Lesbók Morgunblaðsins - 25.02.2006, Blaðsíða 4

4 | Lesbók Morgunblaðsins ˜ 25. febrúar 2006
F
immtudagurinn fimmti
maí í fyrra markaði nokk-
ur þáttaskil í íslenskum
myndlistarheimi, því þá
tók formlega til starfa
CIA.IS, sem stendur fyr-
ir Center for Icelandic
Art eða Kynning-
armiðstöð íslenskrar myndlistar. Hið erlenda
heiti stofnunarinnar er í rökréttu samhengi
við meginmarkmið hennar; að vera tengiliður
íslensks myndlistarsamfélags við alþjóðlegan
vettvang og renna stoðum undir samstarf ís-
lenskrar myndlistar og erlendra listamanna,
með það að leiðarljósi að auka hróður ís-
lenskrar myndlistar erlendis. Aldrei áður
hafði ein íslensk stofnun haft þetta að meg-
inmarkmiði sínu, en ljóst hafði þótt um nokk-
urt skeið að brýn þörf var á stofnun af þessu
tagi.
Áhersla stofnunarinnar liggur sem sagt í að
koma á sambandi milli íslenskra myndlist-
armanna og útlanda, hvort sem um er að ræða
aðra myndlistarmenn erlendis, sýningarstaði
og sýningarstjóra, kaupendur og safnara,
námskeið, vinnustofur eða annað sem íslensk-
ir myndlistarmenn geta haft hag af vinnu
sinnar vegna. Heitið CIA.IS vísar einnig til
heimasíðu stofnunarinnar, sem er mjög veg-
leg, en þar má finna allar helstu upplýsingar;
jafnt fyrir íslenska aðila sem þurfa á upplýs-
ingum erlendis frá að halda, sem erlenda aðila
sem óska eftir að komast í tæri við íslenska
myndlistarmenn eða myndlistarstofnanir.
En CIA.IS er ekki einungis upplýsinga-
miðstöð, þó hún gegni
vissulega mikilvægu
hlutverki sem slík.
Margir sjá hlutverk
stofnunarinnar ekki síður sem stefnumótandi;
miðstýringarafl með fagþekkingu, til þess fall-
ið að leysa af hendi vinnu sem áður var unnin
af ráðuneytum, til dæmis með aðkomu að út-
hlutun listamannalauna, rekstri safna og um-
sjón með Feneyjatvíæringnum.
Í raun mætti ganga svo langt að segja að
hún gegndi lykilhlutverki í mótun opinberrar
íslenskrar menningarstefnu, og það er einmitt
það fyrsta sem ber á góma í löngu samtali
okkar dr. Christians Schoens, forstöðumanns
CIA.IS, sem tók við starfinu á fyrri hluta árs í
fyrra, sem fer fram í fallegu gömlu húsi við
Hafnarstræti í Reykjavík, þar sem kynning-
armiðstöðin er til húsa.
„Ég tel að tilkoma CIA.IS sé hluti af nýrri,
íslenskri menningarstefnu – eitt tæki til að
móta hana,“ svarar hann þegar ég ber það
undir hann hvort hann sjái slíka mótun sem
eitt af hlutverkum stofnunarinnar. „Ég lít á
CIA.IS sem tæki til nota fyrir hvern þann sem
er virkur í íslensku myndlistarlífi. Mín áhersla
er því ekki eingöngu á listamennina sjálfa,
heldur einnig á aðrar stofnanir – alla þá sem
hafa það að markmiði að gera íslenskt mynd-
listarlíf enn faglegra. Auðvitað er það að móta
menningarstefnu fyrir heilt land ekki mitt
mál, í fyrsta lagi er ég útlendingur, en þar fyr-
ir utan veltur það fyrst og fremst á pólitískum
ákvörðunum. En ég sé CIA.IS sem hluta af
nýrri þróun hérlendis þar sem áhersla á
myndlist er að verða meiri og meiri, og við-
urkenndari sem mikilvægur þáttur í félagslífi
Íslands. Og þó að stofnunin sé að vinna í
margvíslegum tímabundnum verkefnum, er
meginmarkmiðið að með tímanum leiði hún til
sjálfbærrar starfsemi.“
Að koma á samböndum
Christian Schoen er þýskur listsagnfræð-
ingur, sem var valinn úr stórum hópi al-
þjóðlegra umsækjenda að starfi forstöðu-
manns CIA.IS skömmu fyrir jól 2004.
Mörgum kom ráðning hans á óvart – ekki síst
honum sjálfum að eigin sögn – þar sem hann
var útlendingur með lítil sem engin tengsl
hingað heim. Flestir sáu þó kosti einmitt
þeirrar staðreyndar; auk þess að bera með sér
ferskan andblæ og vonandi nýjar hugmyndir,
hafði hann heldur engin tengsl eða vensl inn í
íslenskan listheim – nokkuð sem löngum hefur
fylgt smæðinni og þótt galli á íslensku mynd-
listarumhverfi.
