Tíminn - 28.09.1995, Síða 6

6
Fimmtudagur 28. september 1995
UR HERAÐS-
FRÉTTABLÖÐUM
Nýjungar á bóka-
safninu
— Internetib væntanlegt
Bókasafn Keflavíkur, Njarövíkur
og Hafna hefur stöbugt veriö aö
auka þjónustu sína frá því aö
safniö flutti í nýtt húsnæöi fyrir
nokkrum misserum. Aö sögn
Huldu Bjarkar Þorkelsdóttur, for-
stöðumanns safnsins, hafa orðið
ýmsar breytingar á rekstrinum sl.
þrjú ár og ber þar helst aö nefna
tölvuvæðinguna. „Við stefnum að
því ab bjóöa almenningi upp á
aðgang að „Internetinu" hið
fyrsta," segir Hulda. „Viö finnum
aukinn áhuga fólks á tölvumálum
og ætlum okkur að fylgja því eft-
ir."
Sögustund er einnig ný af nál-
inni á safninu, en Magnea Þ. Ing-
varsdóttir sér um sögustundir kl.
10 og 14 á miðvikudögum. Síðast-
liðið vor stób safnið fyrir fundi
þar sem saman komu umsjónar-
menn sögustunda á höfuðborgar-
svæðinu. Alls mættu um 30
manns, og að sögn Huldu var
fundurinn hinn fróðlegasti. „Vib
teljum svona samkomur styrkja
tengsl á milli fólks sem er að
vinna að sömu hlutum. Með
auknum möguleikum í tölvusam-
skiptum getum viö verið í sam-
bandi við samstarfsfólk okkar um
allt land og aukib þannig beina
samvinnu."
Fréttir úr Mjóafirði:
Unnið í vegagerb,
berjaspretta rosaleg
Undanfarnar vikur hefur verið
unnið ab endurbótum á 12-13 km
kafla á veginum frá Klifbrekku
innst í Mjóafirði út að Brekku.
Verktaki er Þröstur Stefánsson á
Egilsstöðum. Vegurinn hefur ver-
ið styrktur og verið er að keyra í
hann hörpubu efni. Efnið er unn-
ib á staðnum og var fengin hörp-
unarvél og tveir starfsmenn frá
Arnarfelli hf. á Akureyri til þess
verks.
Mikil umferð var í Mjóafirði í
sumar og var þar mikib um ferða-
fólk alveg fram í september, sem
er óvenjulegt. Margir koma í
þeim erindum aö fara í berjamó,
en mörg ár eru síöan berjaspretta
hefur verib jafngóð og eru ber út
með firðinum enn ófrosin.
Óvenjulega mikið er af krækiberj-
um í ár og notaði Sigfús bóndi á
Brekku lýsingarorðið „rosalegt"
þegar hann var að lýsa magninu
fyrir blaðamanni.
Smalamennsku er að mestu
lokið og eru heimtur góbar.
Slangur af fé úr Vallahreppi smal-
aðist með heimafé.
Nokkrir bátar sóttu sjó frá
Brekku í sumar, aöeins ein trilla
reri þó ab staðaldri. Afli var sæmi-
legur og var að mestu verkaður í
salt.
FnÉTTnnLnn m
SELFOSSI
Ábúendur og eigendur
„Heklubæja":
Vilja friðlýsa Heklu
Ábúendur og eigendur hinna
svonefndu „Heklubæja" hafa far-
ið fram á það við Náttúruverndar-
ráð að Hekla og svæðiö umhverfis
hana verði friölýst. Tilgangurinn
er að stjórna nýtingu verðmæta á
og við fjallið.
Um er ab ræða ábúendur á bæj-
unum Selsundi, Næfurholti, Hól-
um og Svínhaga, en þeir eru
gjarnan nefndir einu nafni Heklu-
bæir, ásamt Haukadal, en þar er
ekki búið um þessar mundir.
