Morgunblaðið - 10.01.2007, Qupperneq 18

18 MIÐVIKUDAGUR 10. JANÚAR 2007 MORGUNBLAÐIÐ
SUÐURNES
LANDIÐ
Eftir Örn Þórarinsson
Skagafjörður | Í mars á þessu ári
var farið að kenna grænlenskum
sauðfjárbændum að nota íslenska
kynbóta- og ættbókarkerfið Fjár-
vís sem íslenskir bændur hafa not-
að í rúman áratug.
Þetta á sér nokkurn aðdraganda
því þýða þurfti forritið yfir á græn-
lensku og lauk því í nú í sumar. Það
er Merete Rabölle, bóndi á Hrauni
á Skaga, sem kennir Grænlending-
unum. Hún fór fyrst til Grænlands
í mars og er nú fyrir stuttu komin
heim úr annarri ferðinni. Kennslan
fer fram með námskeiðum og hafa
verið fjórir til sex bændur á hverju
námskeiði. Þau hafa verið haldin í
tilraunastöð landbúnaðarins í
Upernarviasuk sem er skammt frá
Narsarsuaq, en stöðin er jafnframt
bændaskóli. Einnig í Qanisartuut
sem er í svokölluðu Vatnahverfi.
Fóðuröflun erfið og dýr
Fréttaritari hitti Merete á dög-
unum og spurði hana út í búskap-
inn á Grænlandi. „Í fyrri ferðinni
komu nokkrir áhugasamir bændur
á námskeið hjá mér og fóru flestir
að nota Fjárvís. Nú var ég aftur
með námskeið og aðstoðaði einnig
þá sem byrjuðu í vor með lokafrá-
gang á uppgjörinu. Það er ekkert
óeðlilegt að upp komi ýmiss vanda-
mál þegar menn eru að taka í notk-
un nýtt kerfi sem þeir hafa ekki
unnið með áður. Mér finnst bænd-
urnir þarna áhugasamir. Þeir eru
sannfærðir um að geta aukið kyn-
bótastarf með þessu og jafnframt
aukið afurðir búanna sem allir eru
jú að leitast við að gera. Græn-
lenskir sauðfjárbændur hafa ekki
miklar tekjur miðað við aðra í
landinu og hafa takmarkaða mögu-
leika á að auka þær með vinnu ut-
an bús eins og margir gera hér á
landi.“
Merete segir að sauðfjárbú á
Grænlandi séu misstór en nokkur
stór á okkar mælikvarða, með
fimm hundruð til hátt í átta hundr-
uð fjár á fóðrum. En sauðfjár-
bændur eru ekki margir því aðeins
eru á milli 21 og 22 þúsund vetr-
arfóðraðar kindur í landinu.
Hún segir að erfið fóðuröflun
standi grænlenskum sauðfjár-
bændum einkum fyrir þrifum. Tún
eru yfirleitt lítil og menn nota mik-
inn áburð, algengt að menn beri
750 kíló á hektara og uppskeran er
liðlega 30 rúllur af hektara á því
búi sem hún þekkir best til. Þá
þarf að gefa fóðurbæti. Þannig
verður tilkostnaður bændanna
talsvert meiri en hér á landi. Hún
segir að frjósemi fjárins sé líka
heldur minni en hér. Þá sé fjár-
stofninn ekki nógu góður. Féð sé
yfirleitt frekar gróft og háfætt.
Grænlendingar fóru fyrir nokkr-
um árum að ómskoða lambhrúta til
að finna þá bestu til ásetnings. Á
einu af stærri fjárbúum í landinu
var mesti bakvöðvinn sem mældist
í haust 26 millimetra þykkur,
nokkuð sem þætti vart viðunandi á
ásetningshrút hér.
Mereta segir Grænlendinga
gera sér alveg grein fyrir að á
þessu sviði þurfi þeir að bæta sig
og segist sannfærð um að það muni
þeim takast á næstu árum.
Eigum margt sameiginlegt
– Verður framhald á að þú leið-
beinir bændum þarna?
„Það hefur ekkert verið ákveðið
enn. Ég fór fyrri ferðina á vegum
Bændasamtaka Íslands en fyrir þá
síðari greiddu grænlensku bænda-
samtökin mér laun. Það má vel
vera að Grænlendingarnir bjargi
sér alveg sjálfir hér eftir. Það eru
þarna nokkrir sem eru komnir
nokkuð vel inn í Fjávís-kerfið.