Hann segist gera sér fulla grein fyrir
ábyrgðinni sem fylgir stöðu sinni, og segist
hafa eytt fyrstu þremur mánuðunum eftir að
hann kom til starfa í að tala við fólk, kynnast
því sjálfu, hugmyndum þess og væntingum til
CIA.IS. „Ég legg áherslu á að ég tek starf
mitt mjög alvarlega, kannski enn frekar ein-
mitt vegna þess að ég er útlendingur,“ segir
hann. „Meginhlutverk mitt tel ég ekki vera að
skapa listastefnu, heldur miklu heldur að
koma á samböndum. Það sem við þurfum
fyrst og fremst að huga að er hvar við getum
bætt stöðuna með tilliti til stofnana, hvar má
koma á samvinnu, hvað getur CIA.IS gert í
þessu samhengi og þar frameftir götunum.
Myndlistarmenn eiga eftir að fylgja eigin þró-
un og ég lít ekki á það sem hlutverk mitt að
skera úr um hvaða listamenn séu hæfir til að
taka þátt í ákveðnum verkefnum.“
Í þessu ljósi segist Christian aldrei svara
spurningum um hvað sé dæmigerð íslensk list
eða góð íslensk list – spurningar sem hann
fær reglulega. „Ég reyni heldur að vísa fólki á
upplýsingar um hóp af fólki. Þeir sem eru að
leita að tiltekinni íslenskri list eiga að velja og
hafna sjálfir.“
Þróun í gangi
Áður en CIA.IS kom til sögunnar gegndu
listasöfn og gallerí einna mikilvægasta hlut-
verkinu í kynningu á íslenskri myndlist. Að-
spurður hvernig íslenskar myndlistarstofn-
anir, söfn og gallerí, komi honum fyrir sjónir
og hafi staðið sig að hans mati, segist hann
hafa á tilfinningunni að í gangi sé ákveðin þró-
un hjá stóru listasöfnunum tveimur í Reykja-
vík, Listasafni Reykjavíkur og Listasafni Ís-
lands, til dæmis með ráðningu Hafþórs
Yngvasonar sem forstöðumanns hins fyrr-
nefnda.
„Að mínu mati þurfa söfnin að vinna í fram-
setningu sinni, og ég held að það sé fyrsta
skrefið í að hugsa allan þennan strúktúr
myndlistarlífsins upp á nýtt. Ég er mjög
bjartsýnn á framhaldið og glaður að fá sjálfur
tækifæri til að taka þátt,“ segir hann, en hann
situr í ráðgjafarnefnd Listasafns Reykjavíkur.
„Það kom mér reyndar á óvart þegar ég var
spurður hvort ég teldi að sú málamiðlun fæli í
sér hagsmunaárekstra. Því að mínu mati eru
samskiptin lykillinn að árangri, og það verður
aldrei gert nóg til að auka og bæta þau.“
Hann segir vissulega fleiri áhrifavalda í ís-
lensku myndlistarlífi en reykvísku söfnin tvö;
Listasafn Akureyrar gegni til að mynda einn-
ig veigamiklu hlutverki sem menningar-
stofnun á landsbyggðinni og í að koma ís-
lenskri list á framfæri. „Auðvitað eru þar fyrir
utan margar stofnanir, gallerí og samtök sem
leika stóra rullu á ýmsum sviðum; hvort sem
það er i8 sem er þátttakandi í hinum al-
þjóðlega listkaupaheimi eða grasrótar-
stemningin í kringum Kling og Bang í Reykja-
vík eða Gallerí Box á Akureyri, eða hið
glæsilega safn Safns eða hið lifandi sýning-
arrými í Nýló.“
Hvað varðar íslensku galleríin segist
Christian hafa á þeim tvíbenta skoðun. „Á
annan bóginn er það jákvætt hversu ótrúlega
auðvelt það er að fá að halda einkasýningu
hérlendis, til dæmis miðað við Þýskaland. Þar
ertu nánast orðin stjarna við það eitt að fá
einkasýningu í heimabæ þínum! Hins vegar
hef ég á tilfinningunni að sumir listamenn
hérlendis séu dálítið þjakaðir vegna þess að
þeir eru með of margar sýningar í gangi í
einu. Sumar sýningar sem ég hef séð eru ekki
nægilega mótaðar að mínu mati – mín skoðun
er að myndlistarmaður sem sýnir verk sín
ætti að vera með allt á tæru, og ef það er ekki
hægt, þá sé betra að fresta því.“
Hann segist telja að fæð myndlistarmanna
sem vert þyki að sýna geti verið ein ástæða
þessa og tekur einnig undir þá skoðun að Ís-
lendingum hætti til að líta á það sem dugnað
að vera með mörg járn í eldinum í einu. „Ég
vil ekki síst leggja áherslu á ábyrgð þeirra
sem stjórna þessum stofnunum. Auk lista-
mannanna sjálfra, auðvitað, verða sýning-
arnar fyrst og fremst að vera góðar og vera
afrakstur að minnsta kosti nokkurra mánaða,
ef ekki ára vinnu. Þarna sé ég möguleika á
endurbótum.“
Íslenskir moldarkofar
Í samtali okkar verður Christian tíðrætt um
Íslendingseðlið eins og það kemur honum fyr-
ir sjónir – dugnaðinn, eljuna og frelsið – sem
er svo ríkt í íslenskum myndlistarmönnum
rétt eins og öðrum stéttum, og segist sjá í því
marga kosti. Einnig felist viss tækifæri í því
að koma frá Íslandi í sjálfu sér. „Ég hef tekið
eftir því að íslenskir myndlistarmenn eru til-
tölulega ófeimnir við að koma sér á framfæri
erlendis, ólíkt til dæmis Þjóðverjum sem sitja
miklu heldur á sér. Það er mikill plús,“ segir
hann og rekur hugsanlegar ástæður þessa: „Í
fyrsta lagi er það hluti af hugarfarinu; hér er
það talið nauðsynlegt að kynnast útlöndum.
