Fréttablaðið - 16.03.2009, Blaðsíða 12

12 16. mars 2009 MÁNUDAGUR
timamot@frettabladid.is
CHARLES DARWIN LÉST ÞENNAN
DAG ÁRIÐ 1882
„Hver sá sem vogar sér
að sóa stundarkorni af
jarð neskum tíma sínum
hefur ekki enn uppgötvað
hið sanna gildi lífsins.“
Charles Darwin var bresk-
ur náttúrufræðingur sem er
þekktastur fyrir kenningu
sína um þróun lífvera vegna
náttúruvals.
Robert Francis Kennedy, oftast kall-
aður Bobby Kennedy, var bandarísk-
ur stjórnmálamaður, dómsmálaráð-
herra og forsetaframbjóðandi, sem til-
kynnti framboð sitt til forseta þennan
dag fyrir 41 ári.
Robert var einn af yngri bræðrum
Johns F. Kennedy Bandaríkjaforseta
og gegndi embætti dómsmálaráð-
herra í ríkisstjórn hans á árunum 1961
til 1964. Hann var einn af nánustu
samstarfsmönnum forsetans og einn
helsti ráðgjafi hans í Kúbudeilunni.
Eftir að John F. Kennedy var ráðinn af dögum 22.
nóvember 1963 var Robert lýst sem gjörbreytt-
um manni. Hann gegndi embætti dómsmálaráð-
herra undir forsæti Lyndons B. Johnson, arftaka
bróður síns í forsetastól, í níu mánuði, en lét af
starfi í september 1964 og varð fulltrúi New York-
fylkis í öldungaráðinu í nóvember
sama ár. Þeir Johnson höfðu þá oft
eldað grátt silfur saman, en þá greindi
mjög á um Víetnamstríðið, sem og
margt annað.
Snemma árs 1968 tilkynnti Ro-
bert að hann sæktist eftir tilnefningu
demókrata til framboðs í forsetakosn-
ingum sama ár. Hann var skotinn til
bana skömmu eftir miðnætti 5. júní
1968, í eldhúsi Ambassador-hótelsins
í Los Angeles, stuttu eftir að hafa til-
kynnt um sigur sinn í undankosningum í Kalifor-
ínu. Lyndon B. Johnson fyrirskipaði að 9. júní yrði
opinber sorgardagur vegna harms almennings
yfir ótímabærum og ranglátum dauða Roberts.
Kennedys er minnst fyrir framlag sitt til rétt-
indabaráttu afrísk-ættaðra Bandaríkjamanna á
sjötta og sjöunda áratug tuttugustu aldar.
ÞETTA GERÐIST: 16. MARS 1968
Robert F. Kennedy í forsetaframboð
Ingólfur V. Gíslason, lekt-
or í félagsfræði við Háskóla
Íslands, flytur erindið „Ég
vildi ekki akta á þetta“,
samskipti karla og kvenna
í fjölskyldum nútímans, í
Norræna húsinu milli 12 og
13 í dag. Erindið er það síð-
asta í fyrirlestraröð jafn-
réttisnefndar Háskóla Ís-
lands um fjölskyldumál og
jafnrétti.
„Samskipti kynjanna
í sambúð og hjónabandi
hafa þróast frá niðurnegl-
dum hlutverkum byggðum
á hefð til (takmarkaðra)
samninga um verkaskipt-
ingu. Mara fortíðarinn-
ar sýnir sig í því að konur
semja sig frá verkum en
karlar til þeirra,“ segir í er-
indi Ingólfs. Í því er meðal
annars horft til þeirra
breytinga sem átt hafa sér
stað að undanförnu í efna-
hags-, atvinnu- og mennta-
málum og hvernig slíkar
breytingar geta haft áhrif
á fjölskyldulíf fólks.
Að erindinu loknu mun
Brynhildur G. Flóvenz,
lektor í lögfræði og for-
maður jafnréttisnefndar
Háskóla Íslands, stýra um-
ræðum.
Samskipti karla
og kvenna rædd
NORRÆNA HÚSIÐ Í erindi Ingólfs verður horft til þeirra breytinga sem
hafa átt sér stað að undanförnu og skoðað hvaða áhrif þær geta haft
á fjölskyldulíf fólks.
