Tíminn - 01.08.1995, Blaðsíða 5

Þriðjudagur 1. ágúst 1995
5
Stúdentar í Kaliforníuháskóla á fundi til stubnings vib Affirmative action.
Kvótakerfi í
brennidepli
Gingrich (t.v.) reynir ab leiba málib hjá sér. Clinton er sagbur hafa demó-
krata sameinaba á bak vib sig ímálinu.
Samþykkt háskólaráös
Kaliforníuháskóla
gegn Affirmative acti-
on hefur hleypt mikl-
um hita í stjórnmála-
umrœbuna í Banda-
ríkjunum. Ljóst er aö
kerfi þetta veröur
meöal aöalmála i bar-
áttunni fyrir forseta-
kosningarnar þar
nœsta ár
Kosningabarátta hefur allt-
af mikil áhrif á stefnu-
mótun stjórnmálamanna
í lýöræhisríkjum, bæhi í innan-
og utanríkismálum. Það á að
líkindum við um Bandaríkin
öðrum lýðræðisríkjum fremur,
því aö þar er kosið á þjóðþing á
tveggja ára fresti. Liggur því
við að segja megi aö þar séu
stjórnmálamenn stöðugt í
kosningabaráttu.
Nú þegar þykir þess gæta þar
vestra aö fariö er að styttast í
næstu forsetakosningar, en þær
fara fram á næsta ári. Til dæmis
um það er nefndur fundur sem
háskólaráð Kaliforníuháskóla hélt
nýlega. Kaliforníuháskóli er einn
stærstu og mikilvægustu háskóla
Bandaríkjanna og að sögn einn
þeirra bestu þarlendis. Stúdentar
eru þar um 162.000, eða meira en
þrefalt fleiri en allir íbúar Færeyja.
„Þjóbarhreinsun ..."
Á fundi þessum var samþykkt
að afnema í háskólanum reglur,
sem ætlaö er að tryggja að fjöldi
karlkyns- og kvenkynsnemenda
og nemenda af hinum ýmsu kyn-
þáttum, þjóðar- og trúarhópum
landsins í skólanum samsvari
heildarmannfjölda þessara hópa.
Kvótakerfi þetta, er hefur verið í
gildi í Bandaríkjunum í um 30 ár
og nær til skóla og stöðuveitinga
auk annars, hefur upp á síðkastiö
orðið eitt af helstu hitamálunum
þarlendis. Þeir sem halda vilja í
Affirmative action, eins og kerfi
þetta er gjarnan kallað, segja það
óhjákvæmilegt til að tryggja
raunjafnrétti karla og kvenna og
hinna ýmsu kynþátta- og þjóð-
ernishópa. Andstæðingar þess
halda því hins vegar fram að það
feli í sér gróft misrétti, þar eð sam-
kvæmt því séu nemendur ekki
teknir inn í skóla eða ráðnir í
stöður eftir frammistöðu í námi
og starfi fyrst og fremst.
Stuðningsmenn Affirmative
action brugðust hart við
áminnstri samþykkt háskólaráðs
Kaliforníuháskóla. Jesse Jackson,
demókrati og einn sá kunnasti af
svörtum stjórnmálamönnum
Bandaríkjanna, var ekkert að
spara stóru orðin af þessu tilefni
og talaði jafnvel um „þjóðar-
hreinsun í Kaliforníu". Clinton
forseti hafði daginn fyrir um-
ræddan fund í Kaliforníuháskóla
mælt með því í ræðu aö kvóta-
kerfið umdeilda yrði í gildi enn
um sinn. Jackson hringdi í hann
þegar eftir fundinn og lagði fast
að honum að standa við yfirlýs-
ingar sínar í ræðunni.
Pete Wilson, repúblíkani og rík-
isstjóri í Kaliforníu sem á sæti í
ráði ríkisháskólans þar, studdi
umrædda samþykkt og mun jafn-
vel hafa hvatt til hennar. Hann er
einn allnokkurra sem stefna aö
því aö komast í forsetaframboð
fyrir repúblíkana 1996. Keppnin í
þeim flokki um það er hörð, og
Wilson hefur til þessa verið talinn
BAKSVIÐ
DAGUR ÞORLEIFSSON
standa fremur illa að vígi í henni,
þar eð hann er með frelsi til fóst-
ureyðinga og þar með illa séður af
mörgum íhaldssömum kjósend-
um og hefur þar að auki til þessa
verið lítt þekktur utan Kaliforníu,
sem er líklega enn verra fyrir
hann.
