Morgunblaðið - 08.01.2007, Blaðsíða 22

22 MÁNUDAGUR 8. JANÚAR 2007 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
SMÁBARNAFORELDRAR eru
vonlaus þrýstihópur. Það tímabil sem
börnin eru lítil og á
,,dagforeldraaldri“ er
stutt og mikið gengur á
í tilveru þeirra sem eru
með smábörn í heimili.
Því fer það oft svo að
foreldrar ungra barna
geta ekki staðið í stappi
við ósanngjarnt kerfi og
hafa hvorki orku né
þrek til að arka af stað
með mótmælaspjöldin á
lofti. Ég fór út í pólitík
til að standa vaktina
fyrir okkur og það eru
dagforeldrar sann-
arlega að gera líka.
Þeir eru ákaflega mik-
ilvægur hlekkur í lífi
margra barnafjöl-
skyldna, þar með talið
minnar. En það má
gera betur, það er alltaf
hægt að gera betur og
fulltrúar Samfylking-
arinnar í leikskólaráði
eru sannarlega tilbúnir
til þess.
Ánægja með dag-
foreldra – óánægja
með kerfið
90% foreldra í
Reykjavík, sem hafa
börn sín í vistun hjá
dagforeldrum, eru ánægðir með þjón-
ustu dagforeldra. Það kemur fram í
nýlegri könnun sem Félagsvís-
indastofnun gerði fyrir menntasvið
Reykjavíkurborgar. Í sömu könnun
kom einnig fram að 50% foreldra
kjósi heldur leikskólavist fyrir ung
börn sín, væri þess kostur. Þessar
niðurstöður mætti túlka svo að for-
eldrar væru ánægðir með dagforeldr-
ana sem slíka, þeirra persónulega við-
mót, atlæti og reynslu. En helmingur
foreldranna, sem spurðir voru, er
óánægður með fyrirkomulag þjónust-
unnar, ófyrirséð forföll, ógagnsætt
skráningarkerfi og mjög mikinn mun
á hæsta og lægsta verði. Síðan ný-
stofnað leikskólaráð tók til starfa
hafa fulltrúar Samfylkingarinnar
ítrekað lagt fram tillögur um málefni
dagforeldra. Það var jú ein helsta
röksemdafærsla Sjálfstæðis- og
Framsóknarflokksins í Reykjavík
fyrir nýju leikskólaráði; að loksins
fengju málefni dagforeldra verðugan
sess og athygli. Í nýju leikskólaráði
átti yngstu Reykvíkingunum að vera
vel sinnt.
Nýtt leikskólaráð til einskis?
Það olli mér því miklum von-
brigðum að meirihluti Sjálfstæðis- og
Framsóknarflokks virtist ekki tilbú-
inn í þann slag að stokka upp dagfor-
eldrakerfið og bæta þjónustuna. Til-
lögum Samfylkingarinnar um bætt
skráningarkerfi, sem yrði keyrt mið-
lægt á þjónustumiðstöðvum, var ekki
vel tekið. Tillögum Samfylking-
arinnar um forgang fyrir börn ein-
stæðra foreldra, oftast mæðra, var
hafnað. Allt á þeim forsendum að
dagforeldrar væru sjálfstætt starf-
andi verktakar og því gætu borgaryf-
irvöld ekki sett fram þessar kröfur.
En var ekki hlutverk nýstofnaðs leik-
skólaráðs að sinna vel og vandlega
dagforeldrakerfinu? Sem hafði verið
hornreka í menntaráði? Hvaða hlut-
verk spilar nýstofnað leikskólaráð í
málefnum dagforeldra? Ekki sást eitt
orð í starfsáætlun leikskóla- og
menntasviðs fyrir árið
2007 um dagforeldra.
Samfylking vill sam-
ráð
Á síðasta fundi leik-
skólaráðs fyrir jól báðu
fulltrúar Samfylking-
arinnar um að mál-
efnum dagforeldra yrði
helgaður sérstakur
fundur á nýju ári, með
öllum hlutaðeigandi.
Við höfum í því augna-
miði bent á að nýjum
dagforeldrum, og þeim
sem áhuga hafa, yrði
boðið upp á að vera
starfsmenn Reykjavík-
urborgar og vinna sam-
an í teymum, sem
myndi bæta þjónustuna
mjög, sérstaklega upp á
forföll dagforeldra að
gera. Þessi leið er kölluð
,,danska leiðin“ en í
Danmörku eru dagfor-
eldrar starfsmenn sveit-
arfélaganna. Samfylk-
ingin hefur einnig beðið
um að Neytenda-
samtökin sendi fulltrúa
sína á fund Leik-
skólaráðs, en gagnrýni
hefur heyrst frá sam-
tökunum vegna þess að dagforeldrar
gefa ekki upp verð í gegnum síma
sem torveldar mjög leit foreldra.