„Við sjáum til hvort sagan breytist.
Kannski staðfestir hún tímatal Ara
fróða, en mér er ljóst að það stendur
föstum fótum í Íslandssögunni þótt
engin afgerandi sönnun sé fyrir því.
Það er eins og tímatal hans komi úr
Biblíunni og ekki megi ræða það, en ég
bíð spenntur eftir frekari umræðu. Það
rekur mig áfram,“ segir eðlisfræðing-
urinn Páll Theódórsson sem í liðinni
viku var valinn Eldhugi ársins 2009 af
Rótarýklúbbi Kópavogs.
Páll á hugsanlega eftir að sýna fram
á að saga Íslandsbyggðar sé 150 árum
lengri en tímatal Ara fróða segir, því
aldursgreiningar með kolefni-14 að-
ferðinni á sýnum frá fornleifarann-
sóknum í Kvosinni og á Heimaey gáfu
sterka vísbendingu í þá átt.
„Í tilefni 1100 ára afmælis Íslands-
byggðar var grafið í Kvosinni 1974, og
sama áratug var uppgröftur í Heima-
ey. Þá var í fyrsta sinn aldursgreindur
mikill fjöldi sýna, en niðurstöður bentu
til byggðar á báðum stöðum milli ár-
anna 700 og 720.
Þegar forstöðumaður aldursgrein-
ingarstofnunar sá þennan óþægilega
háa aldur kom hún með tilgátu um
hvað gæti truflað mælingar á Íslandi,
aðallega til bjargar Ara fróða, en sú til-
gáta var afar langsótt og hefur síðan
verið hafnað af forstöðumönnum ald-
ursgreiningastöðva í Kaupmanna-
höfn og Þrándheimi,“ segir Páll sem
fór vandlega í gegnum niðurstöðurn-
ar eftir að ósamræmi tímatalsins kom
í ljós og sýndi þær fyrst myndrænt í
Lesbók Morgunblaðsins 1992, en við
litlar undirtektir.
„Þá varð mér ljóst að skoða þyrfti
málið töluvert betur og kafaði alldjúpt
í það næstu árin. Fann ég þá enga veilu
í mælingunum heldur þvert á móti ný
gögn sem styrktu áreiðanleika þeirra,
og skrifaði um það grein í Skírni 1996,
því þar taldi ég mig ná best til þeirra
manna sem málið varðaði, sagnfræð-
inga og fornleifafræðinga. Eftir stóð
þá staðhæfing á móti staðhæfingu; Ari
fróði á móti nýju aldursgreiningunni,“
segir Páll sem í Skírni benti á að hægt
væri að komast til botns í þessu máli
með því að aldursgreina fleiri sýni með
aukinni nákvæmni.
„Nokkrum árum seinna hannaði ég,
með Guðjóni Inga Guðjónssyni eðlis-
fræðingi í Svíþjóð, tæki til að mæla
radon í vatni. Fljótlega sá ég að tækið
mátti nota með minniháttar breyting-
um við nákvæmar aldursgreiningar
og síðan höfum við smíðað sams konar
tæki, en með því að hanna þau sjálfur
getur maður skraddarasaumað þau að
verkefninu,“ segir Páll um tæki þeirra
Guðjóns sem vegur aðeins 30 kíló í
samanburði við 1000 kílóa sambæri-
leg mælitæki og kostar miklum mun
minna en erlend aldursgreiningatæki.
„Og þar sem mæling þarf að taka hátt
í viku til að ná ýtrustu nákvæmni hafa
menn ekki efni á að mæla svo lengi,
nema alveg sérstök sýni. Okkar tæki
er því grundvöllur fyrir því að við
getum lagst í þetta verkefni af svo
miklum metnaði,“ segir Páll sem nú
starfar sem frumkvöðull og verkefn-
isstjóri samvinnuverkefnis Raunvís-
indastofnunar Háskólans, Skógrækt-
ar ríkisins og aldursgreiningarstofu í
Póllandi um aldursgreiningu 200 kola-
grafa frá fyrstu öldum Íslandsbyggð-
ar.