í samtali við Guðrúnu Sverris-
dóttur jarðfræöing frá Selsundi,
sem er einn af forsvarsmönnum
hópsins, sagöi hún að ástæða fyr-
ir beiðni um friðun sé aukin
ásókn í stjórnlausa nýtingu fjalls-
ins og umhverfi þess. Þar vitnar
hún til áforma um sumarhúsa-
byggb í nágrenni fjallsins, vega-
lagningu og síaukinna umsvifa
vikurtökuaðila. Guðrún segir að
ekki sé ætlunin að stöðva allar
framkvæmdir, heldur koma stjórn
á hlutina. Hekla og umhverfi
hennar sé sérstætt og tiltölulega
ósnortib svæbi þar sem fram-
kvæmdir verbi að vera skynsam-
lega ígrundaðar og áform um þær
lúti ákveðinni meðferð.
'Erindi Heklubænda er nú til
umfjöllunar hjá Náttúruverndar-
ráði.
Jóhanna Magnúsdóttir, ferba-
málafulltrúi Skaftárhrepps:
Mikill áhugi á áb
byggfa upp
umhverfisvæna
ferbaþjónustu
„Það er mikill áhugi hér á
svæbinu fyrir því að byggja upp
umhverfisvæna ferðaþjónustu.
Mitt starf felst að miklu leyti í því
ab huga að því hvernig við getum
nýtt okkur tilnefningu Skaftár-
hrepps til evrópsku umhverfis-
verblauna ferðaþjónustunnar. Þau
verða veitt um áramótin," segir
Jóhanna B. Magnúsdóttir, ferða-
málafulltrúi Skaftárhrepps.
„Ég hyggst mebal annars veita
þeim, sem reka ferðaþjónustu
hér, ráðgjöf í umhverfismálum.
Þab skiptir máli að taka fullt tillit
til umhverfisins, til dæmis við
uppbyggingu mannvirkja, í sorp-
málum og orkunotkun. Allt sam-
félagið verður ab taka þátt, því
ferðaþjónustan er ekki eyland.
Hún er ekki eins og verksmiðja
sem hefur afmarkaban ramma,"
segir Jóhanna.
Bókasafniö nýtur sívaxandi vinsœlda.
Lán í húsbréfakerfinu.
Áhríf mismunandi lánstíma.
Lánstimi Mánatarkg afborgvn 5 10 I 15 sodurgreitt af 20 lániau eflir (ár 25 > 30 35 40 Greiddir Yextir alk
15 ár 24.059 742.092 1.728.203 3.000.000 1.282.458
20 ár 20.061 479.759 1.117368 1.939.510 3.000.000 1.774314
25 ár 17.772 329.518 767.390 1.332.142 2.060339 3.000.000 2396.014
30 ár 16.327 234.717 546.615 948.890 1.467.731 2.136.913 3.000.000 2.845.098
35 ár 15359 171.194 398.681 692.085 1.070.508 1358385 2.188.088 3.000.000 3.420.061
40 ár 14.6S4 126.899 295325 513.014 793323 1.155313 1.621338 2.223.774 3.000.000 4.018.923
Gríbarleg áhrif mismunandi lánstíma á mánabarlega greibslubyrbi, á endurgreibslu af lánunum og á heildar-
vaxtagreibslur á lánstímanum koma glöggt í Ijós á þessari töflu, sem Tíminn fékk frá Húsnœbisstofnun. Gert er
ráb fyrir 3ja milljón kr. láni (meballáni í húsbréfakerfinu), á 5,1% vöxtum og mánabarlegum afborgunum.
Lenging 5,5 millj. láns í 40 ár lœkkar mánaöargreiöslu um 5.700 kr.,
en kostar 3,2 millj. í vibbótarvexti:
Endurgreiöslur af 15
ára láni nær 6 sinn-
um hraöari en 40 ára
Frá og með næstu áramótum
verbur bobið upp á val varbandi
lánstíma húsbréfalána um 15, 25
og 40 ár. Slíkt val er hins vegar
ekki einfalt fyrir hinn almenna
lántakanda, því breyting á láns-
tíma húsbréfalána hefur ekki
einungis áhrif á mánabarlega
greibslubyrbi, heldur líka gríbar-
leg áhrif á endurgreibslu höfub-
stólsins og vaxtagreibslur. Þann-
ig hækka t.d. heildarvaxta-
greibslur af 5,5 milljóna kr. Iáni
úr rúmum 4,2 milljónum í nærri
7,4 milljónir vib þab ab lengja
lánstímann úr 25 árum í 40 ár,
eins og mjög hefur verib til um-
ræbu ab undanförnu. Lækkun
greibslubyrbar kostar lántakend-
ur þannig gríbarlegar fjárhæbir í
auknum vaxtagreibslum, eba
nær 3,2 milljónir í þessu dæmi.
