Lesbók Morgunblaðsins - 23.02.2008, Blaðsíða 2

2 LAUGARDAGUR 23. FEBRÚAR 2008 MORGUNBLAÐIÐ
lesbók
!
Gildi hafa áhrif á hvaða leiðir
og markmið fólk velur sér í lífi,
starfi og líka við stjórnun fyr-
irtækja. Og því má spyrja:
Hvaða máli skiptir að jafna
hlut kynjanna í stjórnum fyr-
irtækja á Íslandi? Hvaða gildi
eru æskileg við stjórnun 100
stærstu fyrirtækja á Íslandi? Hvernig
má hækka hlutfall kvenna úr 8% í þess-
um fyrirtækjum?
Karllæg gildi í stjórnum eru m.a.
völd, skilvirkni, árangur, regluveldi,
íhaldssemi, stöðlun, samkeppni, mat,
agi, hlutlægni og formfesta. Kvenlæg
gildi í stjórnun eru aftur á móti m.a.
samskipti, tengsl, samvinna, vinátta,
skilningur, umhyggja, sköpun, innsæi,
næmi á einstaklingsmun, þolinmæði og
huglægni. Gildin eru þó óháð persónum
því karl getur auðvitað lært og tileinkað
sér kvenlæg gildi og konur karllæg.
Konur hafa um aldir unnið umönn-
unar- og þjónustustörf og hafa klárt
forskot á karla í þeim efnum. Velferð-
arkerfið er beinlínis reist á sjálf-
boðaliðastarfi þeirra í þágu barna,
særðra, fatlaðra, sjúkra og aldraðra.
Valddreifing og umhyggjusemi eru
burðarstólpar kvenlegrar stjórnunar.
Málið snýst ekki um að vera líf-
fræðilegur karl eða kona, því stjórn-
unarstíll ræðst af félags- og menning-
arlegu kynferði (gender). Sá
stjórnunarstíll sem kenndur er við kon-
ur felst í því að viðkomandi er sam-
vinnufús, kýs teymisvinnu, er gæddur
góðu innsæi, hefur háa tilfinn-
ingagreind og sýnir sterka samkennd.
Í janúar birtist auglýsing með nöfn-
um 100 kvenna sem eru reiðubúnar til
að setjast í stjórnir stórfyrirtækja. Á
listanum eru hæfileikaríkar vel mennt-
aðar konur með víðtæka reynslu á
mörgum sviðum, konur sem allar segðu
„Já“ ef þær fengju tilboð um að taka
sæti í stjórn. Þessi einbeitti vilji til að
taka þátt í stjórnun íslenskra stórfyr-
irtækja er svar við goðsögninni um að
konur forðist stjórnunarábyrgð og segi
ævinlega „Nei“ þegar þeim býðst hún.
Ef til vill hefur aldrei verið eins brýnt
og núna að bæta kvenlægum gildum í
stjórnunarstíl íslenskra stórfyrirtækja.
Annars vegar vegna þess að karla-
stjórnirnar ofmátu eigin verðleika á
liðnu ári en það birtist m.a. í Íslands-
meti FL Group í taprekstri og lélegum
fjárfestingum. Og hins vegar vegna
þess að ný úttekt sýndi að ef konur
sætu í stjórnum fyrirtækja þá drægi úr
líkum á alvarlegum vanskilum og fífl-
djörfum ákvörðunum.
Alþekkt er að karlar (og nokkrar
konur) í viðskiptum segi að kyn skipti
ekki máli en að hæfni og greind ein-
staklings skipti höfuðmáli, ásamt harð-
fylgi, dugnaði, frumleika. Athyglisvert
er að gildin sem þeir nefna máli sínu til
stuðnings eru karllæg. Samvinna, um-
hyggjusemi og innsæi eru ekki nefnd til
sögunnar eða skipulagsgáfa og ná-
kvæmni.
Félagslegt kyn skiptir í raun miklu
máli í stjórnvisku fyrirtækja. Blönduð
stjórn sem getur samþætt sjónarhorn
og gildismat kynjanna er líklegri til að
taka heillavænlegar ákvarðanir fyrir
fyrirtækið og samfélagið heldur en
hrein karlastjórn sem telur viðhorf sín
þjóna öllum viðskiptavinum sínum og
hluthöfum vel.
