Morgunblaðið - 30.06.2008, Blaðsíða 12

ari við ýmsa háskóla, meðal
annars í Kína og Suður-
Afríku. Hann gegnir nú
rannsóknarstöðu í tengslum
við CeLS-rannsóknardeild-
ina (Center for Logistics
and Supply Chaine Man-
agement) við háskólann í
Jönköping.
BS- og M.Sc.-gráður í við-
skiptafræði hlaut Helgi 1994
og 1995 frá Mid Sweden
University í Östersund í Svíþjóð. Helgi Valur
er búsettur í Jönköping ásamt fjölskyldu sinni.
Eiginkona hans er Steinunn Ingólfsdóttir öldr-
unarráðgjafi og eiga þau eina dóttur.
 Helgi Valur Friðriksson varði doktors-
ritgerð sína í viðskiptafræði við háskólann í
Jönköping 23. maí síðastliðinn. Doktors-
ritgerðin ber heitið „Learning processes in an
inter-organizational context. A study of krAft
project“.
Andmælandi við doktorsvörnina var prófess-
or Runólfur Smári Steinþórsson frá Háskóla
Íslands en í prófnefndinni voru prófessor Sus-
anne Hertz frá Alþjóða-viðskiptaháskólanum í
Jönköping, prófessor Stefan Tengblad frá Há-
skólanum í Borås og prófessor Ulla Eriksson-
Zetterquist frá Háskólanum í Gautaborg.
Á námstíma sínum í doktorsnámi hefur
Helgi Valur kennt á námskeiðum við háskólann
í Jönköping ásamt því að starfa sem gestakenn-
Helgi doktor í viðskiptafræði
Helgi Valur
Friðriksson
12 MÁNUDAGUR 30. JÚNÍ 2008 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Eftir Andrés Þorleifsson
andresth@mbl.is
FYRIR 98 árum upp á dag, hinn
30. júní 1910, héldu ung hjón frá
Reykjavík til Laugarvatnsvalla til
að hefja þar búskap í hellum.
Þetta voru þau Indriði Guðmunds-
son, 22 ára, og Guðrún Kolbeins-
dóttir, 17 ára, og höfðu þrátt fyrir
ungan aldur gift sig daginn áður
hjá sýslumanni.
Ungmennafélag Laugdæla fagn-
ar um þessar mundir 100 ára af-
mæli sínu og af því tilefni var af-
hjúpað upplýsingskilti um
hellisbúana við Laugarvatnshella
um helgina, en Indriði var einn af
stofnendum félagsins.
Enginn kotungsbragur
Indriði var ættaður úr sveitinni
og vildi hefja búskap þar. Engin
jörð var á lausu og samdi hann því
við landeiganda um landnytjar á
Laugarvatnsvöllum, þar sem hell-
arnir eru. Stóð hugur hjónanna
upphaflega til þess að reisa nýbýli
á völlunum, en þegar ekki fékkst
styrkur frá Landssjóði ákváðu þau
að hefja búskap í hellunum.
Indriði hafði þremur árum áður
lokið sveinsprófi í trésmíði frá
Iðnskólanum í Reykjavík, og átti
hann því auðvelt með að þilja hell-
ana og setja upp glugga og hurðir.
Má því fullyrða að húsakynnin
hafi ekki verið kaldari eða verri
en almennt var í íslenskum bað-
stofum á þessum tíma.
Á þessum tíma lá ein fjölfarn-
asta leið sveitarinnar rétt fyrir
neðan hellana. Sáu hjónakornin
sér leik á borði og settu upp veit-
ingatjald við slóðina. Reyndist
veitingasalan mikil búbót, enda
þótti Guðrún baka sérlega góð
brauð og kökur. Eftir eitt ár höfðu
þau hjónin safnað 200 krónum,
sem á þessum tíma þótti mikið fé,
og varð það til þess að þau gátu
flust á brott. Seinna bjuggu þau
m.a. í Austurey, á býlinu Eskihlíð
C í Reykjavík og loks ráku þau
Indriðabúð að Þingholtsstræti 15
um 12 ára skeið til ársins 1953.
Seinni ábúendurnir
í fjögur ár
Sjö árum eftir að Guðrún og
Indriði yfirgáfu staðinn eða árið
1918 hófu önnur ung hjón, Jón
Þorvarðsson og Vigdís Helgadóttir
búskap í hellunum. Voru þau 26
og 19 ára og var Jón uppalinn í
sveitinni. Ekkert land var laust
þannig að hann leitaði til frænda
síns og eiganda hellanna, Böðvars
Magnússonar, og fékk vilyrði frá
honum um að hann fengi að búa í
hellunum. Innréttuðu þau hjónin
hellana með viðarpanel og settu
þar upp eldavél.
Fyrsta vetur þeirra í hellinum
varð Vigdís ólétt að frumburði sín-
um, Ragnheiði. Í vitlausu veðri í
aprílmánuði fæddist henni barnið í
hellinum og tók Jón á móti því.
Fylgjan gekk ekki út, þannig að
Jón þurfti að flýta sér til Laug-
arvatns og ná á ljósmóður. Tók
þetta átta kílómetra langa ferða-
lag átta tíma, og fór allt vel. Áttu
þau hjónin eitt annað barn í hell-
inum, Hrafnhildi Ástu, en önnur
börn áttu þau nærri byggð.
Huldufólk í hellunum?
Bjuggu þessir síðustu ábúendur
Laugarvatnshella þar til ársins
1922.
Á upplýsingaskiltinu er vitnað í
gamla frásögn Vigdísar. „Fljótlega
eftir að Ragnheiður fæddist
dreymdi mig að til mín kæmi
huldukona sem sagði að ég gæti
óhrædd farið til þvotta í Vallalæk-
inn ef ég legði Biblíu á vöggu
Ragnheiðar. Huldukonan skyldi þá
gæta hennar. Eftir drauminn
skildi ég alltaf eftir Biblíu á vögg-
unni ef ég þurfti að bregða mér
frá og þegar ég kom til baka var
eins og einhver væri hjá Ragn-
heiði og gætti hennar. Þegar
Ragnheiður var farin að leika sér
lék hún sér yfirleitt við huldukon-
urnar.“ Eini núlifandi hellisbúinn,
Magnús Jónsson, segist aðspurður
einungis hafa orðið var við góða
vætti í hellunum.
Íslenskir hellisbúar á tuttugustu öld
 Upplýsingaskilti um ábúendur Laugarvatnshella afhjúpað við athöfn um helgina  Fyrri ábúendur
bjuggu þar frá 1910 til 1911  Seinni ábúendur bjuggu þar um fjögurra ára skeið frá 1918 til 1922
Afkomendur Magnús Jónsson og Ólöf Svava Indriðadóttir afhjúpa skiltið, en þau eru afkomendur ábúendanna. Ættingjar þeirra fjölmenntu af því tilefni.
Morgunblaðið/Andrés


