Tíminn - 04.04.1996, Blaðsíða 4

4
IRWUfltP®
FimmtudagUr 4. apríl 1996
iiwitjw
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Utgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: jón Kristjánsson
Ritstjórnarfulltrúi: Oddur Olafsson
Fréttastjóri: Birgir Guómundsson
Ritstjórn og auglýsinqar: Brautarholti 1, 105 Reykjavík
Sími: 563 1600
Símbréf: 55 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Jæknideild Tímans
Mynda-, plötugerð/prentun: ísafoldarprentsmiðja hf.
Mánabaráskrift 1550 kr. m/vsk. Verö í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Nú er þörf íhugunar
Nú, þegar páskahátíöin er framundan, ein mesta stórhá-
tíö kirkjunnar, væri ástæöa til þess aö fjalla um kirkjuleg
málefni. Ekki þarf aö rifja upp aö kirkjan hefur veriö í
þjóöfélagsumræöunni í allan vetur, af ástæöum sem er
ekki ætlunin aö rekja hér sérstaklega og öllum eru
kunnar. Deilur presta og biskups og þau mál, sem upp
hafa komiö í kringum biskupsembættiö, valda öllum
þeim, sem vilja veg þjóökirkjunnar mikinn, þungum
áhyggjum. Þetta er einstaklega alvarlegt mál vegna þess
aö vegur kirkjulegs starfs og fjölbreytni hefur fariö vax-
andi á undanförnum árum, og fullyröa má aö kirkju-
sókn hafi fariö vaxandi þó hún hafi mjög veriö bundin
viö stórhátíöir. Þaö er mjög hætt viö því aö dragi úr
þeim jákvæöu straumum, sem hafa veriö í kringum
kirkjuleg málefni, ef þjóöin fær þaö á tilfinninguna aö
kirkjunnar þjónar standi í illdeilum dagana langa.
Þaö á vissulega ekki aö vera bannorö aö ræöa kirkjuleg
málefni opinberlega. Hins vegar ber sú umræöa aö á
einkar leiöinlegan og óviöfelldinn hátt. Umræöur um
kristinn boöskap, messuformiö og starf kirkjunnar eru
vissulega af því góöa og eiga viö í lifandi samfélagi, en
þjóöin hefur vissuiega á tilfinningunni aö umræöur síð-
ustu vikna séu ekki af þeim toga.
Þegar ástandið er líkt og nú, koma upp ýmsir spá-
menn meö einfaldar lausnir. Ein er sú aö segja sig úr
þjóðkirkjunni og ganga í samtök fólks sem kalla á aö-
skilnað ríkis og kirkju. Þaö sé lausnin. Aörir halda sig viö
strangt messuform og „grallarasöng", eins og þaö er
orðað, og þriöji hópurinn er sá sem vill breyta messunni
í tónleika og hafa altarið á hjólum, svo þaö sé ekki fyrir
þegar haldinn er konsert.
Þaö er eins meö þessi mál og önnur, aö hinn gullni
meðalvegur hlýtur aö vera bestur. Satt aö segja hefur
þjóökirkjan ratað hann nokkuð vel á undanförnum ár-
um, þótt nú sé að verða breyting á og ekki annað fyrir-
sjáanlegt en aö trúmáladeilur og klofningur sé aö koma
upp innan kirkjunnar. Þjóðkirkjan hefur veriö umburö-
arlynd kirkja, skjól og athvarf fyrir fólkiö í landinu þeg-
ar á bjátar. í hörmulegum atburöum liöinna missera
hefur fólk leitaö þúsundum saman í kirkjurnar aö hug-
svölun og beöiö fyrir þeim sem í hörmungar hafa rataö.
Það er sannarlega nauösyn aö þjónar kirkjunnar noti
hina miklu hátíð, sem framundan er, til íhugunar ef
færi gefst á slíku, um hvernig er hægt að setja niður
hinn mikla óróa sem kominn er upp innan hennar.
Stórar yfirlýsingar í fjölmiðlum gera enga stoð, þvert á
móti breikka þær biliö. Þaö er þörf á því aö lægja öldurn-
ar. Allir aðilar þessa máls þurfa aö fá tíma til íhugunar.
Þaö væri ekki vel farið ef framtíð kirkjunnar yröi sú að
hún mundi verða samansett af einkareknum söfnuðum,
sem hver mundi fara sína leið eftir áherslum þeirra sem
sjá um fjárhirsluna. Því miður bendir margt til þess aö
þróunin sé í þá átt um þessar mundir. Þaö er dálítið
merkilegt að ýmsir þeir talsmenn, sem vilja aðskilnað
ríkis og kirkju, eru mjög andsnúnir einkavæöingu á öör-
um sviðum. Þaö er því hætta á aö áframhaldandi deilur
innan kirkjunnar gætu leitt til klo.fnings hennar eöa
hreinnar sundrungar, til ómælanlegs tjóns fyrir trúarlíf-
ið í landinu.
