Tíminn - 15.09.1995, Síða 5

Föstudagur 15. september 1995
Wfmtom
5
Auöunn Bragi Sveinsson:
Að fá að vera til
Fyrir það að fá að „eksistera"
fœ ég oftast meira en nóg að gera:
greiða ótal gíróreikninga;
gjörvallt lífið snýst um peninga.
Eitt sinn var peningum fólks að
miklum meirihluta varið í mat
og föt, þó mest hið fyrr-
nefnda. Þá var talað um aö eiga til
hnífs og skeiðar. Þarfnast væntan-
lega ekki frekari skýringa.
Nú fer hins vegar minna og
minna fyrir mat í magann, í hlut-
falli við aðrar þarfir. Þetta „annað"
er býsna fjölbreytt. Það er í formi
alls konar álagna. Fyrir að búa í eig-
in húsnæði þarf ekki svo lítið að
greiða. Þar er um að ræða hinn
virðulega fasteignaskatt, sem lagður
er á alla þá, sem taldir eru fyrir hús-
næði. Ég sá, að hann hækkaði ekki
svo lítið frá árinu í fyrra til yfir-
standandi árs. Ég greiddi í fyrra
með þremur afborgunum, alls kr.
37.751. Nú var ég að greiða síðustu
og sjöttu afborgunina (heil fyrir
fleiri afborgunum!!) og urðu þetta
VETTVANGUR
alls krónur 46.918. Það er aukning
upp á 9.167 krónur, eða rúmlega
24% hækkun á einu ári. Ekki veröur
keyptur matur eða föt fyrir þá pen-
inga.
Af 1.049.204 króna tekjum, á ár-
inu sem leið, greiddi ég 172.739
krónur í útsvar og tekjuskatt. Útsvar-
ið hefur hækkað mjög frá fyrra ári:
er komið í 8,4%. Þarna eru alls
219.657 krónur. Þá má ekki gleyma
útvarps- og sjónvarpsgjaldi, sem er
24.000 krónur á ári. Fæstir vilja vera
án þessara fjölmiðla. Komnar eru
þá gjaldamegin kr. 243.657. Og
meira blóð er í kúnni! Enginn
ábyrgur maður vanrækir að tryggja
innbú sitt. Þar bætast við kr. 5.197.
Komnar þá kr. 248.854.
Margir eiga íbúðir í fjölbýlishús-
um, og þar á meðal undirritaður.
Þar ber mér að greiða kr. 6000 á
mánuði í húsgjald aö meðaltali í ár,
og eru það alls 72.000 á árinu. Nú
fer að hækka heldur betur útgjalda-
pósturinn: komnar kr. 320.854.
Þá eru það blöðin. Fæstir sætta
sig við að kaupa ekkert dagblað.
Sumir kaupa fleiri en eitt. Ég er með
þeim ósköpum fæddur að vilja
fræðast og fylgjast meö. Kaupi því
nú tvö dagblöð. Fyrir áskrift þessara
blaða greiði ég mánaðarlega 3.300
krónur, eða á ári 39.600. Nú er upp-
hæðin, sem ég greiði fyrir annað en
lífsnauðsynjar til fæðis og klæða,
orðin kr. 360.454. Enginn er síma-
laus, skilst mér, sem vill vera maður
með mönnum. Auðvitað eru not
fólks misjöfn þar, en notkun mín á
st'ma kostar mig um 20.000 kr. aö
jafnaði á ári. Eru nú komnar gjalda-
megin kr. 380.454 fyrir það, sem
ekki verður etið eöa fyrir klæði
keypt.
Eftir eru þá kr. 668.750 til að lifa
á. Þaö eru 55.730 krónur á mánuði.
Tæpast leggur sá oft leið sína á veit-
ingahús og skemmtistaði á mánuði
hverjum, sem ekki hefur úr meiru
að spila, enda læt ég þaö vera. Meiri
peningaþjófa en veitinga- og
skemmtistaði getur vart.
