 1986, en Guðrún nú í vetrar-
byrjun. Þeir bræður voru um margt
ákaflega ólíkir menn. Ólafi var trú-
að fyrir ýmsum störfum í þágu
sinnar sveitar, en hlutverk Ey-
mundar var að hlynna aö skepnum
og gróöri. Ef til vill hefur þetta vald-
ið því hversu vel þeim gekk að búa
saman. Þau Ólafur og Guðrún eign-
uðust eina dóttur. Á ævikvöldinu
reyndist hún frænda sínum ekki
síður en sínum eigin foreldrum.
Eymundur, eða Mundi eins og
við kölluðum hann sem þekktum
hann best, lifði ekki margbrotnu
lífi. Hann gerði heldur aldrei miklar
kröfur til lífsins. Þó ætla ég að halda
því fram aö ýmislegt væri öðruvísi
væru þeir svolítið fleiri sem væru
jafn innilega sáttir við sitt hlut-
skipti og Mundi var allt sitt líf.
Mundi eignaðist aldrei neina óvild-
armenn, allir voru vinir hans. Það
voru hins vegar börn og málleys-
ingjar sem voru hans bestu vinir.
Hann kvæntist aldrei og eignaöist
heldur ekki börn. Þrátt fyrir þetta
eru þeir ekki margir sem hafa átt
jafn mikinn þátt í að koma jafn-
mörgum til manns. Þab eru ábyggi-
lega einhverjir tugir manna og
kvenna sem dvöldu sumarlangt
undir verndarvæng húsráðenda í
Austurbænum í Stóru- Mörk, marg-
ir sumar eftir sumar. Þetta voru
bæði vandamenn og vandalausir.
Það var mikiö lán hverjum þeim
sem það hlotnabist að fá að dvelja í
Mörk. Undirritaður er einn þeirra.
„Þeir krakkar, sem komu í fyrstu
og kynntust, þráðu að vera eftir í
Mörk." Þessar línur eru úr þulunni
„Krakkarnir í Mörk" eftir Guðrúnu
konu Ólafs, bróður Munda. Þær
segja allt sem segja þarf. Vib útför
Guðrúnar nú í vetrarbyrjun var
ákaflega ánægjulegt að sjá og finna
hversu margir báru hlýjan hug og
sterkar tilfinningar til heimilisins í
Austurbænum í Stóru-Mörk.
Málleysingjamir voru ekki síður
vinir hans. Þá sjaldan það gerðist að
Mundi brygði sér af bæ, voru það
hundarnir sem fögnuðu honum
best þegar heim kom. Tengslin voru
í sumum tilfellum svo sterk að viö
lá að þeir læsu hugsanir hans. Hann
sagbi mér einu sinni þá sögu að
hann hefði verið að smala inni í
Merkurnesi. Að sjálfsögðu var
hundurinn með. Allt í einu sér
hann að hundurinn er kominn upp
fyrir stóran kindahóp lengst uppi í
fjalli án þess að gerð væri tilraun til
■áf) biðja hann um þab.
Mundi var ákaflega fjárglöggur
maöur. Flestar ærnar þekkti hann
meb nafni. Þegar þær voru að bera á
vorin, fann hann eitthvert ein-
kenni á lambinu sem hann tengdi
við nafniö á ánni. Þegar smalað var
til rúnings á vorin var eftirleikurinn
í réttinni auðveldur, þegar finna
skyldi út hvaða á og lamb áttu sam-
an. Einstaka kindur urðu svo góðir
vinir hans ab þegar hann nálgaðist
beitarhúsin á veturna komu þær
hlaupandi á móti honum. Oftar en
ekki hafði hann með sér kökubita
til að gefa þeim. Þetta gekk meira að
segja svo langt að hann gat kallað á
þær úti í haga á sumrin og væri
lambi viðkomandi kindar gefið líf
erfði það eiginleikann.
Eins og áður er komið fram,
eyddi Mundi ævikvöldinu á dvalar-
heimili aldraðra á Hvolsvelli. Það
var ákaflega ánægjulegt fyrir okkur,
sem næst honum stóðu, að finna
hversu jákvæð tengsl honum tókst
að skapa milli sín og starfsfólksins á
heimilinu. Alltaf var komið meb
kaffi og kökur þegar ég sótti hann
heim, alveg á sama hátt og í Stóru-
Mörk forðum.
