Lesbók Morgunblaðsins - 17.03.2007, Síða 2

2 LAUGARDAGUR 17. MARS 2007 MORGUNBLAÐIÐ
lesbók
Sótspor í
umhverfinu
UPPHRÓPUN
Eftir Önnu Kristínu Jónsdóttur
akj@hi.is
B
loggið og netið tröllríða fjöl-
miðlun og umræðu þessa dag-
ana. Tugþúsundir Íslendinga
blogga og enn fleiri verja
drjúgum tíma í að rápa um
netið og lesa hitt og þetta.
Netverjinn var maður ársins tvö þúsund og
sex að dómi bandaríska tímaritsins Time og
mátti sjá margan bloggarann kætast yfir því
á fyrstu vikum ársins sem nú er að líða. Matt
Drudge er einn af íbúum netheima sem hefur
haft mikil áhrif. Það eru reyndar ekki allir
par hrifnir af síðunni hans, The Drudge re-
port, en það er óumdeilt að umferðin þar er
gríðarleg, á sólarhring fær hún fimmtán
milljónir heimsókna. Nýlega veltu menn
vestra því fyrir sér hvort dýfu, sem hluta-
bréfamarkaðurinn á Wall Street tók um síð-
ustu mánaðamót, mætti rekja til áhrifa fyr-
irsagnar hjá Drudge. Í fyrirsögninni stóð að
Alan Greenspan, fyrrverandi seðlabanka-
stjóri, varaði við líklegri kreppu. Í fréttinni
sjálfri sem kom frá AP stóð reyndar að
Greenspan hefði sagt í Hong Kong að þegar
langt væri liðið frá kreppu mætti sjá merki
um hugsanlegan samdrátt í efnahagslífi
Bandaríkjanna á seinni hluta ársins 2007.
Hann bætti meira að segja við að flestir spá-
menn mætu það svo að samdráttar færi ekki
að gæta fyrr en 2008.
Og þá var blaðamaður hjá US News og
World Report farinn að velta því fyrir sér
hver áhrif fyrirsagnarinnar væru á þær millj-
ónir gesta sem líta inn hjá Drudge á hverjum
degi. Hann skrifaði sjálfur fyrirsögn þar sem
spurt var hvort Drudge report hefði spillt
hlutabréfamarkaðnum og aðrir hentu það á
lofti sem merki um hve mikið vægi fyrirbærið
hefði. Drudge report þykir ekki sérstaklega
fínn pappír, reyndar er það ekki neinn pappír
heldur fréttagátt þar sem safnað er saman
hlekkjum í fréttaveitur, netútgáfur og blogg
víðs vegar að. Stuttum fyrirsögnum rituðum
með einföldu letri, sem minnir helst á ritvél-
arnar gömlu, er raðað holt og bolt inn á síð-
una og örfáum myndum hent inn með. Efst
trónir feitletruð aðalfyrirsögn og svo eru
sumar hinna merktar með rauðu. Þegar mik-
ið liggur við blikka sírenur við hlið fyrirsagn-
anna og þá er vissara að fylgjast með.
Drudge varð frægur, sumir segja reyndar
alræmdur, eftir að hann varð fyrstur til að
segja frá sambandi Bills Clintons Bandaríkja-
forseta við lærlinginn Monicu Lewinsky.
Hann hefur löngum þótt andvígur demókröt-
um og var á meðal þeirra fyrstu sem birtu
ásakanir gamalla hermanna um slakan her-
mennskuferil Johns Kerrys forsetaframbjóð-
anda í síðustu forsetakosningum. Nú segja
ýmsir að hann hafi beint spjótum sínum að
Bush-stjórninni og að að geti reynst henni
dýrkeypt. Mark Halperin, stjórnmálarits-
stjóri ABC-sjónvarpsstöðvarinnar, hefur sagt
að Matt Drudge gefi tóninn í pólitískri um-
ræðu í Bandaríkjunum og kallað hann Walter
Cronkite sinnar kynslóðar. Hann er sann-
færður um áhrifamáttinn og segir að þótt
margir vilji ekki kannast við það sé Drudge
report upphafssíða margra fjölmiðlamanna.