Jafnframt dregur mjög úr eigna-
aukningu. Endurgreibsla höfub-
stólsins minnkar þannig úr 1.400
þús.kr. í 540 þúsund fyrstu 10 ár-
in. Fyrir þessar „fórnir" lántak-
anda fær hann 5.700 kr. lægri
greibslubyrbi á mánubi.
Þessi 5,5 milljóna viðmiðun
svarar nokkurn veginn til hámarks-
láns (5.461 þús.kr.) sem nú er veitt
til kaupa á notaðri íbúð, sem er
langsamlega algengasti lánaflokkur
húsbréfakerfisins. En hámarkslán
til nýbygginga er nú rúmlega 6,5
milljónir.
í útreikningum hér að framan er
stuðst við meðfylgjandi töflu, sem
Tíminn fékk útbúna hjá Húsnæðis-
stofnun. í henni er hins vegar mið-
að við 3ja milljón kr. lánsupphæð,
sem er meðallánsupphæðin um
þessar mundir. Taflan sýnir glöggt
hvaða áhrif mismunandi lánstími
(frá 15 til 40 ár) hefur á mánaðar-
legar afborganir, á endurgreiðslur
af lánunum og síðast en ekki síst
heildarvaxtagreiöslur á lánstíman-
um. Þessi tafia ætti að aubvelda
hverjum og einum að finna út
helstu upplýsingar varðandi sitt
eigiö húsbréfalán og ekki síbur
hvernig hagkvæmast kynni að vera
ab haga væntanlegri lántöku fyrir
þá sem enn eiga eftir ab kaupa sér
íbúb.
Það vekur m.a. athygli að
greiðslubyrbin lækkar þeim mun
hægar sem meira er teygt á láns-
tímanum. Mánaðargreibsla af
hverri milljón lækkar þannig um
1.330 kr. við að lengja lánstímann
úr 15 í 20 ár, en aðeins um 225 kr.
viö ab lengja hann úr 35 í 40 ár,
þótt lengingin sé 5 ár í báðum til-
vikum. Ahrifin á vextina eru hins
vegar öfug. Vaxtagreiðslurnar
verða þeim mun þyngri eftir því
sem lánstíminn er lengri. Heildar-
vaxtagreiðslur af 1 milljón hækka
þannig úr 430 þús.kr. í 590 þús.kr.
NEYTENPAMAL
í fyrra dæminu, en úr 1.140 þús.
kr. í 1.340 þús.kr. lengist lánstím-
inn úr 35 í 40 ár.
Lækkun mánaðarlegrar greibslu-
byrði getur þannig verið dýru verði
keypt, sérstaklega þegar lánstíminn
er kominn yfir 30 ár. Mánaðar-
greiðsla af meballáni (3ja milljóna)
lækkar abeins um rúmlega 1.600
kr. við að lengja það úr 30 upp í 40
ár. Þessi smávægilega lækkun á
greiöslubyrði kostar samt nærri 1,2
milljónir í auknum vaxtagreiðslum
og hægir auk þess á endurgreibsl-
um lánsins um nærri því helming.
Þegar 30 ára lán hefur verið greitt
upp að fullu, er abeins búib að
borga rösklega helminginn af 40
ára láni.
Telja má líklegt að mörgum
„Ef eitthvað kemur fyrir, þá
þarf fólk ab sækja mál sitt sér-
staklega, hvert eitt mál fyrir
sig, og þab er þá vegib og met-
ib. Þab þarf ab sanna sök ef
eitthvab hefur verib ab, t.d.
vanbúnabur eba ónóg gæsla ab
einhverju leyti. Þab þarf sem
sagt ab fara hreinlega í mál vib
borgina til ab fá sínu fram-
gengt," sagbi Ingibjörg Óbins-
dóttir, í stjórn LFL, í samtali
vib Tímann um áskorun félags-
ins til stjórnar Dagvistar barna
um ab leikskólabörn í Reykja-
vík njóti vátrygginga til sam-
ræmis vib börn annarra sveita-
félaga.
