Skinfaxi - 01.06.1918, Blaðsíða 1

6. BLAÐ
REYKJAVÍK, JÚNÍ 1918.
IX. ÁR.
Hvað á að gera?
Af skýrslum ungmennafélaganna síðast
liðið ár má sjá það, að hór um bil 40
eiga bókasöfn, eða hafa á hendi stjórn
þeirra og slarfrækslu, hvert í sinni sveit.
Mörg eru söfnin nýstofnuð, engin eldri
en 5—8 ára, en nokkur félögin hafa tekið
við bókaleifum eldri lestrarfélaga, annað-
hvort að gjöf eða til varðveislu og aukn-
ingar. Mörg félögin fá nokkurn styrk úr
sveitasjóðunum til bókasafnanna, lítinn að
vísu, oftast 20—50 krónur á ári. Eins og
við er að búast, eru söfn þessi flest smá,
sum ekki nema nokkrir tugir binda, en
nokkur skifta þó hundruðum. „Hvöt“ í
Grímsnesi telur yfir 500 i sínu safni og
sufn Reykjavikurfélaganna er nokkru
stærra.
Auk þess sem félögin hafa þannig nokk-
ur söfn til umráða, þá mun í flestum
öðrum sveilum og bæjuni Iandsins vera
einhver vísir til bókasafna. I fáeinum sveit-
um er vitanlegt, að lestrarfélögin hafa
starfað aldarfjórðung eða betur. Þar mun
enginn hugsandi maður efast um gildi
þeirra fyrir mentun alþýðunnar.
En þrátt fyrir alt þetta liggur hér afar-
núkið viðreisnarstarf fyrir höndum fram-
sækinna æskumanna. Fjöldi manna hefir
ekkert hugboð um hið stórfelda menning-
arstarf, er unnið verður með nýtísku al-
þýðubókasöfnum. Menn kunna ekki að
færa sér þau í nyt, og eru víða í stand-
andi vandræðum að halda lestrarfélögun-
um Iifandi, auk heldur að efla þau að
nokkru ráði.
Þær þjóðir, sem forgöngu hafa um srlt
skipulag bókasafna, greina þau í tvo flokka,
er nefna mætti bókasöfn fræðimanna og
alþýðu. Þau fyrnefndu lána mjög sjaldan
bækur lil heimalesturs. Hlutverk þeirra er
að geyma handrit og að m. k. eitt ein-
tak af öllum bókmentum á tungu þjóðar-
innar, auk erlendra rita sem fjárhagurinn
leyfir að keypt verði. Safnið hefir svo
rúmgóða lestrarsali, með hverskonar þæg-
indum og lánar bækur sínar til afnota þar
á staðnum. Alþýðubókasöfnin hirða ekki
um handrit né gamlar bækur. En þau
neyta allra bragða til að laða menn að
sér, þrýsta þeim til þess að koma og
taka bækur að láni, örfa bókfýsi manna,
skapa þörf og þrá eftir góðum bókum,
og greiða fyrir um afnot af þeim. Þau
eru útrétt hönd til styrktar hverjum ein-
asta manni, hvað sem hann girnist að
vita, og hvenær sem hann vill stylta sér
stundir með lestri góðra bóka.
Slík verkaskifting er bæði eðlileg og
sjálfsögð. Margir mundu eflaust kjósa, að
Landsbókasafnið væri sérstaklega forða-
búr, svipað því sem hér var lýst, frið-
helgur staður handa okkar bestu fræði-
mönnum og þrautalending hverjum þeim,
er ekki fengi þrá sinni fullnægt í al-
þýðubókasöfnunum víðsvegar um landið.
En það á ekki að vera dægradvalar og
samtals almenningur Reykvikinga og ekki
lesstofa námsfólks úr hinum óæðri skól-
um þar.