Ef hlutfall kvenna í 100 stærstu fyr-
irtækjum landsins verður áfram undir
10% eftir alla þá aðalfundi sem haldnir
eru um þessar mundir þarf ríkisvaldið
að grípa í taumana. „Þolinmæðin gagn-
vart hlutskipti kvenna í fyrirtækjum er
á þrotum,“ sagði viðskiptaráðherra.
Núna er e.t.v. síðasta tækifærið til að
laga skekkjuna án íhlutunar!
Tímabundinn opinber kynjakvóti yrði
áhrifamikil og hraðvirk leið til að bæta
kvenlægum gildum í stjórn stórfyr-
irtækja hér á landi.
Stjórnstíll
kynjanna
Eftir Gunnar Hersvein
gunnars@hi.is
Eftir Sigtrygg Magnason
naiv@internet.is
H
venær segir maður satt og
hvenær segir maður ekki
satt?
Mig minnir að það hafi
verið Mark Twain sem
sagði eitthvað á þá leið að
munurinn á sannleikanum og skáldskap væri
sá að skáldskapur þyrfti að lúta ákveðnum
lögmálum. Svo sannarlega hefur manni verið
hugsað til sannleikans þegar maður fylgist
með stjórnmálum síðustu misserin. Og þá
hafa það helst verið mörk sannleika og lygi
sem hafa verið áhugaverð.
Er það ekki hnignunarmerki þegar stjórn-
málamenn fara að umgangast sannleikann af
kæruleysi?
Við erum spillt. Við erum orðin gegnsýrð
af afstæðishyggju, gegnsýrð af lögmálum
markaðarins þar sem allt er rétt, gegnsýrð af
skilningi á aðstæðum manna sem verða að
ljúga „af því þeir voru í þannig aðstöðu“.
Hvað er satt? spyr maður sig. Getur sann-
leikurinn verið afstæður? Sannleikurinn er
miskunnarlaus. Þess vegna verða stjórn-
málamenn eins og aðrir að greina á milli
skoðana sinna og staðreynda.
Okkur er flestum kennt það sem börnum
að segja sannleikann. Ástæðan er sú að stór
hluti af því að vera treyst og falin ábyrgð-
arfull og gefandi verkefni er að segja sann-
leikann, að ljúga ekki. Það er eitt af grund-
vallaratriðunum í samfélagi að fólk geti
treyst öðru fólki.
Fólk talar oft um að það treysti ekki aug-
lýsingum. Auglýsingum er ætlað að selja
ákveðnar vörur og koma ákveðnum skila-
boðum á framfæri. Það er ekki gert með lygi
heldur með því að leggja áherslu á jákvæða
þætti vörunnar. Góður auglýsingamaður seg-
ir ekki að vara sé holl ef hún er ekki holl.
Þá komum við að mikilvægum þætti í um-
ræðunni um sannleika: samhenginu. Enginn
hlutur, ekkert hugtak á sér tilveru í lofttæmi.
Ef við lítum á matarumræðuna þá höfum við
orðið „hollt“ sem er gríðarlega mikilvægt í
nútímanum. Tökum orðin „fitulaus“ og „syk-
urlaus“ og setjum í samband við mat. Bæði
þessi orð eru gildishlaðin á þann hátt að ef
sagt er að vara sé „fitulaus“ eða „sykurlaus“
(og sjaldnast eða aldrei er hún hvorttveggja)
þá eru fyrstu hughrif þess sem heyrir eða les
að öllum líkindum á þá leið að varan sé holl.
Með þessu komast menn hjá því að segja að
vara sé holl. Og ef menn segja að varan sé
sykurlaus og hún er sykurlaus en full af fitu
en fólk skilur það þannig að varan sé holl þá
er það vandamál þess sem les en ekki þess
sem auglýsir. Ofan á þetta bætist síðan að
fólk er mjög tilbúið að heyra jákvæða hluti
um það sem er óhollt en því þykir gott. Þess
vegna er gott að vita af því að majones sé
sykurlaust. Ekki síður er jákvætt fyrir
marga að lesa að vín sé gott fyrir hjartað
þótt það fylgi sjaldnast með slíkum fréttum
að alkóhólismi og lifrarsjúkdómar séu alvar-
legir fylgikvillar áfengis.
En hvurn andskotann er maðurinn að
þvaðra um neysluvörur í pistli um fjölmiðla?