„Verkefnið hefur tvíþættan tilgang;
að kanna elstu búsetu á Íslandi og svo
eyðingu skóga. Við erum nú komn-
ir með tækin í endanlegt form og ég
búinn að prófa mjög ítarlega nákvæmni
og stöðugleika, sem er mikilvægt því
við stefnum að nákvæmni sem ger-
ist best í heiminum. Fyrsta sýnið var
sent utan í vikunni, en það er úr póls-
kri eik þar sem teknir eru árhringir
frá árunum 740 til 750, en alls er ég
með tuttugu þannig sýni sem spanna
tvær aldir,“ segir Páll og útskýrir frek-
ar að hann byrji á þessum sýnum því
í þeim séu mælingar sem grundvöllur
allra aldursgreininga byggi á um heim
allan síðastliðna tvo áratugi.
„Nú er ég því að kvarða tækin mín,
en fyrst og fremst að sannprófa ná-
kvæmnina til að hafa í höndunum eitt-
hvað sem enginn getur efast um að sé
rétt mælt. Fljótlega mun ég svo flytja
mælingarnar niður í dýpsta hluta Hval-
fjarðarganga þar sem Spölur gerði lít-
inn klefa fyrir mig í vegginn, en þar
losna ég við truflun sem kemur á yf-
irborðinu frá geimgeislum. Næstu eitt
til þrjú árin vonast ég svo til að fá þær
upplýsingar sem við sækjumst eftir, en
eftir það verðum við að sjá hvað sagan
segir.“ thordis@frettabladid.is
RÓTARÝKLÚBBUR KÓPAVOGS: PÁLL THEÓDÓRSSON ER ELDHUGI ÁRSINS 2009
Ari fróði ekki heilagur maður
ELDHUGI ÁRSINS Páll Theódórsson er 13. einstaklingurinn sem hlýtur viðurkenninguna Eldhugi ársins hjá Rótarýklúbbi Kópavogs. Hann lauk
námi í eðlisfræði frá Hafnarháskóla 1955 með kjarneðlisfræði sem sérgrein en meginviðfangsefni hans hafa verið mælingar á geislavirkum
efnum og hefur hann skipað sér í fremstu röð á því sviði. FRÉTTABLAÐIÐ/GVA
MERKISATBURÐIR
1657 Miklir jarðskjálftar ríða yfir
Suðurland. Hús falla víða,
einkum í Fljótshlíð.
1827 Freedom Journal, fyrsta
dagblað blökkumanna,
hefur útgáfu í Bandaríkj-
unum.
1836 Texas-fylki fær sína eigin
stjórnarskrá.
1900 Sir Arthur Evans finnur
forngrísku borgina Knoss-
us á Krít.
1939 Þjóðverjar hertaka Tékkó-
slóvakíu.
1980 Fjórða hrina Kröfluelda
hefst og var kallað skraut-
gos vegna fegurðarinnar.
1983 Samningar undirritaðir
um kaup Reykjavíkurborg-
ar á Viðey.
1991 Sjö meðlimir í hljómsveit
kántrísöngkonunnar Rebu
McEntire farast í flugslysi.
Elskuleg móðir mín, tengdamóðir, amma
og langamma,
Friðdóra Gísladóttir
frá Arnarnesi í Dýrafirði, Bólstaðarhlíð 45,
verður jarðsett frá Áskirkju þriðjudaginn 17. mars 2009
kl. 15.00.
Birna Haukdal Garðarsdóttir Magnús Jóhann Óskarsson
Garðar Magnússon Helle Magnússon
Katrín Magnúsdóttir Þórólfur Sigurðsson
Friðdóra Magnúsdóttir Rafn Magnús Jónsson
og barnabarnabörn.
Hjartans þakkir til allra þeirra sem sýndu
okkur samúð og hlýhug vegna andláts
föður míns, stjúpföður og tengdaföður,
Sæmundar Magnússonar
Seljahlíð, áður til heimilis í Hátúni 8,
Reykjavík.
Sérstakar þakkir til hjúkrunarfólks og starfsfólks
Seljahlíðar fyrir mjög góða umönnun á liðnum árum.
Jarðsett verður í kyrrþey.
Ívar Sæmundsson
Guðný Hinriksdóttir Lúðvík Andreasson
og fjölskylda.