Skinfaxi - 01.07.1911, Síða 1

Sfoxvjaxv.
7. TBL. HAFNARFIRÐI, JÚLÍ 1911 II. ÁRG.
Kristófer Brún.
12.
Aðalrit Kr. Brúns,
Það er eflaust »Fo/ke/ige Grundfanker«.
Það kom út um 1877, og í nýrri, aukinni
útgáfu 1878. Mætti fyrst mikilli mótspyrnu.
Fn náði miklu áliti með tímanum.
Sænskur uppeldisfræðingur segir um það:
»Bókin er þjóðarverk, og á engin önnur
þjóð annað eins.«
Það er í 12 köflum. Fyrsti kaflinn erum
mannlífið í heild sinni og andann. Er þar
talað mest um bernsku og œskuárin Segir
meðal annars um barnið: »Barnið trúiröllu
sem það lieyrir. Sál þess er svo löguð, að
hún verður verður að trúa liverju orði, sem
kemur inn í hana í þessu er barnið óspilt
og heilt. Það á sér meðfæddan rétt til að
fá að heyra sannleikann, og einungis sann-
leikaiif . Eins á sannleikurinn sjálfsagðan
rétt til allra barna. Þau tilheyra honum með
réltu. Sá sem segir barninu fyrstu ósann-
indin, sein það uppgötvar, sá sem kennir
barninu að efast um það orð, sem það heyr-
ir, hánn særir fínu sálina þess djúpu sári.
Hann blæs eitri Iífsins inn í barnið.« (S. 4.)
En um œskuárin segir liann: »Æskan er
tími hugsjónanna. Þá búum vér oss mynd
af tilverunni, ekki eftir því sem hún sýnir
sig í kringum oss, heldur eins og vér vild-
um gera liana, ef vér gætum. Vér búum
oss þá mynd af heinúnum, eins og hann
ætti að vera. (S. 8.)
»Sá er inunurinn á göfugri æsku og göf-
ugum fullorðinsáriun, að unglingurinn er
hrifinn af miklum hugsjónum og gagntek-
inn af þeim. En maðurinn vinnur fyrir þær.
Hann starfar þá með öllum skírleik hugs-
ana sinna og með þoli og afli viljans. Verða
svo fögru æskuhugsjónirnar að hágöfugri
starfsemi«. (14.)
Annar kaf/inn erum /ýðháskó/ann og nor-
ræna, endurskapaða menning. Vill Brúu gera
Eddurnar og fortiSÖgurnar að menningar-
grundvelli, og láta fræða mikið og duglega
um þær i öllurn skólum æðri sem lægri.
Og er þá ættjarðarsagan sjálfsögð þar um
leið.
Og svo þjóðlegur skáldskapur allur með.
Alt þetta, og annars alla sögu á að kenna
ntunnlega. Tala svo um mannlífið ogenda
náttúruna, að æskan »fræðist, fjörgist og
mentist« »hrærist, göfgist og gleðjist. »Vér
viljum koma þeint til að sjá og elska alla
hina miklu dýrð tilverunnar, einkunt þó
mannlífið.«
»Innræta hjá þeim hágöfuga heildarskoð-
un á lífinu.« »Lýðháskóla kenslulistin er
fólgin í því að tala Ijóst og náttúrlega uin
háleita hluti.« (20—21). Hann meturgríska
menning mikils. Veit að grísk ment erforin-
fegri en norræn. En segir þá norrænu aft-
ur sannari og innilegri, og kveður svo að
orði:
»Lengi munu þeir Hektor og Akkilev
réyna karlmensku sína á Iliónsvöllum. En
mörg ung skáld munu, ef til vill, heldur
vilja fylgja Skarphéðni í anda yfir Markar-
fljót, eða Ólafi á Orminum langa.« (34).
Þriðji kaflinn er vörn fyrir lýðháskólana.
Segir hann þar, meðal annars: »Mjögsjald-
an á æfi minni hef eg kynst eins góðu fólki
og danskir lýðháskólavinir eru. Eg ætti að