Jú, ég skrifa þetta vegna þess að þýðing-
armiklar persónur í samfélaginu hafa á síð-
ustu árum, og þetta er alþjóðlegt vandamál,
verið gerðar að neysluvörum. Stjórn-
málamenn hafa, kannski með sjálfan Tony
Blair og hans spunameistara í fararbroddi,
orðið hlutir í rekka, afþreyingarefni í fjöl-
miðlum. Þá tók spunamennskan og hinn af-
stæði sannleikur völdin fyrir alvöru. Þá skipti
meira máli hvernig talað var yfir prinsessum
en landi var stjórnað. Þá varð í lagi að halda
staðreyndum til baka til að ná fram mark-
miðum.
Ég er sannfærður um að það er erfitt líf að
vera stjórnmálamaður. Fólk skreppur út í
búð á fjögurra ára fresti og ætlar að fá sér
stjórnmálamann, þá er erfitt líf í stjórnmála-
mannahillunum.
Hvenær breyttust stjórnmálamenn í
vörur? Ég hvorki man né veit hvenær menn
byrjuðu að tala af mikilli alvöru um ímynd
stjórnmálamanna en það var þá sem það
gerðist að stjórnmálamenn urðu ekki lengur
þjónar fólksins. Það var þá sem hættan á að
stjórnmálamenn misstu sjónar á hlutverki
sínum, á sannleikanum, varð meiri. Það var
þá sem þeir hættu margir að gera grein-
armun á verkefnum sínum og eigin hags-
munum.
Og af því samhengið er stór hluti af sann-
leiknum er rétt að velta því aðeins frekar fyr-
ir sér. Tökum dæmi: ef samfylkingarmaður
er spurður í fjölmiðlum hverjir treysti honum
og hann svarar Jón Baldvin, þá er hann að
meina Jón Baldvin Hannibalsson en ekki Jón
Baldvin Halldórsson, fyrrverandi fréttamann.
Ef formaður HSÍ segir að Dagur ætli að taka
við landsliðinu þá er hann að meina Dag Sig-
urðsson handknattleiksmann og fram-
kvæmdastjóra Vals en ekki Dag B. Eggerts-
son borgarfulltrúa. Ef Össur Skarphéðinsson
væri spurður í Kastljósi hvort hann styddi
Ingibjörgu og hann svaraði „já, ég styð Ingi-
björgu“ þá væri almennur skilningur sá að
umtöluð Ingibjörg væri Ingibjörg Sólrún
Gísladóttir, formaður Samfylkingarinnar og
utanríkisráðherra. Össur gæti samt hafa ver-
ið að hugsa um Ingibjörgu frænku sína fyrir
vestan sem hann treystir fullkomlega. Ef Vil-
hjálmur Þ. Vilhjálmsson væri spurður um
REI-málið í Kastljósi og hann segðist hafa
fengið álit borgarlögmanns þá er hann auð-
vitað að meina þann borgarlögmann sem er í
embættinu núna. Eða hvað? Hvenær er mað-
ur borgarlögmaður og hvenær er maður ekki
borgarlögmaður?
Stjórnmálamenn verða að gera meiri kröf-
ur til sín en svo að láta svona barnalega. Þeir
mega ekki tapa allri reisn sinni og láta eins
og kókflaska sem stendur í hillu og tautar
stöðugt við sjálfa sig: ég er fitulaus, ég er
fitulaus, ég er fitulaus, ég hlýt að vera holl.
Við eigum betra skilið.
Dagur ætlar ekki að
taka við landsliðinu
Reuters
Vara Stjórnmálamenn hafa, kannski með Tony Blair og hans spunameistara í fararbroddi, orðið hlutir í rekka, afþreyingarefni í fjölmiðlum.
FJÖLMIÐLAR »Ef formaður HSÍ segir
að Dagur ætli að taka við
landsliðinu þá er hann að
meina Dag Sigurðsson
handknattleiksmann og
ramkvæmdastjóra Vals en
ekki Dag B. Eggertsson
borgarfulltrúa.
Lesbók Morgunblaðsins Hádegismóum 2, 110 Reykjavík, sími 5691100, Útgefandi Árvakur hf. Ritstjórnarfulltrúi Þröstur Helgason, throstur@mbl.is Auglýs-
ingar sími 5691111 netfang augl@mbl.is Bréfsími 5691110 Prentun Prentsmiðja Morgunblaðsins