Niðurgreiðslur eru stjórntæki
Nú hefur meirihlutinn samþykkt
að verja 85,5 milljónum króna í aukna
niðurgreiðslu til dagforeldra. Gott og
vel. Ég vil sannarlega að dagfor-
eldrar hafi mannsæmandi laun en
meirihluti leikskólaráðs hefur gert
því skóna að hinni stórauknu nið-
urgreiðslu sé ætlað að skila sér í
lægri greiðslum foreldra. Hins vegar
er engin trygging fyrir því að slíkt
gerist því niðurgreiðslan var ekki
skilyrt við nokkurn hlut. Verðmunur
á þjónustu dagforeldra er gríð-
arlegur, allt að 100%, það finnst mér
ekki forsvaranlegt. Nýverið gengu
dagforeldrar á Akureyri og bæjaryf-
irvöld til samninga um auknar nið-
urgreiðslur en um leið var samið um
verðþak á gjaldskrá sem og að dag-
foreldrar fá tryggingu frá sveitarfé-
laginu ef barn kemst óvænt að á leik-
skólum bæjarins og greiðslur falla
niður. Niðurgreiðslur eru stjórntæki
sveitarfélaga sem hægt er að beita af
skynsemi en af hverju var það ekki
gert í Reykjavík áður en rúmum 85
milljónum króna var varið til mála-
flokksins?
Ljóst er að sumir dagforeldrar
munu ekki lækka verðið hjá sér og
sumir þeirra standa í þeirri trú að
niðurgreiðslunni sé ætlað að renna í
þeirra vasa. Ef það er rétt hefur
meirihlutinn farið með rangt mál í
fjölmiðlum og það hlýt ég að gagn-
rýna harkalega. Ef ætlunin var að
hækka laun dagforeldra hefði það átt
að vera uppi á borðinu fyrir alla að
sjá, foreldra sem og dagforeldra.
Þjónusta dagfor-
eldra í Reykjavík
Oddný Sturludóttir fjallar um
dagvistarmál
» Það olli mérþví miklum
vonbrigðum að
meirihluti Sjálf-
stæðis- og
Framsókn-
arflokks virtist
ekki tilbúinn í
þann slag að
stokka upp dag-
foreldrakerfið
og bæta þjón-
ustuna.
Oddný Sturludóttir
Höfundur situr í leikskólaráði fyrir
Samfylkinguna í Reykjavík.
Í DAGLEGRI umræðu er gjarnan
rætt um sjúkdómana lystarstol og
lotugræðgi sem átröskunarsjúk-
dóma, en offitu frekar sem „vanda-
mál“. Offita er líka át-
röskun og ætti að vera
rædd og meðhöndluð
sem slík. Um er að
ræða stjórnleysi á
fæðuinntöku í mörgum
tilvikum langt umfram
það sem líkaminn
þarfnast til daglegrar
brennslu. Ólíkar teg-
undir af átröskun hafa
mörg sameiginleg ein-
kenni enda þótt orsakir
þeirra séu sjaldnast ein-
hlítar eða augljósar.
Þeir sem eru haldnir
þessum röskunum gera sér t.d. oft
ekki grein fyrir þegar röskunin hefur
náð alvarlegu og stundum lífs-
hættulegu stigi.
Þrátt fyrir mikla umræðu um holla
fæðu, heilbrigðar matarvenjur og
mikilvægi hreyfingar stríða æ fleiri
Íslendingar við offitu. Börn eru þar
engin undantekning. Í sumum til-
vikum er um fjölskylduvandamál að
ræða. Í þessum fjölskyldum er ofát
stundum samþykkt sem einhvers
konar venja eða hefð. Ekki eru endi-
lega gerðar athugasemdir né gripið
inn í með einhverjum hætti þótt fjöl-
skyldumeðlimur, jafnvel barn, sé
kominn í mikla yfirþyngd. Áhugi á
hollustu og hreyfingu er oftar en ekki
í lágmarki í þessum fjölskyldum.
Barn sem elst upp við að horfa á
foreldra sína borða á sig fjölda
aukakílóa er líklegt til að taka upp
sömu matarvenjur. Það er vissulega
ekki sjálfgefið að barnið muni endi-
lega þjást af offituröskun en líkurnar
hljóta hins vegar að aukast. Af fyr-
irmyndunum að dæma eru skilaboðin
þau að það sé í lagi að borða sig feit-
an. Þau skilaboð sem börn fá síðan frá
ytra umhverfi sínu eru af allt öðrum
toga og ekki endilega neitt jákvæðari.
