Lesbók Morgunblaðsins - 22.09.2007, Page 8

8 LAUGARDAGUR 22. SEPTEMBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
lesbók
Eftir Önnu Jóhannsdóttur
annajoa@simnet.is
B
lómamálverk Eggerts Péturssonar hófu að vekja athygli
á 9. áratugnum en hann hefur síðan unnið sleitulaust og
markvisst að því að þróa sérstætt myndmál sem ofið er
úr minningum og næmum athugunum á íslenskri flóru
– og ekki síst rannsóknum á eiginleikum málverksins. Á
yfirlitssýningu á málverkum listamannsins á Kjarvals-
stöðum er varpað ljósi á þessa þróun. Hana má lesa í tímaröð frá hægri
hluta Vestursalarins (miðað við inngang) þar sem elstu verkin eru auk
vinnubóka, skissa, bókverka og myndskreytinga í sýningarborði, til
vinstri hlutans þar sem nýjustu verkin mynda sérinnsetningu innst í
horninu.
Á sýningunni má sjá talsverðan fjölda verka sem hvert um sig hefur
verið málað á löngum tíma, jafnvel á nokkrum árum, enda er hér um
mikla yfirlegu og nákvæmnisvinnu að ræða. Endurtekningin er ríkur
þáttur í vinnunni og raunar sérstöðu verkanna sem Eggert hefur sjálf-
ur skírskotað til í viðtali sem „þráhyggjustefnu“. Þráhyggjan er blönd-
uð nautn og ástríðu fyrir viðfangsefninu: íslenskri flóru, skynrænum
minningum úr náttúrunni, málverkinu/handverkinu, lit, fegurð.
Við skoðun verkanna er ljóst að hann skortir hvorki úthald né útsjón-
arsemi til að ljúka verkunum – en þeim „lýkur“ þó síður en svo með síð-
ustu pensilstrokunni. Líf og merking verksins kviknar ekki síst í „per-
sónulegu“ sambandi þess við njótanda/skoðanda þess. Verkin fela í sér
leik sem gengur út á að virkja ímyndunarafl hans og fagurfræðilega
skynjun. Þannig nýtir Eggert sér möguleika málverksins einkum hvað
varðar uppbyggingu áferðar og rýmislegt aðdráttarafl þess: hver og
einn þarf að hreyfa sig í rýminu og ganga upp að verkinu til að njóta
þess til fullnustu.
Sé til dæmis gengið upp að því sem virðast vera tvær dökkar, eintóna
myndir á veggnum lengst til hægri þegar komið er inn í salinn, kemur
smám saman í ljós að hér er um að ræða ótrúlega nákvæmnislega unnar
og nánast dáleiðandi myndir (1995-96) af krækilyngi annars vegar og
beitilyngi hins vegar, í raunstærð – líkt og í húmi nætur. Lyngið er hér
málað með þunnu málningarlagi á reglubundinn, mynsturkenndan hátt
og er yfirborð verkanna flatt, áferðin jöfn. Rýna þarf í yfirborðið til að
greina lyngið og átta sig á handverkinu sem minnir á vefnað eða út-
saum. Náttúran birtist hér sem „dekoratíft“ myndefni en um leið skír-
skotar verkið til mynsturs og skipulags náttúrunnar sjálfrar og óend-
anleikans eða víðáttunnar sem býr í hinu smáa. Verkin búa yfir ákveðnu
tímaleysi og varanleika þó að í þeim birtist „tími“ eða hrynjandi náttúr-
unnar (og ekki má gleyma tímanum í minningum listamannsins og tím-
anum sem það tekur að vinna og skoða verkin).
Áhugi Eggerts á handverkshefð í víðum skilningi er undirstrikuð í
einu horni salarins en þar sjást verk frá upphafi ferilsins, svo sem út-
saumsverk á striga, verk úr garni, ljósmynd af efnisbút þar sem birtast
m.a. hugleiðingar hans um eiginleika og áferð efna og lita, og bókverk.
Skírskotun í verkum Eggerts til málverksins sem hluta af handverks-
hefðinni tengist rannsókn hans á málverkinu og málaraathöfninni,
rannsókn sem tengja má við arfleifð konseptlistarinnar í samtímanum.
