Skinfaxi - 01.11.1920, Blaðsíða 3

SKINFAXI
43
kirkjum. En nú höfðu einnig hinir suður-
jótsku bændur vaknað til lifandi meðvit-
undar um gildi síns eigin danska móður-
rnáls, og rétt þess til að lifa og starfa í því
landi, sem það var rótfest í gegnum aldir.
Og þessir bændur, sem hér höfSu hafið
baráttu upp á líf og dauða, ekki að eins
. á rnilli danskrar, lieldur í fylsta skilningi
á rnilli norrænnar og þýskrar menningar
og þjóðlífs,, þeir skildu mentagildið í upp-
eldisskoSunum Grundtvig(s, og urðu því
fyrstir til þess aS stofna lýSháskóla í Dan-
mörku til mentunar og styrktar alþýSu
manna í þeirri baráttu, sem var hafin.
Þessi fyrsti danski lýðháskóli var stofn-
aSur áriS 1844 í þorpi einu á SuSur-Jót-
landi, er Rödding heitir, og var því kall-
. aður Rödding-lýðháskóli, og sá maSur, sem
mest og best hafSi barist fyrir því, var
ágætismaSur einn aS nafni Christian Fler,
-;sem var prófessor í dönsku viS háskólann
í Kiel.
Skólinn skyldi standa opinn fyrir bænd-
um og kaupstaSarbúum og námsgreinarn-
ar, kensluaSferSin og takmarkiS vera það
sama, sem Grundtvig hafði bent á og áSur
er nefnt....Kennararnir voru menn meS
ágæta þekkingu hver á sínu sviSi, en þaS
var einnig séS um, að þeir væru kristilega
og þjóSlega vaktir menn. Nokkru seinna
■ en þctta gerSist, hafSi einnig annar merkur
maSur, að nafni Christian Kold stofnaS
svolítinn lýSháskóIa fyrir bændasyni á
Fjóni, á þeim stað, er heitir Ryslinge.
KensluaSferS Kolds var einhliSa, en eigi
að síður góS og göfgandi, ]>ví takmark
hans var, „að vekja manndygSir nemend-
anna meö orSi sínu svo vel, að þær aldrei
síSar svæfu, en væru sístarfandi“, eiris og
hann sjálfur kemst aö orSi.
En Jirátt fyrir þessa byrjun vantaði mik-
iS a ]iaö erin þá, að liin danska þjóð í
heild sinni væri fylgjandi lýSháskólunum;
en þrautir hennar voru heldur ekki á enda,
þvert á móti voru þær erfiöustu eftir. Þær
dundu nú yfir hana fyrir alvöru árið 1864,
þá er hin þýsku stórveldi, Prússland og
Austurríki sögðu henni stríS á hendur, í
baráttunni um SuSur-Jótland og Holtseta-
land. Þetta stríS endaði, sem alkunnugt er
meS því, að Danir ekki aS eiris máttu láta
af hendi viS Þjóðverja Holtsetaland, held-
ur og einnig alt SuSurjótlandi og meS því
alt aS þvi hálfa miljón dönskumælandi
manna, sem nú í síSastliSin 50 ár hafa orö-
iö aS heyja hina hörSustu baráttu fyrir
tifveru þjóSernis síns gegn mótstöSumönn-
um, sem vér, nútiSar íslendingar, allflestir,
varla getum gert oss hugmyrid um, hvaS
hugsunarhátt og framkomu snertir. Hugs-
um oss til dæmis, aS þaS væri oss fyrir-
boSiS aS fræöast á móöurmáli voru, is-
lensku; hugsum oss, aö hver sá maSur á
meSal vor, sem mælti gott og þjóSlegt orS,
væri annaö hvort hneptur í fjötra eða rek-
inn af landi brott; hugsum oss, aS vér
yröum aö sverja útlendum harðstjórum
falska trúnaSareiöa, þvert á móti vilja vor-
um, og hugsum oss svo, aö vér ofan á.alt
þetta yrSum aS hlýSa herklukkunni og
fórna hinum bestu af æskumönnum lands
vors á stríSsvellinum, fyrir drotnunargirni
þessara haröstjóra.
Nei, landar góSir. Eg veit að visu, aS
vér á liönum öldum höfum reynt ýmislegt,
sem er skylt þessu, en seiri heild höfum
vér aldrei reynt þetta. En þaS hefir hin
danska þjóö mátt reyna svo aS segja fram
á þennari dag, og eg þori aS segja ySur, aS
þaö hefir orðiS henni til hinnar mestu bless-
unar; þvi einmitt viö þessa hina miklu
reynslu kom hún til fulls aS skilja lífs-
kraftinn í lýöháskólahugsjón Grundtvigs
og fékk jafnframt einlægan vilja til aS
gera hann aS sínu eigin holdi og blóöi.
Eftir áriS 1864, þetta sorgar-ár i sögu
Danmerkur, og NorSurlanda getur vér vel
sagt, kom nú fram heill herskari af ungum
hámentuSum og aitorkusömum mönrium,
sem geröust lærisveinar Grundtvigs, og