Cronkite var holdgervingur traustrar og
ábyggilegrar fréttamennsku en Drudge hefur
oft verið kallaður argasti slúðurberi. Sjálfur
segir Drudge að um fimmtungur þess sem
birtist á síðunni hjá sér reynist rangur, en
það sé hans hlutverk að þefa uppi það sem
skítalykt sé af.
En hver er Matt Drudge? Hann er rétt
rúmlega fertugur og hefur haldið Drudge re-
port úti síðan 1994. Hann er líka með út-
varpsþátt og var um tíma í sjónvarpi. Í við-
tölum segist hann vera íhaldssamur í
skoðunum en að hann eigi ekki alltaf samleið
með repúblikönum. Drudge hefur verið kall-
aður aumingi í New York Times og það er
greinilega talið ömurlegt á síðum þess að fólk
skuli leggjast svo lágt að leita frétta á slúð-
urgátt hans. Hann er sagður ógna heiðarlegri
og ábyrgri blaðamennsku og margir blaða-
menn vilja alls ekki gangast við því að hann
tilheyri þeirra stétt. Þeir benda á að hann
safni bara saman efni frá öðrum en skrifi
ekkert sjálfur. Drudge er hins vegar dugleg-
ur við að skreyta sig gömlum táknum blaða-
manna, hann gengur jafnan með hatt eins og
í gamalli bíómynd og svarar því kokhraustur
þegar menn skella á hann slúðurstimplinum
að þetta sé bara öfund af því að hann þurfi
ekki að lúta neinum ritstjóra. Hann sé boð-
beri frjálsrar blaðamennsku sem engum sé
háð.
Samtíningurinn sem birtist á síðunni hans
virðist oft á tíðum ruglingslegur og handa-
hófskenndur, en er það ekki einmitt einkenn-
andi fyrir upplýsingaflóðið sem fjölmiðlaneyt-
endur dagsins þurfa að slást við á netinu?
Viðbrögð blaðanna við sístreyminu á netinu
voru víða niðurskurður, lengri greinar og
dýpri umfjöllun. Sá róður hefur reynst þeim
mörgum erfiður og hefur ekki endilega skilað
fleiri lesendum. Hver er þá lausnin, er það að
skera niður og fækka blaðamönnum eða væri
heilladrýgra að fjölga þeim og auka áhersl-
una á fyrirsagnirnar, fréttirnar og fjölbreytn-
ina? Fimmtán milljónir lesenda á dag virðast
að minnsta kosti kjósa eitthvað í þá veruna.
Umdeilt blogg Umferðin á síðunni er gríðarleg, á sólarhring fær hún fimmtán milljón heimsóknir. En hún er umdeild. Nýlega veltu menn vestra
því fyrir sér hvort dýfu, sem hlutabréfamarkaðurinn á Wall street tók um síðustu mánaðamót mætti rekja til áhrifa fyrirsagnar hjá Drudge.
Hverju ræður Matt Drudge?
»Drudge hefur verið kall-
aður aumingi í New York
Times og það er greinilega tal-
ið ömurlegt á síðum þess að
fólk skuli leggjast svo lágt að
leita frétta á slúðurgátt hans.
Hann er sagður ógna heið-
arlegri og ábyrgri blaða-
mennsku og margir blaðamenn
vilja alls ekki gangast við því
að hann tilheyri þeirra stétt.
FJÖLMIÐLAR
Lesbók Morgunblaðsins Hádegismóum 2, 110 Reykjavík, sími 5691100, Útgefandi Árvakur hf. Ritstjórnarfulltrúi Þröstur Helgason, throstur@mbl.is Auglýs-
ingar sími 5691111 netfang augl@mbl.is Bréfsími 5691110 Prentun Prentsmiðja Morgunblaðsins
Eftir Geir Svansson
geirsv@internet.is
!
Allir sem láta sér annt um um-
hverfismál og vilja stíga skref
til að draga úr mengun og losun
gróðurhúsalofttegunda ættu að
kynna sér hugtakið „carbon fo-
otprint“ eða „koltvísýrings-
fótspor“ sem þjálla væri að
kalla „sótspor“. Þetta hugtak
er jafn sjálfsagt að þekkja og hugtakið
„sjálfbær þróun“.