 


 
 
   

  

 






„Trúlega er ég síðasti núlifandi
hellisbúinn á Íslandi,“ segir Magn-
ús Jónsson, fyrrverandi skrif-
stofumaður í Reykjavík. Hann er
sonur Jóns og Vigdísar og eyddi
fyrstu tveimur árum lífsins í hell-
unum. Eðli máls samkvæmt man
hann ekki mikið eftir árunum, en
hann er eitt þriggja barna
hjónanna sem áttu heima í hellun-
um, þótt Magnús hefði fæðst ann-
ars staðar.
Trúlega síðasti núlifandi hellisbúinn á Íslandi
Magnús Jónsson er síðasti hellisbúinn.
MORGUNBLAÐIÐ birti viðtal við
Indriða Guðmundsson hinn 15.
ágúst árið 1935 og segir hann þar
frá árinu í Laugardalshellum.
„Tók jeg því það ráð að flytja
upp í sveit og rjeðst í að stofna
nýbýli á Laugavatnsvöllum í
Grímsnesi og bjó í helli fyrsta ár-
ið. Jeg átti ekki yfir miklum pen-
ingum að ráða og því ekki efni til
að kaupa eða leigja jörð til ábúð-
ar.
Hellinn þiljaði jeg í sundur í
hjónaherbergi, eldhús, fjós, hlöðu,
fjárhús og hesthús. Jeg heyjaði
hlöðuna fulla, seldi allt sem jeg
gat losað við mig – eina frakkann
minn – hvað þá annað, til að geta
keypt mjer fáeinar kindur, kú og
hest. Einnig varð jeg að fá mjer
fáein búsáhöld í hellinn – því ekki
átti þetta að vera hinn forni stein-
hellismanna búskapur. Jeg var
ungur og nýgiftur, átti unga og
laglega konu. Það er því einkar
eðlilegt, að mjer finnist þetta hið
skemmtilegasta sumar, sem jeg
hef lifað. Veðráttan var yndisleg –
hiti og sólskin alla daga.“
Í öðru viðtali frá 29. júní 1960
lýsir hann betur búskapnum. „Ég
flutti að hellinum byggingarefni
til baðstofugerðar og gerði inn-
réttingu í öðrum hellinum, þar
sem við höfðumst við, en í hinum
hafði ég gripina, 2 kýr, 30 ær og
einn hest, en það var allur bú-
stofninn. Það var nægur heyskap-
ur á völlunum fyrir þessar skepn-
ur. Svo brutum við land og
gerðum kartöflugarða. Það var
okkur líka til nokkurra búdrýg-
inda þarna, að við seldum veit-
ingar.“
Hjónin Guðrún Kolbeinsdóttir og Indriði Guðmundsson ásamt börnum.
Myndin er líklega frá 1925, 14 árum eftir að þau fluttu frá hellinum.
„Tók jeg það ráð
að flytja upp í sveit“
 Guðrún Jónasdóttir varði doktorsritgerð
sína við Karolinska Insitutet í Stokkhólmi
16. maí síðastliðinn.
Ritgerðin ber heitið „Statistical
methodology for testing genetic associa-
tion in family-based studies“. Vörnin
fjallar um fjölskyldurannsóknir á sam-
bandi erfðamarka og tvíundaeiginleika.
Leiðbeinendur Guðrúnar voru Juni
Palmgren prófessor og Keith Humphreys,
Associate Professor, Department of
Medical Epidemiology and Biostatistics,
Karolinska Institutet.
Andmælandi var Cordell, prófessor í
Institute of Human Genetics, Newcastle
University.
Guðrún lauk stúdents-
prófi frá mennta-
skólanum, Katedral-
skolan, Skara, Svíþjóð,
1994 og M.Sc.-prófi frá
University of Oxford,
2002.
Frá síðastliðnu hausti
hefur Guðrún starfað hjá
lyfjaþróunarfyrirtækinu
4Pharma í Stokkhólmi.
Foreldrar Guðrúnar
eru Jónas Gísli Sigurðs-
son símvirki og Hrafnhildur Halldórs-
dóttir. Guðrún er í sambúð með Sophia
Bergman.
Guðrún doktor í tölfræði
Guðrún
Jónasdóttir