í áskorun LFL kemur fram að
ástandiö sé sérstaklega alvarlegt í
ljósi þess ab flestir foreldrar
standi í þeirri trú að málum sé
svipaö háttaö hjá Dagvist og í ná-
grannasveitarfélögunum. „Ná-
grannasveitarfélögin hafa
ákveðna skilmála hjá tryggingafé-
lagi og þessir skilmálar fela í sér
bætur fyrir alls konar tjón, þ.á m.
örorku. Þegar sveitarfélögin
tryggja, þá miðast þaö yfirleitt
við meiriháttar tjón, eins og ef
barn lendir í slysi og hlýtur ör-
orku af. En samhliöa því er trygg-
ing fyrir öðrum stórum tjónum,"
sagði Ingibjörg. Félagið vill ab
Dagvist barna geri samning vib
sitt tryggingafélag um að tryggja
börn á leikskóla.
Bergur Felixson, forstööumað-
ur Dagvistar barna, sagbi að
kunni að koma einna mest á óvart
hvað endurgreiðslur lánanna eru
litlar framan af lánstímanum, sér-
staklega ef hann er mjög langur.
Sá, sem fengi t.d. 3ja milljóna lán
til 40 ára og seldi síðan viðkom-
andi íbúð aftur eftir 5-7 ár (eins og
algengast mun að fólk geri vib sína
fyrstu íbúð), hefur þá aðeins endur-
greitt um 160-190 þús.kr., eða 5-
6% af lánsupphæðinni — þ.e. litlu
meira en hann þyrfti að borga fast-
eignasalanum fyrir sölu- og auglýs-
ingakostnab.
Fyrir ungmenni, sem hyggjast
byrja á lítilli íbúð og stækka síðan
við sig eftir nokkur ár, gæti
kannski verið athugandi að velja
skamman lánstíma og safna þann-
ig með eignaaukningu í íbúðinni.
Fyrstu 5 árin endurgreiðist 15 ára
lán t.d. nærri 6 sinnum hraðar en
40 ára lán.
stjórn Dagvistar myndi fjalla um
áskorunina í næstu viku. Hann
sagbist ekki geta spáb fyrir um
það hvort áskoruninni yrði tekið.
Hann vildi þó taka fram ab börn
hjá Reykjavíkurborg væru ekki
beinlínis ótryggb. „Gamla
ákvöröunin er sú að borgin tekur
ýmislegt í sjálfsáhættu. Sem þýðir
að ef eitthvað gerist, sem við ber-
um ábyrgb á, þá borgar borgin
það vitaskuld en ekki vátrygg-
ingafélag, sem minni aðilar veröa
auðvitað ab hafa á bak viö sig, ef
örorkubótamál eða eitthvað því
um líkt kemur upp." Bergur segir
engin erfiö mál af þessu tagi hafa
komiö upp. „En það hafa komið
mál þar sem viö höfum borgað
skaðabætur þegjandi og hljóöa-
laust."
Aðspurður hvort vátryggingar
til handa börnum á leikskólum
gætu orðib til að hækka gjöld á
leikskólum borgarinnar, sagði
Bergur að upphaflega hefði
ákvörbun um sjálfsáhættu legið
fyrir, þar sem hún var talin ódýr-
ari lausn. „En auðvitað er hægt
aö endurmeta þaö. Viö erum allt-
af að reyna aö halda vel á spöö-
unum og það er kannski erfitt að
taka svona einstakan lið út úr og
segja að hann myndi hækka
gjöldin." Alls eru um 5000 börn á
leikskólum borgarinnar og telur
Bergur aö ekki hafi komið upp al-
varleg bótamál, t.d. tengd örorku,
sem Reykjavíkurborg hefur þurft
ab bera kostnað af. ■
Landssamtök foreldrafélaga leikskóla skora á stjórn
Dagvistar barna aö vátryggja börn á leikskólum:
;;
Óviðunandi ástand"