Notið þið ekki orðið heimska til að lýsa þeim
sem er vitlaus – með tilvísun í þann sem hefur
alltaf verið heima? Í öðru lagi er vissulega til
staðar „hinn íslenski bónus“, það jákvæða við
að vera frá Íslandi. Hvers vegna og hvernig
hann birtist er annar handleggur. En við þurf-
um að nota hann og við gerum það, hvort sem
okkur líkar það betur eða verr.“
En þrátt fyrir tækifærin sem því fylgja að
vera íslensk, hættir okkur Íslendingum stund-
um til að vera óörugg með okkur sjálf og telja
að við séum „enn í moldarkofunum“, eins og
stundum er sagt, ekki síst þegar kemur að
myndlist; bæði sköpun og tækifærum. Hvern-
ig sér Christian þetta? Eigum við myndlist-
armenn sem standa undir alþjóðlegum merkj-
um, eða þurfa þeir alltaf að vera eyrnamerktir
sem „íslenskir“?
„Ég veit ekki hvort þessi spurning á rétt á
sér,“ svarar hann hugsi. „Sem íslenskur
myndlistarmaður hlýtur það hvaðan þú ert
alltaf að skila sér í verkum þínum, og margir
þeirra eru reyndar að takast á við söguna, for-
tíðina og klisjuna í verkum sínum. En auðvit-
að eru aðrir sem hafa skapað sér sitt eigið
tungumál og jafnvel sumir hafa einbeitt sér að
því að skapa einhvers konar samtal við heim-
inn og fást ekkert við arfleifðina. Auðvitað
gæti ég nefnt nöfn úr öllum kynslóðum mynd-
listarmanna, sérstaklega marga úr hinum
yngri, sem eru mjög áhugaverðir og ég hlakka
til að sjá hvernig þeir þróast. En ég mun ekki
gera það.“
Sem listsagnfræðingur segist Christian sér-
staklega spenntur og forvitinn að sjá hvernig
hlutirnir komi til með að þróast í íslenskri
myndlist. Þó að margir segi að hér á landi sé
enga listasögu að finna, fullyrðir hann að hún
sé til, þó henni hafi ekki verið haldið mikið á
lofti. „Það er mér ráðgáta hvernig þið fáist við
söguna og hugsið um fortíðina. Fyrir mér
spretta upp myndir í huganum úr þýskri sögu
þegar ég hugsa um ákveðin tímabil, rómantík
svo dæmi sé nefnt. Þið genguð í gegn um
sama tímabil í sögunni, en ég er ekki viss um
að þið hugsið á sama hátt um það. Þetta þykir
mér mjög spennandi viðfangsefni og sýnir
klárlega muninn á Íslandi og öðrum ná-
grannalöndum. Samt er þetta grundvall-
Sýnileiki íslenskrar
menningar varðar marga
Morgunblaðið/Ómar
Christian Schoen Ég lít á CIA.IS sem tæki til nota fyrir hvern þann sem er virkur í íslensku myndlistarlífi.“
Christian Schoen hefur veitt CIA.IS, Center
for Icelandic Art eða Kynningarmiðstöð ís-
lenskrar myndlistar, forstöðu allt frá því að
stofnunin tók til starfa á vormánuðum í
fyrra. Í samtali við blaðamann segist hann
líta á CIA.IS sem tæki sem ætti að geta nýst
öllum þeim sem hafa að markmiði að gera ís-
lenskt menningarlíf faglegra.
Eftir Ingu Maríu
Leifsdóttur
ingamaria@mbl.is