Skinfaxi - 01.09.1923, Blaðsíða 3

SKINFAXI
5i
Félög og félagsdygðír.
(Brot úr erindi.)
Félög myndast af einstaklingum. Ein-
staklingarnir mynda allir í sameiningu
einskonar heild — heild sem á traust
sitt í hverjum félagsmanni. Hver félags-
maður er sem hlekkur í hnitaðri keðju.
Sé einn hlekkurinn veill, þá er félags-
heildin óstyrk.
Félag er oftast látið þýða það eða
þá, sem leggja fé saman í einhverjum
tilgangi, en það á víðtækari merkingu.
Orðið félag er þýðing, eða að minsta
kosti hliðstætt orðinu „C o m p a n y“,
sem er af latneskum rótum og þýðir
upphaflega þá, sem brjóta brauð sam-
an. íslenzkan á gamalt orð sömu merk-
ingar — orðið m ö t u n a u t u r. — það
var siður í fornöld, þá er menn sigldu
milii landa, að tveir og tveir lögðu sam-
an útgerð sína eða ferðanesti og mötuð-
ust saman. þeir voru kallaðir mötunaut-
ar. það var þeirra félagsheiti. — þannig
kemur félagsskapurinn, að fornu og
nýju, fram í ýmsum myndum. Ýmist
eru félagsmenn fáir eða margir, en alt
af þarf þó tvo til þess, að félagshugtak-
ið komist að. Hversu mikið fé sem e i n n
leggur saman ár eftir ár, heitir hans
starfsemi aldrei félag'. það sýnir, að
merkingin er ekki þreifanleg. pað tengir
fleira góða félaga en fégjöldin ein. Fé-
lagsheillin fara heldur ekki ætíð eftir
félagatölu eða fjárhæðum, því að það
eru félagsdygðirnar en ekki fjárhæðirn-
ar, sem treysta félagsskapinn.
Páll postuli segir, að maðurinn geti
verið hlaðinn vitsmunum, auðæfum og
mörgum mannlegum kostum, og verið
þó sem „hljómandi málmur og hvellandi
bjalla“, vanti hann kærleikann. Sama
má um félagsskapinn segja. Hann er
sem feyskin tré og fúnir raftar, vanti
hann þær greinir kærleikans, sem kalla
má félagsdygðir. — þær dygðir, að
miða ekki alt við sjálfan sig, og líta ekki
livern þann blómknapp hornauga, sem
vex á annarra stofni. — Geta unt ná-
unganum gæfu og gengis og leita þess
með honum. — þetta er mörgum erfitt,
en þetta þyrfti hver félagsmaður að
temja sér, hverju nafni sem félagið hans
nefnist.
Flest félög leggja ýmsar skyldur á
herðar félögum sínum. Að rækja skyld-
ur sínar við félagið er bezti kostur hvers
félagsmanns. Skyldur þær, sem þjóðfé-
lögin leggj a á sína félaga, eru kölluð lög.
Að rækja þær skyldur nefnist lög-
h 1 ý ð n i. Allir kunna að nefna þetta
orð, en miklu færri að lifa eftir því. Einn
aðal löstur einstaklinga og þjóða er sá,
að meta of lítils sett lög og reglur. Marg-
ir eiga erfitt með að beygja sig undir
þau lög, sem ekki eru að einhverju
leyti runnin undan þeirra eigin rifjum.
Finst alt ófrelsi, sem fer í bága við
þeirra eigin langanir og fýsnir. þeir
kalla þetta frelsisskoðanir, en lögin
ófrelsi. Slíkum frelsispostulum hættir
oft við að kalla taumlaust sjálfræði
f r e 1 s i, en gæta þess ekki, að það get-
ur verið hið mesta ófrelsi. Illar hvatir
geta þar haft stjórnartaumana og þá er
maðurinn ekki frjáls.
Benjamín Franldín segir: „pið kvart-
ið undan þeim gjöldum og skyldum, sem
þjóðfélögin leggja á ykkur, en gætið
þess ekki, að ó d y g ð i r n a r, 1 e t i og
óhófssemi, leggja á ykkur marg-
falt þyngri gjöld. Ljettið þeim gjöldum
af ykkur, þá verða ykkur hin ljettbær".
í þessu sambandi vil eg minnast á
það, sem mestum deilum veldur nú, og
það eru: bannlögin. Mörgum finst þau
leggja óþolandi höft á frelsi einstakl-
ingsins. Um þetta er mikið rætt og rit-
að. En minnast þeir þess, sem um þetta
rita, að einmitt þ a ð, sem bannlögin úti-
loka, leggur margfalt meiri höft á suma
einstaklinga þjóðarinnar en öll landsins