Hér er verið að vísa í
fyrirmyndir þar sem
horuðu kvenfólki er
gert hátt undir höfði.
Barn sem er óánægt
með útlit sitt og líkama
er í ákveðinni hættu á
að samsama sig þessum
fyrirmyndum og taka
til við að líkjast þeim
með því að draga óhóf-
lega úr fæðuinntöku.
Besta forvörnin gegn
þessari vá er að barnið
sé aldrei það óánægt
með sjálft sig að það
telji sig knúið til að misbjóða líkama
sínum með því að svelta sig.
Barn sem elst upp í fjölskyldu sem
hugar að hollustu, hóflegum mat-
arvenjum og þar sem stunduð er
hreyfing af einhverju tagi er líklegt til
að taka upp ámóta venjur. Öfgalaus
lífsstíll þar sem hvorki er samþykkt
að vera í yfir- né undirþyngd leiðir
mjög líklega til þess að fjölskyldu-
meðlimunum, eldri sem yngri, líði vel
með sjálfa sig, finni til sjálfstrausts og
sjálfsöryggis.
Í dag er fjöldi barna og unglinga í
yfirþyngd. Offita á barnsaldri hefur
neikvæð áhrif á sjálfsmyndina enda
er barn, sem á við offituröskun að
stríða, útsettara fyrir neikvæðum at-
hugasemdum frá umhverfinu. Hvern-
ig eiga foreldrar að bregðast við þeg-
ar þeir skynja að börnum þeirra líður
illa með sjálf sig vegna yfirþyngdar
sinnar?
Nefndar hafa verið lausnir svo sem
að segja þessum börnum bara nógu
oft að þau séu frábær hvernig svo
sem þau eru. Dugir það til að bæta
líðan þeirra?
Þrátt fyrir góðan vilja og góð ráð
munu á öllum tímum finnast ung-
menni sem eru í yfirþyngd og sum
hver í alvarlegri yfirþyngd. Markmið
okkar hlýtur að vera að byrgja
brunninn áður en barnið dettur í
hann. Hér er ábyrgð foreldranna
mikil. Það kemur í hlut þeirra að
fylgjast náið með vexti og þroska
barnsins. Ef þeir taka eftir því að
barnið þeirra er að þyngjast umfram
það sem almennur þroski þess gerir
ráð fyrir er mikilvægt að nefna það
fljótt. Saman geta foreldrar og barn
leitað orsaka hvort sem þær er að
finna í neyslumynstrinu, fæðuteg-
undum eða skorti á hreyfingu. Ef
gripið er fljótt inn í er mun auðveld-
ara að hjálpa barninu að ná aftur
kjörþyngd. Ástæðan fyrir því að
margir foreldrar veigra sér við að
ræða þessi mál við barnið sitt er ótti
við að það bregðist harkalega við og
grípi þá jafnvel til þess ráðs að hætta
að borða. Hins vegar liggur það í aug-
um uppi að ef ekki er horfst í augu við
þessa eða aðra röskun af svipuðum
toga er allt eins sennilegt að sjálfs-
myndinni sé ógnað og hún jafnvel
skaðist til lengri tíma.
Offita er líka átröskun
Kolbrún Baldursdóttir fjallar
um offitu og átröskun
Kolbrún Baldursdóttir
» Þrátt fyrir góðanvilja og góð ráð
munu á öllum tímum
finnast ungmenni sem
eru í yfirþyngd og sum
hver í alvarlegri yf-
irþyngd.
Höfundur er sálfræðingur.
UMRÆÐA um útlendinga á Ís-
landi undanfarin misseri hefur tekið
á sig nokkur birtingarform, frá þeim
skynsömu til þeirra ógeðfelldustu.