Það, sem bjargar mér, er að ég á
skuldlausa íbúð. Væri ég leigjandi,
yröi enn minna eftir til að kaupa
mat og föt fyrir, svo og aðrar lífs-
nauðsynjar.
Þökk fyrir lesturinn, lesandi góð-
ur!
Höfundur er kennari.
Hægfara heimsvaldastefna
Eins og aðrir sem láta sig landsmál-
in einhverju varða, hef ég mikið
velt fyrir mér hugmyndinni um ís-
lenskan her, eftir að hún var viðruð
í síðustu viku.
Það sem ég hef aöallega hugsað
um er hvað búi að baki, því jafn rót-
tæk hugmynd frá innsta kjarna
stærsta stjórnmálaflokksins hlýtur
að vera þaulhugsuð, ígrunduð, yfir-
veguð og ná miklu dýpra en það yf-
irborð sem við blasir.
Ég hef reyndar lent í vandræðum
með að finna hugsunum mínum
rökræna leið, en þar sem ég komst
að niðurstöðu, tel ég rétt að upplýsa
lesendur um þankagang minn síð-
ustu daga, eða þar til niðurstaðan
birtist mér í draumi.
Fyrst þegar hugmyndin var viðr-
uð, datt mér í hug að menn væru
ekki með öllum mjalla.
Allir vita að til er andleg veila
sem kölluð er ofsóknarkennd og
lýsir sér þannig að sá sem veilan
hrjáir telur sig ofsóttan af öllu og
öllum.
Fljótlega varð ég afhuga þessari
hugmynd, svoleiðis kemur ekki upp
á yfirborðið hjá ráðamönnum sem
hafa fjölda ráðgjafa sér við hlið og
eru þar að auki undir flokksaga for-
sætisráðherrans.
Næst datt mér í hug að stærsta
dagblað landsins væri farið að
vanta efni eins og það kann best aö
bera á borð fyrir lesendur sína. Þetta
blað, sem góðvinur minn kallar
stundum „dínósárinn", hefur
nefnilega ekki getab rekib neinn al-
mennilegan hræðsluáróbur í nokk-
ur ár, en eins og allir vita er sameig-
inlegur ótti og sameiginlegur óvin-
ur vísasti vegur til að fá stuðning
annars ólíkra afla.
Eftir ab hafa grandskoðað „dínó"
um helgina útilokaði ég líka þessa
hugmynd. Þar var ekki stafkrók að
finna um hervæðingarhugmynd-
ina. Ekki einu sinni frá vinkonu
minni í Vesturbænum.
Atvinnubótavinna var næsta
hugmynd. En einmitt um sama
leyti og herkvaöninguna bar á
góma hafði annar af framámönn-
um sama stjórnmálaflokks komið
Frá
mínum
bæjar-
dyrum
LEÓ E. LÖVI
með góða hugmynd um að mennta
atvinnulaust fólk á meðan það er á
bótum og þar með var ljóst að at-
vinnubótavinna væri ekki sú dulda
hugsun að baki herkvaðningunni
sem ég leitaöi að.
Þá var það sem mig dreymdi eld-
gos.
Allir vita að ísland er á mótum
jarðskorpufleka og eldvirknin er í
raun uppspretta bráðinna jarðefna
sem þrýstast upp á yfirboröið um
leið og flekarnir færast sundur.
Þar með stækkar ísland og þótt
það gerist hægt á mælikvarða
venjulegra manna, verður 1 senti-
metri á ári hvorki meira né minna
en 10 kílómetrar á milljón árum.
Við sjáum hvernig þetta fer: ís-
land verður risastórt og risastórt
land hefur alla möguleika á að
verða heimsveldi.
Og framsýnir ráðamenn hafa
hugsab rökrétt: Ef landið verður
einhvern tíma svo stórt að önnur
virki lítil í samanburðinum, verð-
um við að vera tilbúin til að verja
eða herja.
