Lesbók Morgunblaðsins - 22.09.2007, Síða 7

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 22. SEPTEMBER 2007 7
lesbók
Eftir Arnar Eggert Thoroddsen
arnart@mbl.is
Suðurríkjaþungarokksveitin, ef svomá kalla, Down, er loks klár með
nýja plötu en ekkert hefur heyrst í
henni á því
sviðinu í fimm
ár. Platan, sem
kallast fullu
nafni Down
III: Over the
Under, er eins
og titillinn gef-
ur til kynna
þriðja plata sveitarinnar og kemur
hún út eftir helgi. Tónlistin er að
vanda hanastél sem inniheldur blús-
skotið þungarokk, ásamt „sludge“,
„doom“ og „stoner“ áhrifum, allt
saman í takt við deyfandi hita og
slímug fen Suðurríkjanna.
Sveitin er leidd af Phil Anselmo,
fyrrum söngspíru Pantera, og hefur
ferill þessarar ofursveitar eða „súp-
ergrúbbu“ verið æði rokkandi í gegn-
um tíðina, og þá ekki í tónlistarlegum
skilningi þess orðs. Anselmo hefur
glímt við heróínfíkn og bakeymsli
m.a. en auk þess hafa hann og Vinnie
Abbott, fyrrum trymbill Pantera og
bróðir Dimebag Darrell, gítarleikara
Pantera sem var skotinn til bana árið
2004, átt í heiftúðugum deilum und-
anfarin ár.
Svo virðist hins vegar sem An-
selmo sé í sæmilegum gír nú um
stundir og fjalla textar hans m.a. um
áðurnefndan Dimebag og svo fellibyl-
inn Katarinu, sem olli miklum búsifj-
um í heimabyggð meðlimanna. Auk
Anselmo skipa Down þeir, Pepper
Keenan (úr Corrosion of Conform-
ity), Kirk Windstein (úr Crowbar),
Rex Brown (fyrrum bassaleikari
Pantera) og Jimmy Bower (úr
Crowbar, Superjoint Ritual (hlið-
arverkefni sem Anselmo rak eitt
sinn) og Eyehategod).
  
Ísíðustu viku lést Bobby Byrd,hægri hönd James Brown, er guð-
faðir fönksins var á sem mestu flugi.
Byrd átti mikinn þátt í þeirri byltingu
er Brown þróaði sálartónlist sína út í
fönk og rödd hans
má m.a. heyra í
meistarastykkinu
„Get Up (I Feel Like
Being A) Sex Mach-
ine“, en þá hrópar
hann í sífellu „Get on
up...“ í einslags
spurninga/
svarkeppni sem hann
og Brown heyja í laginu. Slíkar
„stuðningsraddanir“ má og heyra í
fleiri verkum frá gullaldartímabili
Brown. Byrd og Brown hittust er
Brown var að sitja af sér tíma á heim-
ili fyrir vandræðaunglinga. Byrd og
fjölskylda hans sáu þá um að leysa
Brown út og tóku hann að sér. Brown
og Byrd stofnsettu svo R og B sveit-
ina The Famous Flames sem þróaðist
út í The JB’s, sem varð á endanum að
hljómsveit James Brown. Byrd hætti
svo formlega samstarfi við Brown ár-
ið 1973 og gaf út nokkrar sólóplötur
sem ekki fóru hátt. Vinskapur fóst-
bræðranna hélst þó allt til enda, vin-
áttan var náin, og Byrd söng í jarð-
arför Brown sem fram fór í desember
síðastliðnum. Byrd var 73 ára er hann
lést á heimili sínu nálægt Atlanta.
Banameinið var krabbamein.
  
Queen Latifah var aðeins nítjánára er fyrsta plata hennar, All
Hail The Queen, kom út árið 1989.
Platan reyndist
nokkurs konar
tímamótaplata í
rappi, og hjálpaði til
við að greiða kven-
fólki götu inn í
listina. Latifha hefur
síðan þá sinnt bæði
tónlist og leiklist og
er eiginlega orðin þekktari fyrir hið
síðarnefnda. Þá hefur hún gefið út
„venjulega“ söngplötu og kemur önn-
ur plata hennar á því sviði, Trav’lin’
Light, út á mánudaginn. Hún upp-
lýsti enn fremur á dögunum að hún
hygðist snúa aftur í rappið, en síðasta
plata hennar í þeim fræðunum, Order
in the Court, kom út 1998.