Reynslan og tíminn
mun skera úr um það
hvort eitthvað muni
áorkast. En á meðan
halda erlendir verka-
menn áfram að
streyma til landsins,
sem er á mörgum svið-
um ekki reiðubúið til
að taka á móti þeim, þó
að nánast allir séu í
grunnstörfum bæði í
þjónustugeiranum sem
í heilbrigðiskerfinu. En
ekki má á sama tíma
gleyma þeim fjölmörgu Íslendingum
sem enn í dag stunda þessi störf með
prýði og hafa gert alla sína ævi. Það
sem mér finnst brýnt á þessari
stundu er að sátt náist milli inn-
fæddra, sem hafa fórnað sér í þágu
samfélagsins fram til þessa, og
þeirra aðfluttu, sem eru hér til að
rétta hinum hjálparhönd. Til að sam-
skipti milli þessara starfsstétta verði
sem skilningsríkust er og verður að
ætlast til að fólk geti talað saman án
erfiðleika. Mikilvægt er að íslenskir
starfsmenn og þeir sem njóta þjón-
ustu nýrra Íslendinga geti haldið
uppi samræðum sín á milli án þess
að eitthvert þriðja eða jafnvel fjórða
mál verði notað til að tjá sig – með
öllum þeim ókostum sem því fylgir
(t.d. pólskur starfsmaður að reyna
að gera sig skiljanlegan á ensku við
eldri Íslending sem talar kannski
litla sem enga ensku). Íslenska ætti
að mínu mati að vera hið við-
urkennda opinbera mál á vinnustöð-
um landsins, þó svo að um það sé
ekki kveðið á í stjórnarskrá landsins.
Íslenska er óneitanlega
örðugt mál að læra, en
með þolinmæði allra
hlutaðeigenda er hægt
að brúa menningarbilið
milli ólíkra þjóðarbrota
og málsvæða. Ég er
sannfærður um að þeir
sem njóta góðrar og
umhyggjusamrar
kennslu geta lært ís-
lensku á þann hátt, að
þeir geri sig skiljanlega
í flestum hversdags-
legum aðstæðum. Það
þarf að sýna öðrum að íslenska er
verðugt og nytsamlegt tæki, sem
eykur færni og „afköst“ þeirra sem
hana nota. Ég kom til landsins frá
Ítalíu fyrir tæpum tuttugu árum og
á þessu landi að þakka alla mína vel-
gengni og hamingju í lífinu. Íslend-
ingar hafa tekið mér opnum örmum
og aldrei sýnt mér minnstu óvirð-
ingu eða haturstilfinningu, síður en
svo. Það er ólýsanleg reynsla fyrir
innflytjanda af eldri kynslóðinni að
muna alla þá velvild sem allar stéttir
samfélagsins hafa sýnt honum frá
fyrsta degi komu sinnar til landsins.
Aðlögunarferlið hefur stundum ver-
ið vissulega strembið, en það er hluti
lífs – ekkert er ókeypis í þessari ver-
öld. En mörgum eldri innflytjendum
hefur að vissu leyti sárnað hvernig
umræðan um nýja Íslendinga hefur
stundum farið út fyrir velsæm-
ismörk síðustu mánuði. En hvað um
það, nú finnst þessum innflytjanda
af gamla skólanum vera kominn tími
til að endurgjalda greiðann. Í þakk-
lætisskyni fyrir hversu vel mér hef-
ur verið tekið ætla ég að tileinka
næstu mánuði aðstoð og hjálp til
handa þeim útlendingum, sem hafa
nýlega fest rætur hér en hafa ekki
haft tök á að læra íslensku. Skólinn
sem ég rek ætlar nú á vormisseri að
bjóða útlendingum upp á ókeypis
nám í íslensku. Mér finnst þetta það
minnsta sem ég get gert til að end-
urgreiða alla þá ást og umhyggju
sem ég hef fengið hér á landi öll þau
ár sem ég hef dvalið hér. Góðir Ís-
lendingar, ég bið ykkur um að láta
alla útlendinga, sem þið þekkið, vita
af þessu framtaki. Tekið er á móti
skráningum á vefsíðu www.lingva.is.
Við verðum öll að taka höndum sam-
an til að veita þessum nýju borg-
urum öll þau tækifæri sem þau eiga
skilið til að verða góðir þegnar þessa
lands. Mitt litla framtak er jafn-
framt hvatning til allra til að leggja
sitt af mörkum svo að við getum
haldið áfram að mæla á góðri ís-
lensku okkar á milli. Gleðilegt ár í
nafni kærleikans og friðar.
Ókeypis íslenskukennsla
fyrir nýja Íslendinga
Paolo Turchi fjallar um inn-
flytjendur og íslenskunám »Mitt litla framtak erjafnframt hvatning
til allra til að leggja sitt
af mörkum svo að við
getum haldið áfram að
mæla á góðri íslensku
okkar á milli.
Paolo Turchi
Höfundur er skólastjóri Málaskólans
LINGVA ehf.
TENGLAR
..............................................
www.lingva.is
SANDUR MÖL
FYLLINGAREFNI
WWW.BJORGUN.IS
Sævarhöfða 33,
112 Reykjavík,
sími 577 2000
Í orðinu austur er au stutt, og framburður þessvegna aust-ur (en
ekki au-stur).
Eins er vestur borið fram vest-ur (en ekki ve-stur).
Gætum tungunnar