Tíminn óskar landsmönnum öllum gleðilegrar páska-
hátíðar. Megi helgi hennar veröa lóö á vogarskál friðar
og sanngirni í samskiptum manna innan kirkjunnar
sem og meðal annarra þjóöfélagsþegna.
Jón Birgir Pétursson:
Ljótur Bolli er
nafn
íslendingar hyggja þessa stund-
ina að alþjóðasamstarfi og
stunda sem aldrei fyrr samvinnu
við aörar þjóðir á ótrúlegustu
sviðum. Hluti þessarar agnar-
smáu þjóöar er á stöðugum þön-
urn í útlöndum á fundum og
ráöstefnum og skiptir þá litlu
máli hvort við eigum þar stórt
erindi eða ekkert. En á sama
tíma og við veröum evrópskari
og alþjóðlegri í hátt, stöndum
við lofsamlega vörö um sérís-
lensk einkenni og íslenska hags-
muni, við viljum varðveita upp-
runa okkar og einkenni og við
viljum standa vörð um hrein-
leika landsins okkar. Landiö
verjum viö gegn ýmis konar ásókn, en því miður Ljótur Bolli eöa jafnvel Hreinn Bolli er lögum
ekki allri. Stundum leikum við vörnina skynsam- samkvæmt og það er Ljótur Drengur líka.
lega, stundum ekki.
Ljótur Bolli - rammíslenskt
nafn
Litlu munaði á dögunum að Þjóðskrá íslend-
inga fengi til skráningar mannsnafnið Ljótur
Drengur, eða í besta falli nafniö Ljótur Bolli. Nöfn
sem leyfilegt er að nota. En af þessu varð sem bet-
ur fer ekki. í staöinn kom til
skráningar nafnið Eilífur Friður .......
Edgarsson á fulltíða landnema
hér á landi. Útlendingur þessi
lýsir í blaðagrein hremmingum
þeim sem yfir hann dundu, þeg-
ar hann gerðist íslendingur og
var sviptur hinu raunverulega
nafni sínu. íslenskan, þetta
hreinasta tungumál allra tungu-
mála þolir ekki að íslenskir ríkis-
borgarar heiti sínum réttu nöfn-
um. Allt verður að íslenskast.
Minna er lagt upp úr því að þeir sem undir þess-
um rammíslensku nöfnum standa tali sómasam-
lega íslensku. Sumir þeirra tala reyndar alls ekki
nothæfa íslensku. Brogaba íslensku tala reyndar
fleiri, meðal þeirra fjöldi hámenntaðra íslendinga,
sem slettir útlensku í annarri hverri setningu til aö
gera sig skiljanlega — og trausta og trúveröuga í
sjónvarpsviðtölum.
Þaö er undarlegur ósiður að skylda ibúa verald-
arinnar, þá örfáu sem óska eftir að setjast hér að til
frambúöar, að þurfa að kasta nafninu sem þeir
hafa gegnt frá frumbernsku. Hvernig þætti íslend-
ingum sem setjast að í öðrum löndum að þurfa að
sæta slíku?
Að vísu eru mörg dæmi um ab íslendingar hafi
breytt nöfnum sínum, en það kom þá ekki til af
góðu. Þannig varð Sigmundur Guðmundsson að
Munda Goodman í henni Ameríku forðum, af
fúsum og frjálsum vilja — en ekki fyrr en eftir ab
hinir nýju samlandar voru búnir að klæmast lengi
á íslenska nafninu.
Rúslan heitir Rúnar nú
í heimi sem sífellt skríöur saman í alþjóða-
hyggju og markaösbandalögum skýtur það nokk-
uð skökku við að Ruslan Outchinnikov, fyrrum
sovétborgari, skuli skyndilega og öllum að óvör-
um koma fram sem fimleikastjarnan Rúnar Alex-
andersson. Af hverju má kappinn ekki heita Rúsl-
an? Hann fékk flýtimeðferð í kerfinu til ab gerast
íslendingur, rétt eins og Vladimir Azhkenasy pí-
anósnillingur forðum, og fékk ofan í kaupib
splunkunýtt nafn. Píanóleikarinn þurfti hins veg-
ar ekki að fórna nafni sínu, enda óljóst hver hefði
orðið framtíð hans sem Valdimar Valdimarsson í
hörðum heimi píanósnillinga. Paul Pampichler
fékk á sínum tíma íslenska nafnið Páll Pálsson.