Ab sjálfsögöu dettur engum heil-
vita manni í hug að 1000 manna iið
geti varist erlendri árás, enda
myndi enginn gera árás sem þyrfti
að óttast slíkt fámenni. En auðvitab
verður fjölgað í hernum í samræmi
við stækkun landsins.
Það er framtíðin sem verið er aö
hugsa um.
Og nú er ég rólegur yfir hernaðar-
hugmyndinni, þetta er bara óvenju
framsýn fyrirhyggja þeirra sem best
er treyst til að stjóma þessari frið-
elskandi þjóð sem hefur ekki hug-
mynd um hvab bíður hennar í
langri framtíð.
Afstætt frelsi — afstæður daubi?
Ég hefði átt að fá
að lesa
nýju Ijóðin þín
um þetta leyti árs
þegar fúglamir
syngja ígrœnu lauft
eða kveikja þér
í sígarettu
einhverja sumamóttina.
En það er ekki alltaf sumarið
sem vorinu fylgir— stundum óvcent hret grimmara vetri.
Nótt
grafarþögn — vísamir
staðnaemastá 12
Draumar
villuráfandi sem fyrr.
Ég kveiki í sígarettu. Gömlu Ijóðin þín
kasta bjarma á andlit þitt
þú opnar munninn
vilt segja eitthvað
M-Á-L-L-A-U-S
vélbyssuraddir
og skriðdreka. Augngota
frá blóðvellinum. Hinsta Ijóð þitt
til einhvers sem lifir af
Vísamir skríða yfir 12
þeir hafa fiillkomnað
endurtekningu
Til er það sem
getur endurtekið sjálft sig
s.s. dagrenning
sem enn einu sinni mun rísa
upp úr blóöugum
sjóndeildarhringnum. En ekki þú, ekki háttur þinn
að reykja. 1
SPJALL
PJETUR
HAFSTEIN
LÁRUSSON
Líkt og þeir kristnu
tendra fjórða Ijósið
kveiki ég
í fjórðu sígarettunni, — ég stceli
aðferð þína við að reykja
á miðnætti.
„TIL VINAR SEM DÓ 4. JÚNÍ" heitir útlagaskáld í Svíþjóð, Li Li ab nafni.
þetta ljóð. Höfundur þess er kínverskt Þegar ég kynntist honum í Stokk-
hólmi, vorið 1989, stundaði hann
framhaldsnám í sænsku og var þegar
farinn að yrkja á þeirri tungu. Ég hef
þýtt smáræbi af ljóðum hans. Ofanrit-
uð þýðing er úr bókinni „Tíu tungl á
lofti", sem kom út hjá Fjölva árið
1992.
Þetta ljóð orti Li Li í minningu vin-
ar síns, sem myrtur var á Torgi hins
himneska friðar, þann 4. júní 1989.
Slík urðu örlög margra ungmenna þar
á torginu þennan umrædda dag. Sök
þeirra var sú, að hafa aðra skoðun á
hugtakinu frelsi en valdamenn Kína
gátu sætt sig við.
Já, frelsið er afstætt, eins og vor
„heimspekilega þenkjandi" forseti
benti á í vinsamlegum viöræðum sín-
um við stúdentaslátrarann á Torgi
hins himneska fribar. Skilningur vinar
Li Li á þessu afstæða hugtaki kostaði
hann lífið. En jarðneskur daubi hans
er ekki afstæður. Hann er óumbreyt-
anlegur, fullkominn og endanlegur.
Þannig er einnig háttað hryggð
minni vegna Kínafarar forseta íslands.
