Skinfaxi - 01.07.1911, Blaðsíða 2

50
SKINFAXI
óska, að sama mætti segja um mótstöðu-
menn þeirra í Noregi.« (46.)
Fjórði kafLinn er mn yfirburði bændanna.
Og eru þeir, segir hann, líkamleg vinna og
nœgjusemi. Minnist þar aftur á lýðháskól-
ann og segir, að tvær aðalhugsjónir hans
hljóti að sigra, hvað sem hinum öðrum Iíð-
ur. Hin fyrri er: »þjóðlegur menningar-
grundvöllur í óði og sögu Norðurlanda í
arfi forfeðra vorra. Og hin er: andrík, munn-
leg ræða, lifandi orð andans, sem rétta
hreyfimagnið í skólanum.« (56.)
Fimti kaflinn er um Latínuskólann. Brún
þykir lítið varið í að læra þessi dauðu mál,
segir að sumir norskir embættismenn gleymi
grískunni svo, að þeir hætti að þekkja
grísku stafina eftir nokkur ár.
Sjötti kaflinn er urn norska háskólann og
vísindalíf hans. Gerir Brún heldur lítið úr
því. Minnist þá um leið á Björnstjerne og
áhrif hans á stúdentana.
»Hann þurfti ekki að kvarta yfir eftirtekta-
leysi, þegar hann taiaði við þá um aðal hugs-
anir tímans. Síður en svo. Þeir hlustuðu
á hann með fullu eldfjöri æskunnar. Hann
kann þá list að tala við æskulýð Noregs. —
— Þess vegna vakti liann hjá þeim svo
mikla andlega hreyfingu, að allur háskólinn
með öllum kennurum sínum hefir ekki get-
að vakið aðra eins. Enda vóru flestir pró-
fessórarnir svo hræddir við áhrif hans, að
fleiri af þeim gerðu það, sem þeir gátu til
að bola honum út úr stúdentafélaginu.«
Sjöundi kaflinn er um menning œðri stétt-
anna norsku. Þykir hún þröngsýn ogsmá-
sálarleg. Hún hafi mestu andans menn Iands-
ins að háði. »Skáldið Henrik Wergelund
fékk að drekka hæðni menningar vorrar með-
an hann lifði. Nú er það samt orðin tíska
að heiðra hann sem skáld. Enda er ofur-
hægt að gera það núna, þegar hann er
dauður. En í rauninni skilja menn hann
hvorki né elska. Það er svo fjarri því, að
hugsjónir hans hafi náð nokkru valdi yfir
mönnum. Því komi einhver frain með þær,
þá verða þær fyrir því sama, og þær urðu,
þegar hann bar þær fram.
Björnstjerne hefir barist fyrír mörgum
hugsjónum Wergelands, enda hefir hann
fengið hæðní Kristíaníubúa í arf eftir þenna
sinn mikla undanfara.« (S. 144.)
»Hugsjónir þær, sem í öðrum löndum
eru bornar fram af bestu mönnuin landanna,
og sem andans höfðingjarnir berjast fyrir
gegnum harða þraut, uns þær vinna sigur
og verða neiðurs-tákn í sögu |}jóðanna, eru
hérlendis uppáhald rétt stöku vænna, en
valdlausra manna, sem kallaðir eru sérvitr-
ingar og hafðir að háði. Svona langt er þá
þjóð vor komin í þjónustu andans og hug-
sjónanna. (146)« Eitthvað líkt þessu mætti
segja um þjóðmenning okkar íslendinga,
alténd eins og hún var frá 1870 til 1900!
Áttundi kaflinn er um nýnorskuna, og
vill Brún gera hana að aðalmáli Noregs.
Gegn þeim, er telja slíkt ómögulegt segir
hann:
»Atburð þann, sem er verulega söguleg-
ur, telja andlausir og nautnasjúkir menn
næstum altaf ómögulegan, áður en hann
verður.« (171).
Niiuidi kaflinn er um framför bœndastétt-
arinnar. Vill hann auka vald og virðing
hennar. Segir meðal annars: »Eg held, að
eins og vér eigum góð dómara-efni í sveit-
unum, eins er eg viss um að margur reynd-
ur barnakennari og ólærður trúvaki (læg-
prædikant) er betra prestsefni en mesti hlut-
inn guðfræðiskandidata vorra.« (187).
»Landslagabókin ætti, næst eftir biblíuna
og söguna, að vera ein af mestu uppáhalds
bókum heimilanna.« (188).
Tíundi kaflinn er um menning kvenna.
Ekki var hann þá og er ekki ennþá orð-
inn með fullu jafnrétti þeirra við karlmenn.
En vildi þó láta veita þeirn miklu meiri og
hentugri menning og miklu meiri virðing
og frelsi, en þær höfðu þá.
»Konurnar eru ekki skapaðar til að vera
menn, heldur til að skilja menn og fylgja
mönnum (197).«
»Kona sú, sem hefir fundið veginn inn í
andans heim, hún er ekki kærulaus um hug-
anir mannsins og andans Iíf hans. Síður en