Lesbók Morgunblaðsins - 22.11.2008, Blaðsíða 4

Eftir Einar Fal
Ingólfsson
efi@mbl.is
Þ
etta eru að mörgu leyti sam-
tengd verk, þótt það hafi ekki
verið ætlunin fyrirfram,“ segir
Magnús Sigurðsson um ljóða-
bókina Fiðrildi, mynta og spör-
fuglar Lesbíu og smásagna-
safnið Hálmstráin. Bækurnar
komu báðar út á dögunum og
fyrir ljóðin fékk hann Bókmenntaverðlaun
Tómasar Guðmundssonar. Í fyrra vakti það at-
hygli er Magnús sendi frá sér bókina Söngv-
arnir frá Písa, þýðingar á ljóðum eftir Ezra Po-
und, eitt torræðasta og snúnasta skáld sem orti
á ensku á síðustu öld. Magnús segir að þýðing-
arnar hafi tengst BA-ritgerð hans í almennri
bókmenntafræði við Háskóla Íslands og frum-
ortu handritin hafi einnig orðið til er hann eyddi
síðasta vetri í Barcelona, með það að markmiði
að ljúka við Pound-þýðinguna og innganginn að
þeirri bók.
„Ég fór ekki út með það markmið að verða
rithöfundur þótt ég hafi í raun snúið til baka
með þrjár bækur í farteskinu. Ég hafði þann
metnað sem ungur maður en seinni ár hefur
minn metnaður ekki staðið til þess. Ég naut
þess mjög að vinna að þýðingunum, en svo lenti
ég í þeirri aðstöðu að spænsk unnusta mín sat
tíma í háskólanum allan daginn og skildi mig
eftir á bókasafninu á meðan … Þá urðu þessi
verk smám saman til.“
Magnús segist hafa átt einhver ljóð í hand-
raðanum og uppköst að sögum. Ákveðin tengsl
mynduðust síðan á milli textanna, og milli form-
anna, þótt það hafi í raun ekki staðið til að gefa
ljóðabókina út. Hann sendi handritið samt inn í
samkeppnina.
„Já, ég sendi hana inn. En ég er ekki viss um
að ég hefði að sinni gert meira með þetta hand-
rit. Ég átti ekki til orð þegar ég hreppti verð-
launin. Smásögurnar voru tilbúnar á undan,“
segir Magnús, en hann var búinn að semja við
Uppheima um að gefa þær út þegar ljóða-
handritið var verðlaunað.
– Í báðum verkunum er sterkur sjálfssögu-
legur strengur.
„Ég hef sagt að í Hálmstráunum sé fátt sem
beinlínis sé skáldað. En það er ekki þar með
sagt að ég segi skilyrðislaust satt frá – þetta er
skáldskapur.“ Hann hugsar sig um, bætir svo
við: „Kannski leita ég í meira mæli en flestir í
eigið líf. En þetta er framsett sem skáldskapur
og lýtur eingöngu lögmálum skáldskapar. Það
er því tómt mál að ætla sér að setja samansem-
merki milli mín og persónu þessara sagna. Það
er út í hött. En mig langaði að reyna á það hvort
ég kæmist upp með það að skrifa skáldskap án
þess að skálda nokkuð, svo að segja. Svo er ann-
að, að ljóð eru oft talin vettvangur hinnar ein-
lægu tjáningar. Þau eru það að einhverju leyti
hjá mér en smásögurnar þó miklu frekar. Bak-
við ljóðin er ákveðin og sterkari heildarhugsun
sem helgast aðallega af því að þarna er þýð-
ingum og frumortum skáldskap teflt saman og
reynt að koma á samræðum milli ólíkra tungu-
mála, ólíkra tímabila og ólíkra bókmennta.“
Vísanir af sárri nauðsyn
– Í ljóðabókinni eru þýðingar þínar á ljóðum eft-
ir Katúllus og úr Eneasarkviðu Virgils. Það er
væntanlega engin tilviljun hvaða fornu ljóða-
texta þú þýðir og hefur með í verkinu.
„Nei,“ segir Magnús. „Það kom af hreinni
persónulegri nauðsyn. Og í ljósi persónlegra að-
stæðna valdi ég að þýða þessa texta.“
– Hefurðu dregist að þessum klassísku verk-
um gegnum rannsókn þína á skrifum Pounds?
„Í og með. Að steypa saman klassískum text-
um og frumortum skrifum var nokkuð sem Po-
und, Eliot, Joyce og fleiri tíðkuðu mjög. En Ka-
túllus þekkti ég á undan Pound og man raunar
mjög skýrt ákveðið andartak þegar við lásum
kvæði Katúllusar í Menntaskólanum í Reykja-
vík, þaðan sem ég hef mína latíunukunnáttu.