Þannig gilda ekki sömu reglur um alla menn.
Mannanöfn hafa verið talsvert til umræðu að
undanförnu og um þau deilt á Alþingi og víðar.
Mönnum er ekki sama um það hvernig á slíkum
málum er haldið. Margar undarlegar reglur eru
settar til verndar íslenskum mannanöfnum og
flestir viröast týndir í reglugerðarfeninu því. I’rest-
um er því vandi á höndum þegar þeir heyra ýmis
nöfn sem nota má. Þá er gott aö geta leitaö í hand-
bók sem gefin hefur verið út af Mannanafna-
nefnd. Þar má sjá hvað er löglegt og hvað ekki.
I
tímans
rás
Kúariða og gin- og klaufaveiki
Mannanafnafarganiö er ein varnarabgerð ís-
lendinga. Önnur aðgerð við landamæri okkar
varbar innflutning af ýmsu tagi. Um langt skeið
hefur verið deilt á íhaldssemi yfirvalda varðandi
innflutning á kjöti frá öðrum löndum og öll sú
tregða talin vægast sagt móðursýkisleg. Yfirdýra-
læknar hvers tíma hafa þurft að
gjalda fyrir þetta. Nú er berlega
að koma í ljós að þess er full þörf
ab vera á verði. íhaldssemin get-
ur gagnast vel eins og í þessu til-
viki. Tekist hefur að halda ýms-
um skæðum sjúkdómum frá búfé
landsmanna. Einmitt vegna þess-
arar íhaldssemi hefur kúariða
ekki borist hingað, né heldur gin-
og klaufaveiki, en aðrir sjúkdóm-
ar hafa því miður borist þrátt fyr-
ir abhaldið.
Kjötvörur sem hér eru framleiddar eru án efa
með hreinustu afurðum af því tagi sem fáanlegar
eru. Þær eru dýrari en útlendar, en meinhollar og
hreinar afuröir.
Ómenning knýr dyra
Enn fleira en dýrasjúkdóma mætti reyna að
stöðva við landamærin. Hingað til lands berst
ógrynni af ómenningu sem allt eins mætti stöbva.
Þar má nefna eiturlyf og ekki síbur ýmsar óholl-
ustuafurðir frá Hollywood, sem koma hingað í
miklu magni á myndböndum og í kvikmyndum.
Hér í blaðinu sagði frá því í gær að Kvikmynda-
skoöun hefði ekki leyft sýningar á tiltekinni kvik-
mynd sem einu kvikmyndahúsanna barst í inn-
kaupapakka sínum. Limlestingar og morðsenur
myndarinnar voru á þann veg að ekki þótti hæft
að sýna myndina á almannafæri hér á landi.
Kannski var ísland þar eitt á báti meö bannfær-
ingu. En það gildir einu. Það er djarft og gott
framtak hjá þessu eftirlitsfyrirtæki aö stöðva
óþverrann og án efa mætti þetta gerast oftar.
Heimilin í landinu ættu líka að viðhafa sitt eigið
kvikmyndaeftirlit. Það er ekki sama hvaða efni
börn og unglingar eru að koma með frá mynd-
bandaleigunum. Sumt efni er hreinlega ekki í hús-
um hæft, og ætti að banna að sýna á heimilum.
Umræðan um ofbeldið í kvikmyndum er víða
heit um þessar mundir. Mörg ofbeldisverk raun-
veruleikans eru beinlínis rakin til kvikmynda þar
sem fórnarlömb eru leikin grátt. ístöðulitlir menn
viröast ekki skynja að kvikmynd er ekki raunveru-
leiki. Sýnt hefur veriö fram á aö mörg óhæfuverk-
in hafa nánast verið eftiröpun atvika úr tilteknum
kvikmyndum. Oft þarf ekki nema eitt högg á höf-
uð til aö deyöa manneskju. En í kvikmyndum
skipta höggin stundum tugum án þess að þaö
komi verulega að sök.
Rétt eins og vib reynum ab sporna við sjúkdóm-
um frá öörum löndum, ættum við að kappkosta
að vera á verði gagnvart ómenningunni sem frá
öbrum stafar. En vib skulum halda góðu sam-
bandi vib nágranna okkar í öðrum löndum, og
bjóða þá velkomna til starfa og búsetu hér sem
vilja, — en leyfa þeim jafnframt að hafa þau for-
réttindi að gegna sínu eina rétta nafni. Nöfn
þeirra, þótt undarleg kunni að virðast, skapa okk-
ur enga hættu. ■