Tíminn - 31.03.1989, Blaðsíða 8

8 Tíminn
Föstudagur 31. mars 1989
Tímirm
MÁLSVARIFRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi:
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar:
Aöstoöarritstjóri:
Fréttastjórar:
Auglýsingastjóri:
Framsóknarflokkurinn og
_Framsóknarfélögin í Reykjavík
Kristinn Finnbogason
Indriöi G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
OddurÓlafsson
Birgir Guömundsson
EggertSkúlason
SteingrímurGíslason
Skrifstofur: Lyngháls 9, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn, fréttastjórar
686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot:
Tæknideild Timans. Prentun: Blaöaprent h.f.
Frá og meö 1. mars hækkar:
Mánaðaráskrift í kr. 900.-, verö í lausasölu í 80,- kr. og 100,- kr. um
helgar. Grunnverð auglýsinga kr. 595.- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Poppmenning
Það er nokkuð eftirtektarvert, að í kjölfar
fjölmiðlaútþenslu síðustu ára hefur vaxið ótti
manna við að íslenskri tungu sé að hraka. Þetta er
vel skiljanlegt, því að fjölmiðlaþróunin hefur að
mestu orðið á einn veg, að þenja út „poppmenning-
una“, sem er borin uppi af stöðluðu, útlendu
afþreyingarefni. Samskiptamál þeirra sem lifa og
hrærast í poppheiminum er enska, og þar skiptir
meira máli að læra poppensku en sitt eigið
móðurmál.
Poppmenningin hefur að heita má lagt undir sig
ljósvakamiðlana, þ.á m. Ríkisútvarpið að stórum
hundraðshluta dagskrár þess. Þar ræður popp-
menningin og poppenskan auðvitað ríkjum engu
síður en í einkastöðvunum. Um það þarf ekki að
fara í neinar grafgötur að áhrif enskunnar hafa
stórvaxið á síðustu árum með hinni miklu út-
breiðslu poppmenningarinnar í kjölfar fjölmiðla-
byltingarinnar. Úr því að poppmenningunni er
gert svo hátt undir höfði í nútímafjölmiðlun, þá er
vandasamt að koma í veg fyrir að enskuáhrifin
haldist við og vaxi.
Þótt bent sé á ofurvald poppmenningar í fjöl-
miðlastarfseminni, þá er ekki þar með sagt að það
sé einhver einföld leið til þess að losna undan
áhrifum hennar. Raunar er það ofætlun að gera ráð
fyrir að yfirleitt sé hægt að dauðhreinsa menningar-
lífíð, síst af öllu með valdboðum. Ef menn bera
kvíðboga fyrir óheillavænlegum áhrifum popp-
heimsins, þá verður að beita jákvæðum aðferðum
til þess að losna undan þessum áhrifum.
Að líkindum er jákvæðasta aðferðin fólgin í því
að hefja víðtækar umræður um almenna menning-
arstarfsemi í landinu og stöðu þeirra mála yfirleitt.
Stjórnmálamenn þurfa að beina áhuga sínum að
menningarmálum í miklu ríkari mæli en verið
hefur. Alþingismönnum gefst gott tækifæri á
næstunni til þess að finna sér tilefni til að ræða
menningarmálin, þar sem í hönd fer að fjalla um
endurskoðun útvarpslaga.
Ný útvarpslög gengu í gildi 1. janúar 1986. Á
grundvelli þeirra hefur útvarpsrekstur og útvarps-
dagskrá gerbreyst á þremur árum, m.a. í þá stefnu
sem fyrr var á minnst, að stórauka hlut popp-
menningar í útvarpsstarfsemi. Umræður um
endurskoðun útvarpslaga getur ekki snúist um það
lengur, hvort útvarpsrekstur eigi að vera frjáls eða
ekki. Við endurskoðun útvarpslaga er nærtækara
að ræða dagskrárstefnu útvarpsstöðva eins og hún
hefur verið að þróast og eins og menn gætu hugsað
sér að hún þróaðist. Þótt þá meginreglu tjáningar-
frelsis beri að virða, að stjórnendur útvarpsstöðva
ráði dagskrárstefnunni, þá snýst mótun dagskrár-
stefnu eigi að síður um áherslur í efnisvali og
byggist á huglægu mati og menningarviðhorfum
dagskrárstjórnenda. Alþingi á ekki að stýra hendi
dagskrárstjóra, en alþingismenn eiga ekki síst að
gera úttekt á menningarstefnu útvarpsstöðvanna,
þegar til stendur að endurskoða útvarpslögin.
GARRI
Þjóðremban og
þágufallssýkin
Svavar Gestsson, menntamála-
ráðherra, hefur blásið til sóknar
gegn afsiðun tungunnar og hyggst
skipuleggja sameiginlegt átak fjöl-
margra aðila til verndar henni.