Bæði tölvusérfræðingur og ráðu-
nautur bændasamtakanna og for-
stöðumaður bændaskólans.
Það var ánægjulegt að geta lagt
eitthvað af mörkum fyrir Græn-
lendinga á þessu sviði. Að sumu
leyti finnst mér þeir eiga talsvert
sameiginlegt með Íslendingum
þannig að báðir ættu að geta haft
hag af samvinnu,“ sagði Merete.
Ánægjulegt að geta aðstoðað
grænlenska fjárbændur
Morgunblaðið/Örn Þórarinsson
Í hesthúsinu Merete Rabölle, bóndi á Hrauni á Skaga, hefur kennt
grænlenskum fjárbændum notkun kynbótaforritsins Fjárvíss.
Í HNOTSKURN
»Merete Rabölle hefur veriðað kenna grænlenskum
fjárbændum að nota íslenska
kynbóta- og ættbókarforritið
Fjárvís.
»Hún hefur orðið margs vís-ari um grænlenskan sauð-
fjárbúskap og aðstæður bænda
í ferðum sínum þangað.
»Mikil þörf er á að kynbætagrænlenska féð sem er yf-
irleitt gróft og háfætt.
Sauðárkrókur | Héraðsskjalasafn Skag-
firðinga fékk nýlega afhent skjöl Spari-
sjóðs Sauðárkróks til vörslu. Jóel Krist-
jánsson útibússtjóri Kaupþings afhenti
Unnari Yngvarssyni héraðsskjalaverði
skjölin, en sparisjóðurinn var undanfari
Búnaðarbankans á Sauðárkróki.
Elstu skjölin eru frá þeim tíma er
sparisjóðurinn var stofnaður, 1886.
Yngstu skjölin eru frá 1963. Um er að
ræða fundargerðarbækur, viðskipta-
mannabækur, höfuðbækur með inneign,
skuldum og eignum, sjóðbækur gjald-
kera og fleira.
Gögnin eru talin mikilsverð heimild
um starfsemi sparisjóðsins og umsvif
íbúa í Skagafirði á fyrri helmingi 20.
aldar, einkum með tilliti til vélvæðingar
í landbúnaði og þróunar í sjávarútvegi
og iðnaði, að því er fram kemur í frétta-
tilkynningu frá Kaupþingi.
Skjalasafnið annast flokkun, skrán-
ingu og pökkun skjalanna eftir afhend-
ingu þeirra og ber ábyrgð á varðveislu.
Skjöl Sparisjóðs
Sauðárkróks í
vörslu safnsins
FJÖGUR sveitarfélög á Suðurnesjum hafa
gert samning við Heilbrigðisstofnun Suð-
urnesja (HSS) um samstarf á sviði forvarna
í fjölskyldumálum. Verkefnið byggist á
teymisvinnu og gengur út á að veita ráðgjöf,
meðferð og eftirfylgd börnum innan tíu ára
aldurs og fjölskyldum sem eiga við geð- og/
eða sálfélagslegan vanda að stríða.
Sveitarfélagið Garður, Grindavíkurbær,
Sandgerðisbær og Sveitarfélagið Vogar
standa að samningnum sem byggður er á
hliðstæðum samningi sem Reykjanesbær
og Heilbrigðisstofnunin hafa unnið eftir og
hefur skilað góðum árangri, að sögn Drífu
Sigfúsdóttur framkvæmdastjóra HSS.
Sveitarfélögin fjögur kosta hálft stöðu-
gildi sérfræðings sem sinnir eingöngu mál-
um í þessum sveitarfélögum. Hann starfar í
teymi HSS sem skipað er sálfræðingi, iðju-
þjálfa og félagsráðgjafa.
Drífa segir mikilvægt að grípa strax inn í
óheppilegt mynstur við uppeldi eða hegðun
barna, jafnvel strax eftir að barn fæðist ef
fram koma vísbendingar um að eitthvað sé
að og styðja foreldrana þannig við uppeldis-
hlutverkið. Það fyrirbyggi líka vandamál í
framtíðinni.
Samvinna Bæjarstjórarnir Oddný Harð-
ardóttir, Róbert Ragnarsson og Ólafur
Örn Ólafsson standa að baki Drífu Sigfús-
dóttur og Sigurði Val Ásbjarnarsyni.