Við vorum að stauta okkur fram úr þekktasta
kvæði hans þar sem hann hvetur þau Lesbíu til
að elskast og gleyma öllu öðru af því að þeirra
bíði dauðinn. Og þegar orðin öðluðust merkingu
í huga mér varð í fyrsta og eina sinn á mínum
lestrarferli uppljómunin alger. Tilfærslan frá
ljóði og í vitund mína var fullkomlega áreynslu-
laus, líkt og ég skildi allt og hefði áskotnast
ómetanleg viska. Nokkuð sem ég hef aldrei upp-
lifað fyrr né síðar.“
– Þýddirðu klassísku ljóðin á sama tíma og þú
vannst að þeim frumortu?
„Já, þau verða til samfara. Okkur hættir til að
líta á klassíska texta sem arf fremur en síkvikt
innlegg í tilveru okkar; þessi ljóð eru sett á stall
og því lítum við ekki á þau sem lifandi ljóðlist
heldur miklu frekar sem minnisvarða um
horfna gullöld. En ég var svo lánsamur að hljóta
latínukennslu í menntaskóla og fá að upplifa
póesíuna í þessari ljóðlist.“
Magnús segir þennan forna kveðskap geta
talað beint til fólks í dag. Hann segir mér frá
spænskri vinkonu sinni sem lenti í erfiðum sam-
bandsslitum, líkt og Katúllus forðum.
„Ég hafði spænskar þýðingar á Katúllusi til
hliðsjónar og sýndi henni nokkur kvæðanna –
og það svínvirkaði! Hún lá í Katúllusi næstu
daga og það var henni sönn huggun. Katúllus er
nú ekki dauðari bókstafur en þetta.“
– Þú fjallar einmitt í verkunum um ástarsam-
band og sambandsslit. Ertu að yrkja þig frá til-
finningunum, og notar eldri texta til að spegla
hið frumorta?
„Skáldskapurinn er þekkingarleið. Skáld-
skapurinn er öflugasta aðferð okkar til að skilja
– bókstaflega. Fræðimaðurinn Harold Bloom
skrifaði mikla bók um Shakespeare sem hann
nefndi The Invention of the Human og ég er ef
til vill svolítið á sömu línu og Bloom þegar hann
fjallar um þekkingarfræðilega nauðsyn skáld-
Skáldskapur s
„Kannski leita ég í meira mæli en flestir í eigið líf,“
segir Magnús Sigurðsson. Hann má heita ný-
græðingur í útgáfuheiminum en sendir nú frá sér
tvær bækur; verðlaunaða ljóðabók og smásögur.
Morgunblaðið/Einar Falur
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 22. NÓVEMBER 2008
4 LesbókBÓKMENNTIR
H
úsfrú heimilisins stendur í dyragætt-
inni þegar bílarnir skríða inn stein-
lagða heimtröðina og vísar gestkom-
endum til sólbjartrar setustofu þeirra
hjóna, brosið fast á vörum hennar. Í stofunni
sitja fyrir, á borðum og í gluggakistum, listi-
lega útskornir fuglar sem fylgjast gerhyglum
augum með hverjum gesti sem inn kemur. Við
fætur fuglanna hafa verið bundnir litlir merki-
miðar með upplýsingum um tegundarheiti og
verð. Og svo sprelllifandi virðast þessir fuglar
að húsfreyja gefur góðfúslega leyfi fyrir því að
yngri gestkomendur renni fingurgómunum
gætilega eftir tréfjöðrum þeirra. Eru gestir
þessa safns jafnan furðu slegnir yfir þeirri
mýkt og krafti sem handverksmanninum hefur
tekist að vinna úr efnivið sínum. Aðeins þögnin
kemur upp um fugla Einars Vigfússonar mynd-
höggvara.
Raunar er skurðmeistarinn sjálfur allt að því
jafnfámáll og sýningargripir stofunnar. Rósa-
lind eiginkona hans hefur orð fyrir þeim hjón-
um, og er það aðeins fyrir stöðuga eftirgangs-
semi hennar að Einar samþykkir loks að sýna
gestum inn í vinnuskúr sinn fyrir aftanhús. Inn
í fuglahúsið, þar sem hálftilbúnir ernir, haukar
og uglur eru í þann mund að hefja sig til flugs
innan um meitla, sporjárn og fínni útskurð-
arverkfæri, ótal sandpappírsarkir, límtúbur og
málningardollur. Gólfið er þakið hefilspónum
og sagi sem sólarljósið fellur á og slær gullnum
ljóma; andrúmsloftið í skúrnum er sambland af
hinum ferska viðarilmi trébútanna og striti tré-
skurðarmannsins við að ná fullum tökum á list
sinni, í óreiðu verkfæra sinna og hráefnis. Í
einu orði sagt andrúm, sem sköpunin ein megn-
ar að kalla fram. Og kyrrð, yfir hverju áhaldi og
smíðisgrip. Líkt og tíminn skipti ekki máli og
líði ekki í þessum skúr, hér í bakgarðinum. Á
því hafa sýningargestir orð, að yfir þá færist
undarleg ró.
„Gleymdu ekki að sýna þeim hvernig þú
Nýja-Ísland II