Nú er þessi ágæti frændi minn
allur. Fyrir mig sem bam og ung-
ling var það mikið lán aö fá að
dvelja undir hans verndarvæng
sumar eftir sumar. Mér fannst alltaf
að á milli okkar væru sérstaklega
náin tengsl, ekki síst nú á seinni ár-
um. Ef til vill hefur hann haft meiri
áhrif á mig og átt meiri þátt í aö
koma mér til manns en ég geri mér
grein fyrir.
Með Eymundi Sveinssyni er
genginn maður sem seint gleymist.
Leifur Þorsteinsson
Heima í Mörk er fró og friður,
fógur náttúninnar mynd,
hve er fjœrri heimsins kliður,
hrylliverk og aegisynd.
Berst úr fjarska fljótsins niður,
„Fellið" rís í himinlind.
Rennur sól við Rauðuskriður,
roðar gulli jökultind.
Þessar ljóðlínur eru lýsing móður
minnar á því umhverfi, sem Ey-
mundur frændi minn dvaldi í
lengstan hluta ævi sinnar. Hann
átti sinn fasta samastaö í suðaustur-
horni baðstofunnar í Mörk, meb út-
sýni til tveggja átta, svo vel mátti
fylgjast með vindátt og veðurhæð.
Gamla klukkan hennar ömmu tif-
aði á suðurveggnum, úrib hans og
dagatalið héngu á panelþilinu,
lampi á hillunni yfir rúminu með
salúnsofnu ábreiðunni, bók í
gluggakistu, veðurfréttir í útvarpi.
Þetta breyttist ekki þau rúmlega 40
ár, sem ég man hann í Mörk, nema
tíulínulampinn hvarf er fram liðu
stundir, en í hans stað kom rafljós.
Og Eymundur var ætíð hinn
sami, hógvær og hljóðlátur á hverju
sem gekk, vandvirkur og vinnusam-
ur, kom jafnan síðastur í mat og
kaffi, gekk ávallt fyrstur til starfa á
ný, án þess að ætlast til hins sama
af öbrum, sem meb honum unnu.
Mesta ánægju hafði hann af að
hirða féb, en sinnti þó af sömu
natni hænsnunum hennar
mömmu, þegar hún gat það ekki
lengur sjálf vegna vanheilsu. Fjár-
glöggur var hann og því oft kvadd-
ur til, ef skera þurfti úr um hver ætti
illa eða ómarkað lamb. Þekkti hann
það gjarnan af svipnum, sem var
mér, sem fleirum, alltaf jafn óskilj-
anlegt. Mörg sporin mun hann
hafa átt um Merkurland að huga að
DAGBOK

Lauqardaqur
8
apríl
98. dagur ársins - 267 dagar eftir.
14.vlka
Sólris kl. 6.22
sólarlag kl. 20.39
Dagurinn lengist
um 7 mínútur.
Félag eldri borgara í
Reykjavík og nágrenni
Bridskeppni í Risinu í dag, laugar-
dag, kl. 13.
Félagsvist í Risinu sunnudag kl.
14 og dansab í Goðheimum kl. 20.
Á þriðjudag er lögfræðingur fé-
lagsins til viötals, og Margrét Thor-
oddsen er til viðtals um trygginga-
og skattamál. Panta þarf viðtöl í s.
5528812.
Safna&arfélag
Ásprestakalls
heldur hið árlega páskaeggjabingó
þriðjudaginn 11. apríl n.k. og hefst
það kl. 20 í safnaðarheimilinu.
Njar&víkurprestakall
Innri-Njarðvíkurkirkja. Fermingar-
messa skírdag 13. apríl kl. 10.30.
Barn borið til skírnar. Páskadagur:
Hátíðargubsþjónusta kl. 11. Barn
borið til skírnar. Organisti við at-
hafnirnar er Steinar Guömundsson
og kór Innri- Njarðvíkurkirkju syng-
ur.
Ytri-Njarðvíkurkirkja. Fermingar-
messa 9. apríl kl. 10.30. Föstudagur-
inn langi: Messa kl. 21. Tignun
krossins. Páskadagur: Hátíðarguðs-
þjónusta kl. 8.00. Kaffi og sælgæti
veitt að athöfn lokinni. Organisti
við athafnirnar er Steinar Guð-
mundsson og kór Ytri- Njarðvíkur-
kirkju syngur.