Sótspor er mæling á því magni koltví-
sýrings (CO2) sem fer út í andrúmsloftið
við brennslu jarðefnaeldsneytis svo sem
kola, olíu eða jarðgass en koltvísýringur
er ein hinna svokölluðu gróðurhúsa-
lofttegunda. Sótspor segir því til um los-
un koltvísýrings á mann, á ári, í hverju
landi fyrir sig.
Sótspor er gjarnan mælt í tonnum og
oftast nær á ársgrundvelli en til eru
margar leiðir til að reikna þau út. Sót-
spor tengjast beint því magni nátt-
úrlegra auðæfa sem gengið er á og segir
til um umhverfisáhrif.
Kosturinn við hugtakið er að það á
ekki eingöngu við um fyrirtæki og dag-
lega starfsemi þeirra heldur einnig um
heimili og einstaklinga og daglegt líf. Að
koma vöru á markað til neytenda mark-
ar þannig sótspor eins og öll okkar iðja.
Hugtakið sótspor hefur farið eins og
eldur í sinu, ef svo má að orði komast,
um meginland Evrópu en sérstaklega
Bretlandseyjar þar sem nánast allt er
mælt og dæmt út frá því:
Þannig var Tony Blair gagnrýndur
um síðustu jól í enskum fjölmiðlum fyrir
að fara í jólafrí til Flórída og þar með
taka stærra sótspor en hann hefði þurft.
Bent var á að Frakklandsforseti, Jac-
ques Chirac, og Angela Merckel, kansl-
ari Þýskalands, sátu heima og sótspor-
uðu pent.
Til eru flugfélög sem auglýsa nettleika
sótspora sinna til að draga að umhverf-
isnæma neytendur. Einnig hafa skotið
upp kollinum fyrirtæki sem kenna sig
við „offset“ eða „mótvægi“, sem bjóða
einstaklingum t.d. að kaupa hlut í skóg-
rækt, eða taka þátt í annars konar um-
hverfisverkefni, til að vega upp á móti
því sótspori sem t.d. hlýst af flugi.
Eitt slíkra „mótvægis-fyrirtækja“ er
Climate Care en á heimasíðu þess getur
maður reiknað út hvaða sótspor maður
stígur með því að ferðast ákveðna leið.
Þannig er sótspor einstaklings sem
ferðast með flugvél frá London Stan-
stead til Keflavíkur 0,42 tonn af koltví-
sýringi. Með því að greiða fimm sterl-
ingspund til Climate Care vinnur maður
upp og jafnar út sótsporið en fyrirtækið
leggur peningana í ýmis umhverfisvæn
verkefni víða um heim sem snúast yf-
irleitt um 1) endurnýjanlega orku, sem
dregur úr notkun óendurnýjanlegrar
orku eins og kola; 2) sparneytni, sem
dregur úr eldsneytisþörf; og 3) skóg-
rækt, sem hreinsar koltvísýring úr and-
rúmsloftinu.
Sótspor er talið mikilvægt hugtak í
mörgum greinum og fögum. Í framsæk-
inni hönnun er nú farið að skoða hug-
takið af fullri alvöru þar sem talið er að
allt að því 80% af umhverfisáhrifum
söluvöru sé ákvarðað á hönnunarstiginu
(skv. tölfræði Design Council í London,
Annual Review 2002).
Ekki er ósennilegt að innan skamms
verði bundið í lög að merkja sótspor
vöru, rétt eins og nú er skylt að hafa
innihaldslýsingu á umbúðum matvæla.
Þannig fer sótsporið að hafa áhrif á
kaupákvarðanir meðvitaðra neytenda.
Þegar hefur frést af neytendum sem
láta skoðun sína í ljós og mótmæla með
því að skilja pakkningar eftir í búðum og
sleppa þannig við að setja þær í eigið
rusl. Með þessu hefur skapast þrýst-
ingur á verslunareigendur og framleið-
endur í þá átt að draga úr umbúðafarg-
ani en því meiri sem þær eru því stærra
er sótsporið.