Ekki verður séð á þessu stigi hver
árangur verður, en ástæða er til að
fagna þvi að uppi skuli vera áform
um að snúast til vamar gegn þeirri
þróun á siðustu árum, sem leitt
hefur til þess, að ástæða er til að
óttast um tungumál okkar í fram-
tíðinni. Stóran þátt í afsiðun tung-
unnar á það mikla magn skemmti-
efnis sem flutt er á ensku i öllum
tiltækum miðlum, í sjónvörpum,
skemmtistöðum, útvarpi og á
invnd- og segulböndum. Að vísu
fylgir textun hluta þessa efnis, en
poppið er ekki textað.
EnskurLaugavegur
Almenningi verður seint stýrt til
réttrar áttar varðandi tungumál,
vilji hann á annað borð gæla við
sjálfan sig og slá undan ásókn
annarrar tungu. Við höfum dæmi
um slíka þróun frá nítjándu öldinni
í Reykjavík, þegar talað var um að
hún væri danskur bær. Auðvitað
er óralangt frá því að Reykjavík sé
í áttina að því að vera enskur bær,
en óneitanlega þarf ekki að ganga
lengi eftir Laugaveginum til að sjá
að margvíslegir höndlarar telja
æskilegast að skíra búðir sínar á
útlensku.
Varnarbaráttu til gagnsemdar
tungunni þarf fyrst og fremst að
heyja í skólum með góðrí lestrar-
kennslu. Er ástæða til að benda á,
að próf í hraðlestri er varla til að
bæta tilfinningu fyrir máli. Aftur á
móti hefur Ævar R. Kvaran, leikarí
og kennari, lengi haldið því fram
að upplestur og skýrmæli væru
mun þýðingarmeiri í lestri en hraði,
einkum er varðar æskilegt tilfinn-
ingasamband við tunguna. En að
læra snemma að lesa og kunna
með þann lestur að fara er einhver
mesti stuðningurínn við tunguna.
Æskilegt værí, nú þegar faríð er af
stað í ferð til styrktar tungunni, að
lesturinn og lestrarkennslan verði
tekin með í rcikninginn.
Flokkur þágu-
fallssýkinnar
Svavar Gestsson virðist fara
skörulega af stað til hjálpar tung-
unni, og má segja að miðað við
málgagn menntamálaráðherra
komi aðgerðimar sérkennilega
fyrir. Þar hefur einhver óskiljanleg
alþjóðahyggja riðið húsum, og flest
kallað þjóðremba, sem miðar að
því að halda óskertum rótum
okkar. Fróðlegt væri að fá skýring-
ar á því hvort Alþýðubandalagið er
klofið í afstöðu tU tungunnar. Svav-
ar Gestsson myndi þá vera í þjóð-
remhuarminum með björgunarað-
gerðir sínará þeirri miklu megasar-
tíð sem við lifum.
Hinn armurinn heldur væntan-
lega áfram að boða. að þágufalls-
sýkin sé af hinu góða, vegna þess
að fyrír hennar sök gæti engrar
stéttaskiptingar innan tungunnar.
Af þessu tilefni hefur verið sagt að
þágufallssýkin sé fyrst og fremst í
Alþýðubandalaginu.
Það er ævintýri og hreint heims-
undur að geta lesið Heimskrínglu
Snorra Sturlusonar svona nokkurn
veginn eins og hann skrífaði hana.
Þetta virðist þá ekki varða um,
sem sífeilt eru að berja í bresti sina
gagnvart tungunni og byrja að
ijasa um þjóðrembu, eins og þeir
séu á augabragöi orðnir alheims-
borgarar um leið og reynt er að
halda fram því scm islenskt er og
við höfum fengið í arf og sem lykil
að einstæðum skrífum á tungunni.
Auðvitað hefur tungan tekið breyt-
ingum, en hún er enn ekki orðin
cins og garg í hænum, hvað sem
verður eftir að popp- stefnan hefur
tekið við af „þjóðrembunni“.
Það hefur því alltaf verið nauð-
synlegt að standa fast fyrir hvenær
sem tungunni er misboðið. Enginn
málfræðingur getur vegna sósíal-
isma síns boðað frammi fyrír
alþjóð, að sjálfsagt sé að leyfa
þágufallssýki, vegna þess að slík
heimild hindri stéttaskiptingu.
Heyr á endemi. Var það ekki
bakland alþýðunnar, sem bjargaði
okkur frá dönsku? Og verður það
ekki bakland „þjóðrembunnar“
sem bjargar okkur frá afsiðun tung-
unnar, eins og hún birtist núna í
tveimur sjónvörpum þjóðarinnar,
í myndbandaflóðinu og á segul-
böndum og hljómplötum?