Hvalsneskirkja. Fermingarmessa
9. apríl kl. 14. Fermingarmessa á
skírdag 13. apríl kl. 14. Páskadagur:
Hátíðarguðsþjónusta kl. 9.30. Barn
borið til skírnar. Organisti við at-
hafnirnar er Gróa Hreinsdóttir og
kór Hvalsneskirkju syngur.
Hlévangur páskadag. Guðsþjón-
usta kl. 13.20. Organisti Steinar
Guðmundsson.
Prestur við allar ofangreindar at-
hafnir verður Baldur Rafn Sigurðs-
son.
Ólafur Lárusson sýnir í Gall-
erfi Birgis Andréssonar
í dag, laugardag, kl. 17 opnar Ól-
afur Lárusson sýningu í Galleríi
Birgis Andréssonar að Vesturgötu
20.
Sýningu sína að þessu sinni nefn-
ir Ólafur „.. má (þá) smá ...", eða ef
fólki líkar betur „.. þá (má) smá ..."
Hér er um ab ræða innísetningu
(installation), þar sem Ólafur nýtir
sér möguleika sýningarsalarins.
Sýningin er opin á fimmtudög-
um frá kl. 14-16, eða eftir sam-
komulagi. Sýningunni lýkur svo 27.
apríl. Aðgangur er ókeypis.
Hitt Húsiö flutt í
Geysishúsiö
Menningar- og upplýsingamib-
stöb ungs fólks, Hitt Húsið, mun
hefja starfsemi á nýjum stab, Aðal-
stræti 2, Vesturgötu 1 (Geysishús)
þriðjudaginn 11. apríl n.k. Starf-
seminni verður komið fyrir á næstu
mánuðum og munu ýmsar nýjung-
ar líta dagsins ljós. Meðal fyrstu
verkefna verður námskeið fyrir
ungt fólk í atvinnuleit sem hefst 24.
apríl. Húsið hefur fengið nýtt síma-
númer, sem er 551 53 53. Nýtt póst-
fang er pósthólf 444,121 Reykjavík.
Kvikmyndasýning í Nor-
ræna húsinu
Á morgun, sunnudag, kl. 14 verð-
ur „Vár i Mumindalen" sýnd í Nor-
ræna húsinu. Þetta eru þrjár teikni-
myndir um múmínálfana, byggðar
á sögum eftir Tove Jansson. Mynd-
in er 64 mín. að lengd og er með
sænsku tali. Allir velkomnir og ab-
gangur er ókeypis.
Kirkjukvöld í
Háteigskirkju
N.k. mánudagskvöld, kl. 20.30
verður hið fyrsta af þremur kirkju-
kvöldum í dymbilviku í Háteigs-
kirkju. Sr. Guðmundur Óli Ólafsson
í Skálholti flytur erindi um trúar-
tónskáldið J.S. Bach. Tónlist verður
flutt, að sjálfsögðu öll eftir Bach,
undir stjórn Pavels Manásek.
Háskólafyrirlestur
Angel Montes del Castillo, pró-
fessor í mannfræði vib háskólann í
Murcia á Spáni, flytur tvo opinbera
fyrirlestra í boði félagsvísindadeild-
ar og heimspekideildar Háskóla ís-
lands dagana 10. og 11. apríl kl.
17.15 ístofu 101 íOdda.
Fyrri fyrirlesturinn (10. apríl)
nefnist „La presencia de la cultura
hispánica en Iberoamérica. La cu-
estión del mestizaje". Seinni fyrir-
lesturinn (11. apríl) nefnist „Pro-
blemas actuales de las culturas ind-
ígenas de América Latina".
Báðir fyrirlestrarnir verða fluttir á
spænsku og er öllum heimill að-
gangur.
Vísnakvöld í
Listaklúbbnum
Síðasta vísnakvöld vetrarins á
vegum tónlistarfélagsins Vísnavina
verður í Leikhúskjallaranum á
mánudaginn. Meðal þeirra sem
fram koma eru Einar Einarsson,
Ómar Diðriksson, Þröstur Jóhann-
esson, Gubrún Gunnarsdóttir og
Valgeir Skagfjörö. Dagskráin hefst
kl. 20.30 og aðgangseyrir er kr. 500.
nýborinni á eða kú sem komin var
að burði, og sjaldan var svo illviðra-
samt undir Fjöllum að hann færi
ekki út í fjós í vökulokin til að fylgj-
ast með kúnum. Þó gamansamur
væri, og gæti verið hnyttinn í orð-
um, sagði hann ekki hug sinn allan,
var með afbrigðum orðvar, sló
sjaldnast neinu föstu, aftók varla
neitt og þurfti því ekki að taka orð
sín aftur. Slíkur er hygginna manna
háttur.
