Tíminn - 24.01.1996, Blaðsíða 9

Miðvikudagur 24. janúar 1996 9
UTLÖND . . . UTLÖND . . . UTLÖND . . . UTLÖND . . . UTLÖND . . . UTLÖND . . . UTLÖND . . . UTLÖND . . .
Eldsneytisnotkun kostar mannkyniö mun meira en eldsneytisveröiö segir til um. Ef umhverfis-
kostnaöur er reiknaöur inn í veröiö:
Mundi gjörbylta orku-
notkun jaröarbúa
Hvaö myndi ein bílferö kosta
ef ökumenn þyrftu aö greiöa
fyrir lækniskostnaö þeirra
sem veikjast af völdum meng-
unar eöa slasast í bílslysum?
Umhverfisverndarsinnar
halda því fram að ef heildar-
kostnaöurinn, sem hlýst af því
að nota jarðefnaeldsneyti, þ.e.
olíu, kol eða jarðgas, yröi reikn-
aöur inn í eldsneytisverðið, þá
myndi endurnýjanleg orka á
borö viö vatnsorku og sólarorku
þegar í staö veröa samkeppnis-
fær við jaröefnaeldsneytið.
„Ef viö greiddum til fulls það
sem þaö kostar aö nota elds-
neyti, en ekki bara kostnaðinn
við aö grafa þaö upp úr jörö-
inni, hreinsa þaö og koma því á
bílinn — ef við greiddum fyrir
mengunina, heilbrigðisútgjöld-
in, súra regnið og veðurfars-
breytingarnar — þá myndi þaö
gjörbreyta öllum kostnaðarút-
reikningum af jarðefnaelds-
neytinu og koma endurnýjan-
legri orku til góða," segirjonat-
han Loh hjá „Worldwide Fund
for Nature" í Sviss.
Tveir helstu leiðtogar Bosníu-
Serba, þeir Ratko Mladik yfir-
maöur heraflans og Radovan
Karadzic „forseti", hafa haft
hægt um sig aö undanförnu,
ólíkt því sem áöur var þegar
þeir voru í flestum helstu fjöl-
miölum heims á næstum hverj-
um einasta degi. Þeir verja tíma
sínum aö mestu í höfuöstööv-
um sínum, en á sama tíma eru
saksóknarar hjá stríösglæpa-
dómstól Sameinuöu þjóöanna í
Haag aö safna saman sönnunar-
gögnum á hendur þeim.
Verðhækkanir á eldsneyti eru
ekki vinsælar í heimi viðskipt-
anna, vegna þess að þær koma
niður á framleiðslugetu fyrir-
tækja og hagvexti í þjóðfélag-
inu, en hugmyndin um reikna
út heildarkostnaðinn sem hlýst
af notkun eldsneytisins, og
reikna hann jafnvel inn í verð-
ið, nýtur nú vaxandi stuðnings í
stjórnmálaheiminum, þar sem
æ fleiri komast að þeirri niður-
stöðu að þaö sé besta leiðin til
þess að stuðla aö meiri fjöl-
breytni í notkun orkulinda.
Hagfræðingar spá því raunar
að verð á jarðefnaeldsneyti
muni hvort eð er fara stöðugt
hækkandi eftir því sem meira er
gengið á olíulindir jarðarinnar,
og það veröi því sjálfkrafa til
þess að farið veröi meira yfir í
endurnýjanlega orku vegna lög-
mála markaðarins. Talið er að
eftir u.þ.b. fimmtíu ár muni ol-
íubirgðir jarðarinnar verða sem
næst á þrotum ef notkunin
verður jafnmikil og hingað til.
Umhverfisverndarsinnar telja
hins vegar margir hverjir að
Samkvæmt Dayton-samkomu-
laginu eiga báöir mennirnir að
segja af sér, vegna þess að þeir hafa
verið sakaðir um stríðsglæpi, en
hvorugur þeirra hefur gert þaö.
Þess í staö halda þeir sig utan al-
faraleiöar og foröast öll samskipti
við erlenda stjórnarerindreka og
hershöfðingja Nató.