Þeir sem eru fljótir að grípa tii
þjóðrembunnar í trausti þess að
vera álitnir heimsborgarar a.m.k. í
Skandinavíu, ættu að gæta þess að
stutt getur reynst í þessa óskhyggju
þeirra, eftir að föðurland þeirra er
orðið að háði vegna skorts á þjóð-
tungu. Garri
VÍTTOG BREITT
llllllllillll
Ósamlyndi í þágu útlendinga
Eitt af mörgum baráttumálum
launþegasamtakanna er að skipu-
leggja orlof meðlima sinna, sjá
þeim fyrir ferðalögum, frístunda-
húsum og dægrastyttingu margs
konar. Þar sem flestir íslendingar
vilja helst vera eins langt fyrir
sunnan ættjörðina og kostur er á,
sjá samtök íaunafólks um umfangs-
mikinn ferðaskrifstofurekstur og
einstök félög skipuleggja ferðir
suður á bóginn fyrir meðlimi sína
og fjölskyldur þeirra. Nú þegar
stefnir í hörð átök um kjörin heima
á hólmanum er allt komið í háaloft
út af ferðalögum kjarabaráttufólks
á suðrænar slóðir.
Þótt hér séu rekin tvö millilanda-
flugfélög, samkeppninnar vegna,
er málum svo komið, að varla
þykir fært fyrir stórskipuleggjend-
ur ferðamála, eins og launþega-
samtökin, að semja við nema ann-
að þeirra.
Þá er sú staða upp komin að ekki
er hægt að semja við Flugleiðir,
vegna þess að það fyrirtæki er í
málarekstri við verslunarmanna-
félag á Suðurnesjum vegna verk-
fallsaðgerða.
Dýrkeypt slagsmál
Verslunarmenn í verkfalli og
flugfarþegar slógust fyrir framan
sjónvarpsmyndavélar í dýrustu
flugstöð í heimi og forstjóri Flug-
leiða sat og seldi farseðla í sömu
flugstöð og reif af þeim við inn-
göngudyr, eins og dyraverðir í
bíóum gera. Þetta gerði hann án
þess að vera í verslunarmannafé-
lagi Suðurnesjamanna og eru nú
dómstólar að silast við að skera úr
um lögmæti slagsmála og miðasölu
forstjórans.
Af þessum sökum geta launþeg-
ar ekki verið þekktir fyrir að fljúga
í fríið með eina íslenska millilanda-
flugfélaginu, sem álíta má með
nokkurri vissu að ekki verði orðið
gjaldþrota þegar orlofsferðir
hefjast.
Því er búið semja við danskt
félag um launþegaflutningana, og
er mikil snilld að koma málum svo
fyrir að útlendingar séu teknir
framyfir þegar flytja á íslenska
þegna í stórum stíl frá landinu og
til þess aftur.
En Danir eru drengir góðir og
hafa löngum verið tilbúnir að
hlaupa undir bagga með að sjá
íslendingum fyrir nauðþurftum
gegn þóknun. Nú munu þeir ekki
aðeins sjá um að taka á móti
mörgum flugvélaförmum af ís-
lenskum launþegum gegn vægu
gjaldi, heldur einnig að hirða far-
gjöldin lfka.
Allt er þetta snilldarlega lagt
upp í hendur þeirra af Flugleiðum
og launþegasamtökum.
Island bara fyrir þá ríku
Svo kemur babb í bátinn. Flug-
málastjóri er búinn að komast að
því að Flugleiðir halda uppi áætl-
unarflugi milli Keflavíkur, þar sem
slegist var, og Kaupmannahafnar.
Þetta vissu ferðamálafrömuðir
ekki fyrir og er því leiguflug bann-
að á þessari leið. En vegir liggja til
allra átta í lofti eins og á jörðu niðri
og sjálfsagt verður hægt að fara
kringum ákvæði um samninga um
áætlunarflug.
Á meðan verið er að þjarma að
íslensku flugfélagi og beina mikil-
vægum viðskiptum frá innlendu
fyrirtæki til erlends, möndla lög-
spekingar og dómarar um kærur
um slagsmál og miðasölu í verkfalli
á Keflavíkurflugvelli og kemur
auðvitað ekki til mála að flýta því
máli, fremur en að vona að sá vægi
sem vitið hefur meira. Þeir mein-
bugir eru á þeirri frómu ósk, að
ekki er hægt að koma auga á að
einhver hafi meira af neinu því sem
ekki er til.
Það er annars athyglisvert, að
eftir því sem meira er gumað af alls
kyns aðstöðu fyrir ferðamenn, sem
alltaf á að verða betri og betri hér
á landi, flykkist fólk í æ ríkari mæli
til útlanda til að eyða þar fríum
sínum. Það er meira að segja
orðinn mikilvægur þáttur í starfi og
stefnu verkalýðshreyfingarinnar að
koma meðlimunum sem oftast til
útlanda og láta þá dvelja þar sem
lengst.
A íslandi kærir sig enginn um að
dvelja, nema rétt á meðan unnið er
hörðum höndum. Frítímanum á
að eyða annars staðar.
Það er nefnilega ekki nema fyrir
vel efnaða menn að eiga frístundir
á íslandi.
Takið bara eftir hverjir það eru
sem dásama náttúruna, jeppaslóð-
irnar og veiðistaðina. Aðeins þeir
vel stæðu. Hinir verða að láta sér
útlöndin nægja til að njóta lífsins.
Og svo eru það útlend fyrirtæki
sem græða mest á öllu saman.
OÓ