Hann var nýtinn og nægjusamur,
svo okkur yngra fólkinu fannst
stundum nóg um, en var rausnar-
legur við aðra þegar því var að
skipta.
Við böm mín og önnur sumar-
böm í Mörk var hann hlýr og um-
burðarlyndur og fylgdist náið með
lífshlaupi þeirra, spurðist fyrir um
nám þeirra, störf og önnur við-
fangsefni, og gladdist er þau seinna
meir lögðu lykkju á leib sína og litu
inn, annað hvort í Mörk eða á
Kirkjuhvoli, ellegar sendu honum
kveðju sína.
Hann var ellistoð ömmu og síðar
mömmu, þegar kraftar þeirra voru
þrotnir og þær urbu hjálparþurfi.
Þegar þrekið var farið að minnka,
flutti hann ásamt foreldrum mín-
um úr góðu nágrenni Merkurbæj-
anna að Kirkjuhvoli. Tók hann
þeirri breytingu af raunsæi og með
jafnaðargeði og undi sér vel á ævi-
kvöldinu við lestur góðra bóka, átti
þægileg samskipti við heimilis- og
starfsfólk, sem sýndi honum skiln-
ing og nærgætni til þinstu stundar.
Að Ieiðarlokum vil ég þakka þér,
Mundi minn, fyrir þinn drjúga og
eftirminnilega þátt í uppeldi mínu
og barnanna minna. Þar fengum
við gott veganesti.
Hvíldu í friði. Áslaug
Eymundur Sveinsson, afabróðir
minn, er dáinn. Hann liföi heilsu-
samlegu lífi, vel ern fram til síðasta
dags. Hann fylgdist vel með öllu
sem var að gerast frá degi til dags og
spurði reglulega frétta af krökkun-
um sem höfðu verið í sveitinni hjá
honum og afa og ömmu.
Hirðusemi og nýtni kemur
manni í huga þegar hugsab er til
hans. Ég á í fórum mínum nokkur
skemmtileg bréf sem hann skrifabi
mér þegar ég var ung stelpa. Sendi-
bréfin komu auðvitað með eggja-
kassanum og voru skrifuð á bréfib
sem Tíminn var vafinn í. Veðurlýs-
ingar og tíðarfar skrifaði hann
einnig á þessa ágætu bréfafganga
þar til okkur systkinum datt í hug
að gefa honum dagbók í jólagjöf,
enda Tíminn hættur að berast inn-
vafinn í pappír. Þessar dagbækur
voru trúlega einn af fáum hlutum
sem Mundi hafði not fyrir.
Iðulega þegar vib komum í sveit-
ina, þá fór maður upp í baöstofu ab
heilsa Munda. Rúmið hans var í
suðausturhorninu á baöstofunni,
snyrtilega um þab búið, og ef hann
var inni að fá sér lúr, þá lá hann á
bakinu meb abra höndina undir
hnakka og fæturna út af rúm-
stokknum. Oft var líka sælgætis-
moli í gluggakistunni sem einhver
hafði gefið honum, en honum ekki
þótt ástæða til að borða.
Fyrir u.þ.b. ári kallaði hann á mig
inn í herbergi til sín á dvalarheimili
aldraðra í Hvolsvelli. Hann bab mig
ab líta út um suburgluggann og
segja sér hvað ég sæi marga staura á
þarna úti. Ég varð hálfhissa og
spurði hvort hann væri að meina
staurana úti í næstu götu. Nei,
hann var að tala um staurana sem
voru þarna niðri í Landeyjum. Ég
pírði augun og gat taliö 7 staura.
Jahá, sváraði Mundi, sjónin er að
gefa sig, því ég sé bara 6!
Ágæti frændi, ég kveð þig með
bestu þökk fyrir allt.
Auður
Skýrsla um samfélag, bök
Tómasar Qannarssonar, or um
■syndarbröf Hasstaröttar, molnt
lögbrot alstu ambattismanna
og þtfgn ksrflslns. Verð kr. 1.980.