Hermenn Nató í Bosníu hafa
sagt að ef þeir rekist á einhvern
þeirra sem grunaðir eru um stríðs-
glæpi muni þeir taka viðkomandi
höndum.
Karadzic, sem fyrir stríöiö var
endurnýjanleg orka eigi að
njóta slíks forgangs aö ekki sé
réttlætanlegt að bíða eftir því að
markaðskerfiö nái almennings-
álitinu. Og á endanum muni
svo fara að ef heildarkostnaður-
inn er tekinn með í dæmið og
reiknaður inn í verð eldsneytis-
ins, þá muni það veröa kostnað-
urinn af menguninni frekar en
olíuskorturinn í heiminum sem
dregur úr hlutdeild jarðefna-
eldsneytis í orkunotkun jarðar-
búa, sem nú er um 90%.
„Útreikningar heildarkostn-
aðarins munu valda gjörbreyt-
ingu á því hvernig við notfær-
um okkur náttúruauðlindir af
öllu tagi: olíu, skóga, fisk," segir
Loh.
Michael Grubb, yfirmaður
orku- og umhverfismála hjá
„Royal Institute of Internation-
al Affairs" í London, segir að
aukinn kostnaður af jaröefna-
eldsneyti muni aðallega hafa
áhrif á rafmagnsframleiðslu,
þannig að í stað olíu og kola
veröi notast við vindorku, sólar-
orku, ásamt orku sem fengin er
geölæknir í Sarajevó, hefur verið
þögull fyrir utan það að stöku
sinnum kemur hann fram í sjón-
varpi, og virðist þá hálf órólegur
en reynir að gera sem best úr frið-
arsamningnum sem margir Serbar
líta á sem niöurlægjandi ósigur.
Hann fer sjaldan út úr Pale, borg-
inni sem varö óopinber höfuöborg
serbneska hlutans í Bosníu.
Mladic hefur ekki sést á al-
mannafæri í meira en mánuð.
Einu viðbrögöin sem frá honum
komu varöandi friðarsamkomu-
lagiö voru reiöileg og tilfinninga-
úr lífefnamassa (t.d. trjámauki)
og úrgangi.
Gallinn viö þessa hugmynd er
reyndar ekki síst sá að þá þyrfti
það að vera í höndum ríkisins
að leggja umhverfisgjöld á elds-
neyti, í formi skatta eða laga-
setningar af einhverju tagi, því
kostnaðurinn af menguninni
hefur hingað til verið greiddur
óbeint af samfélaginu í heild.
„Gjöldin þyrftu að vera lögð á
„með handafli" og það gengur
þvert á trúarjátningu hagfræö-
innar sem stendur," segir Loh.
í flestum iðnríkjum eru þegar
greidd há gjöld af vélaeldsneyti,
en Framkvæmdastjórn Evrópu-
sambandsins metur það engu
að síður svo að þeir sem nota
samgöngukerfið komist hjá því
árlega að greiða sem svarar um
21.000 milljarða ísl. króna í
kostnað sem hlýst af yfirfylltu
samgöngukerfi, umferðarslys-
um og mengun. „Það er full-
komlega rökrétt að segja að við
ættum að borga fullan kostnað
af öllu sem við notum," segir
Loh. -GB/Reuter
Morbingi Rabins í
réttarsal:
„Ætlaði mér
ekki að drepa
Rabin"
Yigal Amir, ungi maðurinn
sem myrti Jitsak Rabin forsætis-
ráöherra ísraels í síðasta mán-
uði, segist nú ekki hafa ætlaö sér
að drepa hann þegar hann skaut
hann. „Ég ætlaöi mér ekki að
drepa Jitsak Rabin í þeirri merk-
ingu aö um morð væri að ræða.
Ég hef ekkert á móti honum. Ég
ætlaði einfaldlega að koma í veg
fyrir að hann yrði áfram forsæt-
isráðherra," sagöi Amir í réttar-
sal í Tel Aviv í gær. Lagasérfræð-
ingar eru í einhverjum vand-
ræðum með hvernig beri aö
skilja þessi orð, og segja að nú
verði dómararnir þrír, sem fjalla
um mál Amirs, að komast aö
niðurstöðu um það hvort Amir
hafi þarna veriö að lýsa yfir sekt
sinni eða sakleysi.