Í hugmyndalegum og fagurfræðilegum aðferðum Eggerts renna „kons-
ept“ og handverk saman – að þessu leyti á hann sitthvað sameiginlegt
með Hildi Bjarnadóttur sem sett hefur handverkshefð kvenna í for-
grunn verka sinna. Í verkum sínum benda þau á að ýmsar markalínur
kunna að vera á reiki og að „bæði og“-nálgun getur verið frjósöm.
Minningar um blóm hafa löngum leitað á listamanninn en þess gætir
þegar á fyrstu sýningu Eggerts árið 1980 í verkum þar sem sjást för
eftir plöntur á vatnslitaörkum (í formi plöntusafa sem smitast hefur út í
pappírinn). Málverkin byggjast á minningum um blóm, sem búa í vit-
undinni, og málarinn grípur til – stundum velur hann saman gróðurteg-
undir sem byggingareiningar í frjálslegan spuna í vatnslitaskissum
(sem hann skrifar einnig athugasemdir inn í). Góð dæmi um þetta sjást í
veglegri sýningarskrá sem safnið gefur út af þessu tilefni. Í frjálslegri,
tiltölulega óhlutbundinni vatnslitatækninni sést vísir að þeirri mal-
erísku afstraksjón sem fljótlega fer að bera á í verkum Eggerts. Þar
sleppir hann þó ekki taki af hinu þekkjanlega og styðst við ljósmyndir af
gróðri, þurrkaðar plöntur og vandlega útfærðar teikningar til að ljá
málverkunum skerpu – í bland við meiri upplausn lita.
Í verkum Eggerts blandast saman raunsæi, afstraksjón og fantasía.
Þetta sést glögglega í litameðferðinni. Litur jurtanna í málverkunum á
rætur að rekja til raunveruleikans, eða raunverulegra jurta eins og þær
koma fyrir sjónir á mismunandi tímum dags, árstíða eða blómg-
unartíma. Þessi breytilega ásýnd plantnanna getur birst samtímis í einu
málverki, jafnvel innan um fleti þar sem liturinn leikur lausum hala í ið-
andi, óhlutbundnu litahafi þar sem hann öðlast huglæga merkingu.
Sums staðar virðast blóm eða grös við að leysast upp í logatungum eða
synda eins og í þykku flórsykurskremi í sætum litum – listamaðurinn
ögrar áhorfandanum með því að fara alveg að mörkum þar sem við taka
væmni og kits en hið sjónræna ríkidæmi gerir verkin bara meira spenn-
andi og fegurð þeirra stórfenglegri – án þess þó að hún sé á einhvern
hátt leikræn og upphafin. Hin jarðbundna innlifun málarans, sem end-
urspeglast í myndefninu (jarðargróðrinum) og því hversu trúr hann er í
raun náttúrunni og sambandi sínu við hana, ljær verkunum ástríðu og
innileika sem er sjaldséður í myndlist samtímans.
Innlifun málarans í náttúrunni skilar sér í málverkin þaðan sem hún
varpast yfir á hinn móttækilega áhorfanda. Samband áhorfanda og mál-
verks einkennist af löngun til að fara nær verkunum og jafnvel þreifa á
þeim („blómunum“). Efnisáferð verkanna er lykilatriði í því samhengi
og hún tengir saman yfirborð myndefnisins (áþreifanlegs jarðargróð-
urs) og handverks/málverks. Þegar verkin eru skoðuð í tímaröð eftir því
hvenær þau voru máluð sést að áferð þeirra verður hrjúfari með ár-
Meistaratök
Nær „Innlifun málarans í náttúrunni skilar sér í málverkin þaðan sem hún varpast yfir á hinn móttækilega áhorfanda. Samband á
anna er lykilatriði í því samhengi og hún tengir saman yfirborð myndefnisins (áþreifanlegs jarðargróðurs) og handverks/málverk
urþekjan bólgnar út og þá gerist tvennt: gróðurinn virðist áþreifanlegri – raunverulegri – en um leið beinist athyglin meir að mál
EGGERT Pétursson kemur nú fram á sjónarsviðið sem málari sem
náð hefur meistaratökum á viðfangsefni sínu – og þar gegna hand-
verkið og fagurfræðin lykilhlutverki ekki síður en hugmyndaleg
framsækni, segir greinarhöfundur sem fjallar hér um tvær sýn-
ingar sem standa nú yfir á verkum Eggerts Péturssonar listmálara
en það eru annars vegar yfirlitssýning á Kjarvalsstöðum og hins
vegar einkasýning í Galleríi i8.