ískyggilegar horfur
Með samþykkt háskólaráðsins
varð Wilson hins vegar í einni
svipan landsþekktur og þegar
helgina á eftir varð hann stjarnan
í „talkshows" um stjórnmál, sem
mikið áhorf hafa. Og þar með er
tryggt að umrætt kvótakerfi verð-
ur eitt af aðalmálunum í kosn-
ingabaráttunni næsta ár.
Hætt er við aö það hleypi auk-
inni illsku í kynþáttamálin, sem
hafa sjaldan verið viðkvæmari í
Bandaríkjunum en nú. Hvað
kvótakerfið snertir, skiptast menn
að allmiklu leyti í fylkingar eftir
kynþáttum. Andstaðan við það
meðal hvíts fólks er mikil, en
stuöningurinn við það að sama
skapi mikill meðal blökkumanna
og fólks af rómanskamerískum
ættum. Er þegar farið að spá því
að kosningabaráttan (sem þegar
er raunar hafin) verði jafnvel enn
illskeyttari en venjulega af þess-
um sökum og að haturs og óvild-
ar milli kynþátta muni mjög gæta
í henni. Stuðningsmenn og and-
stæðingar Affirmative action eru í
því sambandi líklegir til að skipt-
ast á beiskum ásökunum um allar
mögulegar slæmar tilhneigingar,
ekki síst rasisma (og eru raunar
þegar farnir til þess). Það eru al-
varlegar horfur fyrir Bandaríkin;
fátt eba ekkert í því samfélagi er
líklega eins mikil ógnun við stöð-
ugleika þar og vöntunin á velvild
og trausti milli kynþátta. Margra
álit virðist vera að ástandib í þeim
efnum fari heldur versnandi.
Sérstæbur
frambjóðandi
Stóru stjórnmálaflokkunum
tveimur líst ekki á þetta og það
hefur áhrif á afstöðu þeirra varð-
andi Affirmative action. Jesse
Jackson hótaði að bjóða sig fram
til forsetastólsins á móti Clinton,
annaðhvort sem demókrati eða
óháður, ef Clinton stæbi ekki
stööugur með Affirmative action.
Þar með lágu fyrir líkur á því að
blökkumenn stofnuöu eigin
stjórnmálaflokk, nýjan flokk á
þjóðþinginu til viðbótar við stóru
flokkana gömlu. Spennan milli
kynþáttanna í þjóðfélaginu hefði
þar meb verið komin inn á þing,
svo að ekki hefði verið um að vill-
ast. Þessi hætta mun hafa leitt til
þess að demókratar standa nú
sameinaðir með Affirmative acti-
on, þó að hætt sé við því að sum-
um þeirra sé þaö'nauðugt. Repú-
blíkanar eru og ekki einhuga í
máli þessu og hafa þar að auki
ekki einu sinni náð formlegri
samstöðu í því. Meðal kjósenda
þeirra er andstaban við umrætt
kvótakerfi ab líkindum mikil, en
Bob Dole, sá af forystumönnum
þeirra sem talinn er líklegastur til
að komast í forsetaframboð, hefur
lengi verið frekar hlynntur Affir-
mative action og er það enn.
Hann hefur orðið langa reynslu af
stjórnmálum og fréttaskýrendur
lýsa honum gjarnan sem „ábyrg-
um" stjórnmálamanni af gamla
skólanum. Newt Gingrich, ein
helsta stjarna „nýja hægrisins" í
flokknum og talsmaður hans í
fulltrúadeild þjóðþingsins, virðist
helst reyna að slá deilum um
þetta á frest.
Að þessu athuguðu mætti ætla
að svo gæti farið að umræðan um
Affirmative action tryggði Clin-
ton endurkjör. En mörgum er nú
spurn hvernig Pete Wilson takist
til. Sú afstaða hans að vera á móti
Affirmative action og með frelsi
til fóstureyðinga þykir nokkuð
sérstæð. Þar með eru líkur taldar á
því ab hann geti dregið að sér
bæði kjósendur af því tagi, sem
vaninn er að skilgreina sem
íhaldssama, og hina, sem hefð er
fyrir að kalla frjálslynda. En hitt
er líka til að hann fæli frá sér báða
þessa kjósendahópa.
T