þrungin ræða sem hann hélt viö
hersýningu í Vlasenica, þar sem
hann ásakaði Vesturveldin um aö
leggja Serba í einelti.
Hermenn hans hafa hins vegar
síöan þetta var sýnt herliöi Nató
samvinnu. Oryggismálastjóri
hans, hershöfðinginn Zdravko To-
limir, hefur staöiö í samningaviö-
ræöum um frelsun stríösfanga og
m.a. mætt til afvopnunarviö-
ræðna sem farið hafa fram í Vínar-
borg aö undirlagi Öryggis- og sam-
vinnustofnunar Evrópu.
-GB/Rcuter
Tyrkland:
Skiptast á um for-
sætisrábherraemb-
ættib?
Tansu Ciller, sem gegnir
embætti forsætisráðherra í
Tyrklandi þar til ný stjórn
hefur verið mynduð, bauð
Mesut Yilmaz, leiðtoga
Móðurlandsflokksins, aö
þau myndu skiptast á um
forsætisráðherraembættið
ef það mætti verða til þess
að stjórnarmyndun flokk-
anna tækist. Báðir flokkarn-
ir eru íhaldsflokkar og skoð-
anaágreiningur á milli
þeirra lítill, en stjórnar-
myndun hefur m.a. strand-
ab á persónulegum ágrein-
ingi flokksleiötoganna og
deilum um hver eigi að fá
forsætisráðherraembættið.
Bandaríkin:
3,6 milljónir efna-
vopna
Bandaríkjastjórn upplýsti
á mánudag í fyrsta sinn um
fjölda þeirra efnavopna sem
hún hefur yfir ab ráða. Þau
eru alls 3,6 milljónir, að
sögn varnarmálaráöuneyt-
isins. Bandaríkin hafa þó
ekki enn staðfest alþjóða-
samninginn um bann vib
efnavopnum, sem undirrit-
aður var af 120 ríkjum í Par-
ís fyrir tveim árum. A.m.k.
65 ríki þurfa að staðfesta
samninginn áður en hann
tekur gildi, en enn hafa ekki
nema 47 ríki gert þaö.
Tékkland:
Sækir um aðild
að ESB
Tékkland lagöi í gær inn
formlega umsókn um aðild
að Evrópusambandinu.
Vaclav Klaus, forsætisráð-
herra Tékklands, afhenti
umsóknina Lamberto Dini,
forsætisráðherra ítauu, í
Róm í gær, en Ítalía hefur
frá áramótum fariö með for-
ystu Evrópusambandsins.
ESB hefur lýst því yfir aö aö-
ildarviðræður við Austur-
Evrópuríki geti hafist sex
mánuðum, eftir að endur-
skoðun Maastricht-sáttmál-
ans er lokið, en hún hefst
29. mars nk. og stendur
væntanlega yfir í um eitt ár.
Alþjóöanefnd um
Noröur-írland:
Bretar falli frá
skilyrbum
Þriggja manna nefnd
undir stjórn George Mitc-
hell, fyrrverandi öldungar-
deildarþingmanns í Banda-
ríkjunum, sem fékk það
verkefni að gera tillögur í
deilunum um Norður-ír-
land hvetur Breta til að falla
frá því skilyrði að IRA verði
að afvopnast áður en til
raunverulegra friðarvið-
ræðna geti komið. Breskir
og írskir embættismenn
voru í gær önnum kafnir
vib að sk.oða tillögur nefnd-
arinnar.
Iteutar
LAJfr 'íiih
íct 1
; tll !>**•»- . « * 0 H'H'I * «
Landamœravöröur
stendur á bryggjunni vib höfnina í Sochi vib Svartahafib í
gœr, á meban ferjan Avrasya, sem stubningsmenn téténsku gíslatökumanna rœndu fyrir tœprí viku í tyrknesku
hafnarborginni Trabzon, býr sig undir ab leggjast ab bryggju. Skipib er þar meb komib aftur til Rússlands. Reuter
-GB/Reuter
Karadzic og Mladic:
Hafa haft hægt um sig undanfarið