TÓNLIST
Down
Bobby Byrd
Queen Latifah
Eftir Steinunni Haraldsdóttur
steina@mbl.is
Um þessar mundir sendir breska rokk-skvísan PJ Harvey frá sér nýja plötuen breiðskífur hennar nálgast orðiðtuginn. Því er ekki úr vegi að skoða
fyrstu plötuna hennar frá árinu 1992, Dry, sem
óhætt er að kalla einn kraftmesta frumburð tón-
listarmanns fyrr og síðar. Platan sú hefur verið
kölluð „hornsteinn kvennarokksins“ á tíunda ára-
tugnum – en þar sem óvenju margar konur fóru
fyrir sveitum á þessum tíma var þar með runninn
upp tími sérstaks kvennarokks. Ætli það sé ekki
löngu liðin tíð og ekkert kvennarokk til lengur …
Á bak við plötuna stóð reyndar tríó, Rob Ellis á
trommum og Steve Vaughan á bassa en Pollý sá
um söng, gítar o.fl. en það fór aldrei á milli mála
hver var aðal. Á umslaginu sáust skorpnar varir
og varalitur kominn út á kinn og gaf fyrirheit um
það hráa innihald sem það geymdi. (Og fyrst
minnst er á varir, Nick Cave sagði eitt sinn um PJ
Harvey og talaði þar af reynslu, að hún hefði
„köldustu hendurnar og heitustu varirnar af öll-
um í rokkinu“… ekki ónýtt að vita það.)
Sveitastúlkan Polly frá Dorset sótti fremur í
amerískan arf en breskan, í blúsað rokk en gæddi
það pönkskerpu og lék sér með óvenjulega takta
og hljóðfæri sem voru ekki daglegt brauð í rokk-
tónlistinni, m.a. fiðlu og selló. Lögin á Dry voru
eins og hávaðarok í fangið á grunlausum hlust-
anda, ótrúlega sterk og dramatísk, samspil undir-
öldu og kraftmikilla hápunkta og röddin spilaði á
allan skalann, ýmist flauelsmjúk eða rám af til-
finningu. Hvert lag er flutt af þunga og óslípaðri
tilfinningu sem hristi rækilega upp í viðteknu
kvennaímyndinni í poppinu, áferðin gróf og hrá en
melódían ekki langt undan. Samskipti kynjanna
og erkitýpískar ímyndir þeirra, eðli kvenleikans
og karlmennskunnar, skreytt biblíulegum tilvís-
unum eru í forgrunni, þemu sem fléttast um
hverja plötu hennar æ síðan. Hér er „skítuga
þvottinum“ flaggað fremur en hitt og umbúða-
lausir textarnir eru bæði kómískir og stuðandi á
köflum. Upphafslagið „Oh my lover“ er magnað,
byrjar með tilfinningaþrungnu ákalli þar sem
Polly stynur þungan og upphefur harmagrát
vegna elskhuga á förum og andvarpið í lokin er
eitt það eftirminnilegasta á plötunni. „Sheela-Na-
Gig“, lag sem er keyrt af gríðarlegum krafti en
býr líka yfir grípandi melódíu, vakti mesta at-
hygli, með ýktum texta um hræðslu karls við að-
eins of framhleypna kvinnu en „Sheela-Na-Gig“
er einmitt nafn á dáldið dónalegum líkneskjum af
fornum frjósemisgyðjum. Í laginu er m.a. gamalt
textabrot notað skemmtilega: „gonna wash that
man right out of my hair, gonna take my hips to a
man who cares“. Það sem stendur upp úr er loka-
lagið, „Water“, sem byggist upp hægt og rólega
og endar í miklum og mögnuðum lofsöng sem hef-
ur trúarlegan blæ. Lag sem hún tekur enn á tón-
leikum í dag ásamt „Dress“, gríðarhröðu og and-
stuttu lagi, þar sem kvenpersóna flækist í
kjólnum sem hún íklæðist til að heilla karldýrið.
Þar kemur fyrir línan „must be a way that i can
dress to please him, it’s hard to walk in the dress,
it’s not easy, i’m swinging over like a heavy loaded
fruit tree“ og fleiri textar í þessum anda gerðu
það að verkum að Polly var umsvifalaust kölluð
femínisti og talsmaður kvenna og hvaðeina. Hún
hins vegar þverneitaði að láta stimpla sig með
þessum hætti eða nokkrum öðrum og gerði sér
m.a. lítið fyrir og birtist berbrjósta á forsíðu NME
árið 1992, sem er ágætis aðferð til að losa sig við
femíníska stimpla. Allt frá upphafi hefur hún líka
gert sér far um að festa sig ekki við eina stefnu í
tónlistinni og verið iðin við að gera tilraunir og
efna til samstarfs við ólíkustu tónlistarmenn. Hún
hefur sagt að markmið hennar fyrir hverja plötu
sé að gera eitthvað allt öðruvísi en síðast og segir:
„Ég er að þessu til að læra.“ Þessi óhemju sterka
fyrsta plata vakti auðvitað miklar væntingar um
framhaldið og tilfellið er að hún hefur staðið fylli-
lega undir þeim á hverri einustu plötu sem á eftir
hefur komið.
Fornar frjósemis-
gyðjur í síðkjólum
POPPKLASSÍK
Eftir Arnar Eggert Thoroddsen
arnart@mbl.is
Þ
að er reyndar ofmælt að enginn
hafi tekið eftir Spoon í öll þessi ár.