Samstarf
um forvarnir
Eftir Helga Bjarnason
helgi@mbl.is
„MARKMIÐIÐ er að vekja Suð-
urnesjamenn til vitundar um mik-
ilvægi breytts lífsstíls,“ segir
Hjálmar Árnason, alþingismaður
og formaður Hjartaheilla á Suð-
urnesjum. Hjartaheill standa fyrir
miklu forvarnarátaki, „Heilsuefl-
ingu á Suðurnesjum“, þar sem öll-
um Suðurnesjamönnum, 40 ára og
eldri, er boðin blóðmæling. Þeir
sem koma í mælingu fá jafnframt
tilboð um hreyfingu og fræðslu um
breyttan lífsstíl. Átakið hófst í gær
með því að bæjarstjórar þriggja
sveitarfélaga og fleiri aðstand-
endur átaksins voru mældir.
Hjálmar segir að vísbendingar
séu um að Suðurnesjamönnum sé
hættara við að fá hjartaáföll en
flestir aðrir landsmenn. Spurður af
hverju segir Hjálmar að það sé
ekki vitað en nefnir að þar sé
meira um vaktavinnu en annars
staðar á landinu og Suðurnesja-
menn taki þátt í lífsgæðakapp-
hlaupinu af miklu kappi þótt laun
séu ekki há að jafnaði. Hjálmar
segir að aðalmarkmið for-
varnarátaksins sé að vinna að
breyttum lífsstíl.
Farið á vinnustaði
Reynt verður að ná til sem
flestra íbúa sem orðnir eru fertug-
ir en þeir munu vera um sex þús-
und. Fyrirtækið InPro vinnur
verkið fyrir Hjartaheill og sam-
starfaðila. Hjúkrunarfræðingar á
þess vegum munu heimsækja fyr-
irtæki til að bjóða starfsfólki blóð-
mælingar og þá getur fólk komið í
starfsstöð fyrirtækisins í Reykja-
nesbæ. Fólkið fær niðurstöður
blóðmælinganna og ýmsar aðrar
upplýsingar um áhættuþætti og
þegar þörf er talin á verður fólki
vísað áfram til nánari skoðunar hjá
lækni. Jafnframt verður þátttak-
endum afhentur svokallaður hreyf-
iseðill þar sem því er boðinn end-
urgjaldslaus tími hjá einkaþjálfara
í líkamsræktarstöð og afsláttur af
þjónustu. Einnig þátttaka í göngu-
hópum og fræðslu hjá Íþrótta-
akademíunni í Reykjanesbæ.
„Það má segja að samfélagið allt
sé samstarfsaðili okkar,“ segir
Hjálmar um átakið sem hann hef-
ur fyrir satt að sé viðamesta for-
varnarverkefni í heilbrigðismálum
sem ráðist hefur verið í hér á landi.
Sveitarfélög, verkalýðsfélög, lík-
amsræktarstöðvar, Fjölbrauta-
skólinn og Íþróttaakademían
standa að verkefninu með Hjarta-
heillum ásamt fleiri aðilum.
Gert er ráð fyrir því að vinnu-
veitendur, sjúkrasjóðir verkalýðs-
félaganna og einstaklingarnir
sjálfir skipti kostnaðinum við skoð-
unina á milli sín. Kom samkvæmt
því um ellefu hundruð krónur í
hlut hvers og eins, að sögn Hjálm-
ars.
Mikilvægt að breyta lífsstílnum
Hjartaheill á Suðurnesjum standa fyrir umfangsmiklu forvarnarverkefni
Morgunblaðið/Helgi Bjarnason
Mæling Starfsmenn InPro taka stöðuna hjá Árna Sigfússyni bæjarstjóra og Hjálmari Árnasyni, formanni
Hjartaheilla á Suðurnesjum. Til öryggis var tilkynnt fyrirfram að niðurstöðurnar yrðu ekki gefnar upp.
Í HNOTSKURN
»Í Heilsueflingu á Suð-urnesjum er ætlunin að
ná til sem flestra íbúa svæð-
isins, 40 ára og eldri.
»Gerðar eru mælingar áblóðþrýstingi, blóðfitu og
líkamsþyngdarstuðull reikn-
aður út.
»Markmiðið er að bjargamannslífum og hvetja
fólk til að lifa heilsusamlegra
lífi.