Hún er óumbreytanleg, fullkomin og
endanleg. ■
FÖSTUDAGS-
PISTILL
ÁSGEIR
HANNES
MANNRÉTTINDI
ERU AFSTÆÐ
Pistilhöfundur sat allsherjarþing
Sameinuðu þjóðanna á sínum tíma
og vib hlið fulltrúa Indlands. Bábar
þjóbir höfðu eitt atkvæði og ofar í
salnum sátu Kínverjar með sitt at-
kvæði líka. Hvar eru mannréttindi
Indverja og Kínverja á heimsmark-
abi, þegar íslendingar hafa fimm-
þúsundfaldan atkvæðisrétt á við
fjölmennustu lönd í heimi? Þessi
afstæðu mannréttindi þykja íslend-
ingum gób latína og ekki nóg með
þab:
Áratugum saman héldu íslend-
ingar Kínverjum utan vib hinar
Sameinubu þjóðir, en eftirlétu
gömlum hershöfbingja frá Form-
ósu sæti þeirra. Og ekki er öllu til
skila haldib enn í samskiptum
þjóðanna: íslendingar tóku Kín-
verja fantatökum, þýgar talsmenn
frjálsrar verslunar á íslandi lögðust
gegn abild Kínverja að Gatt-tolla-
bandalaginu nema Kínverjar hækk-
ubu, endurtek hækkuðu, verð á
járnblendi sínu til jafns við rándýrt
járnblendið frá Grundartanga. Eru
það mannréttindi að meina Kín-
verjum að njóta lægra verðlags í
landi sínu?
íslendingar gengu óhikab í varn-
arbandalag með mannvinum sín-
um Tyrkjum og eru skuldbundnir
til ab verja Tyrkina ef á þá er rábist.
Á sama tíma settu íslendingar krist-
ib þjóbarbrot hvítra manna í herkví
subur í Afríku vegna skorts á
mannréttindum. Ekki er þó öllu til
skija haldið enn:
íslendingar eru sjálfum sér sund-
urþykkir í mannréttindum og af
nógu er að taka. Helgasti réttur
mannkyns er rétturinn til lífsins, en
daglega svipta íslensk heilbrigðisyf-
irvöld tvö börn réttinum til ab
fæbast. Þeir Vestfirðingar, sem fá
að fæbast á annað borð, hafa svo
fjórföld mannréttindi á viöfædda
Breiðhyltinga meb kosningarétti
sínum. Og vib skulum halda áfram
meb smérið í þessu fyrirheitna
landi mannréttinda:
Ungt fólk á íslandi getur ekki
hafib búskap nema fá tilskilin bú-
mörk frá hinu opinbera og ungir
hrafnistumenn fá ekki ab sækja sjó-
inn nema kaupa kvóta. íslendingar
mega ekki selja lyf eða aka leigubíl
án ráðherrabréfs og þykir sjálfsagt.
Og fleira og fleira. Stutt er síðan
hjólreiðamaður frá Akureyri breytti
íslenska dómskerfinu með málsókn
fyrir mannréttindadómi og rithöf-
undur og sendibílstjóri í Reykjavík
afhjúpuðu frekari lögleysur fyrir al-
þjóbadómstólum.
Stór hundrabshluti vinnufúsra
manna hefur ekki atvinnu á íslandi
og nýtur ekki frumréttinda. Kven-
fólk er hálfdrættingar á við karlfólk
í launum og nær sjötíu prósentum
af launum karla þegar best lætur.
Og vel má spyrja: Eru kvenrétt-
indafélög ekki afstæð, eða jafnvel
fjarstæð, í landi mannréttinda?
Breskir segja að Charity begins
at home! Sama má segja um rétt-
indi og mannréttindi. Þjóðum meb
jafn blóbuga sakaskrá og íslend-
ingar er hollast að hafa hægt um
sig á málþingum um mannréttindi
og þögnin er þeim gulls ígildi í
heimsókn hjá fólki sem íslendingar
hafa trabkab á..Frú Vigdís Finn-
bogadóttir er ekki bara þjóbhöfð-
ingi, heldur líka þjóbargersemi, og
hún kunni sig á mebal Kínverja.
Fyrir þá háttvísi er þakkab hér.
Mannréttindi eru afstæð.