Að sjálfsögðu hafa þeir sem „fylgj-
ast með“ keppst við að mæra þess-
ar ósungnu hetjur um árabil um
leið og þeir vona á laun að Spoon
nái ekki út fyrir þann hring. Hér er á ferðinni
hin skemmtilega þversögn að um leið og menn
leggja sig í líma við að kynna snilldina fyrir öðr-
um óar þeim við þeirri tilhugsun að fólk geti
kippt næstu Spoon-plötu með Starbucks-
bollanum sínum. Spoon eru líklega dæmdir til að
vera neðanjarðar. Og er það alltaf svo slæmt?
Risar
Spoon er frá Austin í Texas, hinni miklu mús-
íkborg, en þar er tónlistarhátíðin áhrifaríka, So-
uth by Southwest, haldin ár hvert. Austin hefur
líka lengi vel verið griðastaður þeirra tónlistar-
manna sem geta ekki fellt sig við eitthvað eitt í
tónlistarsköpuninni, heldur hafa knýjandi þörf til
að blanda stílum og breyta og þar fellur Spoon
eins og flís við rass. Allt síðan fyrsta breiðskífa
sveitarinnar, Telephono, kom út 1996 hefur sveit-
in verið í stöðugri þróun þar sem hver plata er
með sinn hljóm en öllu batteríinu er svo haldið
saman af leiðtoga og listrænum stjórnanda sveit-
arinnar, söngvaranum og gítarleikaranum Britt
Daniel.
Daniel stofnaði sveitina árið 1994 ásamt trym-
blinum Jim Eno, sem hefur verið umsvifamikill í
tónlistarsenu Austinborgar síðustu ár. Nafnið
Spoon var valið til að heiðra hina miklu til-
raunameistara í þýsku súrkálssveitinni Can, en
lagið „Spoon“ er að finna á plötu þeirra Ege Ba-
myasi frá 1972 og er auk þess nafnið á hljóm-
plötuútgáfu Can, Spoon Records.
Árið 1996 gerðu Spoon-liðar samning við ind-
írisann Matador og kom fyrsta platan, áðurnefnd
Telephono, út á þess vegum. Platan vakti það
mikla athygli að hið vel kunna og stönduga út-
gáfufyrirtæki Elektra Records gerði samning við
sveitina. Spoon var komin undir hatt risafyr-
irtækis, en þó var um að ræða fyrirtæki sem er
fremur virt sem slíkt og þykir sneiða að mestu
hjá kuldanum og hákarlastælunum sem þykja
einatt einkenna slík fyrirtæki. Elektra átti þann-
ig þátt í að koma Doors, Stooges og MC5 á fram-
færi á sínum tíma og var með smásvalheitas-
timpil á sér. Ekki að Spoon græddi neitt á því
orðspori.
Elektra gaf út aðra plötu Spoon, A Series of
Sneaks, en lét bandið róa fljótlega eftir að sölu-
tölurnar létu á sér standa. Daniel og félagar voru
nokkuð beygðir eftir þessi viðskipti og gáfu út
smáskífu undir nafninu The Agony of Laffitte og
fjallar textinn um Ron Laffitte, manninn sem
samdi við sveitina fyrir hönd Elektra.
Spoon gróf sig því aftur niður í jörð og samdi
við gæðamerkið Merge, þar sem sveitin er enn.
Fyrsta platan undir hatti Merge var Girls Can
Tell árið 2001 og ári síðar kom út Kill The Moon-
light. Báðar seldust þær býsna vel, á kvarða ind-
ísveitar a.m.k., en meira er um vert að plöturnar
fengu glimrandi dóma og þegar Kill The Moon-
light kom út var sveitin orðin nokkuð þekkt á
meðal nýbylgjuelítunnar.
Lof
Gimme Fiction kom svo út árið 2005 og treysti
sveitina enn frekar í sessi. Platan seldist í
160.000 eintökum, besti árangur sveitarinnar á
því sviðinu hingað til.
Ga Ga Ga Ga Ga kom svo út í júlí síðastliðnum
og gagnrýnendur hafa allir sem einn hlaðið plöt-
una lofi (platan skorar 84 stig af 100 á Metacri-
tic). Sölutölurnar eru meira að segja fínar. Plat-
an fór beint í tíunda sæti Billboard-listans þegar
hún kom út en féll að vísu hratt niður listann
næstu vikurnar.
Og fjandakornið, nú hlýtur Starbucks að fara
að hringja. Þessi tónlist er bara það góð að hún á
skilið að heyrast víðar. Eða nei annars … bíddu
aðeins …
Alveg ga ga
Spoon er ein af þessum gæða nýbylgjurokks-
veitum sem hefur dælt út skotheldum plötum
trekk í trekk – án þess að nokkur verði þess var.
Sjötta meistaraverkið kom út í sumar og kannski
vísar titillinn, Ga Ga Ga Ga Ga, til þess að með-
limir séu að bilast á því að ná ekki til fleiri hlust-
enda.
Spoon Nýja platan Ga Ga Ga Ga Ga kom út í júlí síðastliðnum og gagnrýnendur hafa
allir sem einn hlaðið plötuna lofi, segir í greininni um þessa mögnuðu hljómsveit.