Skinfaxi - 01.04.1986, Síða 28

Reykingar kvenna
líkjast farsótt
Grein eftir Svein Magnússon
Nýlega er liðinn svonefndur kvenna-
áratugur, og margt hefur áunnist í
baráttumálum kvenna. á þessum áratug
hefur hins vegar komið betur í ljós en
áður að reykingar kvenna eru að verða,
eða eru jafhvel þegar orðnar, eitt stærsta
heilsufarslega vandamál þeirra.
Reykingar kvenna urðu algengar 20 til
árum síðar en reykingar karla. Heims-
styrjaldimar tvær voru vaxtar- tímar
reykinga karla. Fljótlega upp úr 1950
fóru tóbaksframleiðendur að beina
auglýsingum sínum að konum. Þær
vom hinn ókunni markaður. Afleiðingar
þess eru nú, 30 ámm síðar að koma í
ljós, hver annarri ömurlegri.
Fyrstu merki faraldurs reykingatengdra
sjúkdóma meðal kvenna em að gera vart
við sig. í nýlegri grein í Heilbrigði-
smálum kom ffam að lungnakrabbamein
er það krabbamein sem veldur oftast
dauða meðal íslenskra kvenna og að nú
deyja um 30 konur á ári úr því. Tengsl
lungnakrabbameins og reykinga eru
óyggjandi, og í áðumefhdri grein kemur
fram að konur þurfa líklega ekki að
reykja eins mikið og karlar til að fá
sjúkdóminn.
íslenskar konur hafa nú hæsta dánartíðni
úr lungnakrabbameini í heiminum. árið
1983 dóu 25 konur af hverjum 100.000,
úr lungnakrabbameini á íslandi, sem er
miklu hærri en í nágrannalöndunum t.d.
var sambærileg tala 8 í Svíþjóð, 7 í
Noregi og 6 í Finnlandi.
Ýmsar nýjar rannsóknir hafa leitt í ljós
að konum er ekki hlíft við neinum þeim
sjúkdómum sem reykingar leiða af sér
hjá körlum. En þar með er ekki öll
sagan sögð. Sýnt hefur verið fram á að
konur sem reykja á meðgöngutíma fæða
léttari böm en þær sem reykja ekki.
Munar þar að meðaltali tæplega einni
mörk (250 gr.) sem getur skipt miklu
máli fyrir bamið. Hætta á fósturláti,
fósturdauða og nýburadauða eykst í réttu
hlutfalli við það hve móðirin reykir
mikið. Sjúkleg afbrigði í meðgöngu og
fæðingu eru mun algengari hjá konum
sem reykja, en þeim sem reykja ekki.
Má þar nefna blæðingar á meðgöngu,
losun fylgju áður en fæðing hefst,
fyrirstæða fylgju, legvatnsleka og
fæðingu fyrir tímann. öll þessi afbrigði
eru fóstri og móður hættuleg.
Fæðingareitrun hjá konu sem reykir er
mun hættulegri en hjá konu sem ekki
reykir. Líkur benda eindregið til að böm
reykingakvenna geti lengi fram eftir
aldri liðið fyrir tóbaksnautn móðurinnar,
t.d. vaxið og þroskast hægar. Af þessu
má sjá að kona sem reykir er að taka
mikla áhættu, ekki aðeins fyrir sig
heldur einnig fyrir afkvæmi sitt.
Hættan af reykingum kvenna er ekki
eingöngu bundin við meðgöngu. Líkur
benda til að reykingar dragi úr frjósemi.
Tíðahvörf verða fyrr og úrkölkun beina
hefst fyrr hjá reykingakonum en öðrum
konum. Hættan á kransæðastíflu er um
tuttugu sinnum meiri hjá konum sem
taka getnaðarvamapillur og reykja en hjá
þeim sem reykja ekki og taka ekki
pilluna.
Æðastífflur í útlimum, heilablæðing,
slæmur háþrýstingur og fleiri æða-
sjúkdómar eru mun algengari hjá reyk-
ingakonum en þeim sem ekki reykja.
Hrukkótt og skorpin húð er auðkenni
margra sem reykja, stafar þetta að hluta
til frá áhrifum tóbaks á bandvef og æðar
í húðinni.
Foreldrar hafa mikil áhrif á það hvort
bömin hefja reykingar. í könnun meðal
skólabama í Reykjavík sem gerð var
árið 1978 á vegum Borgarlæknis-
embættisins sagði helmingur nemend-
anna reykingar foreldranna vera ástæð-
una fyrir því að þau byrjuðu sjálf að
reykja. Foreldrar sem reykja, mæður
ekki síður en feður, eru slæmt fordæmi
og geta á þann hátt orðið börnunum
sínum til óbætanlegs tjóns, án þess að
gera sér grein fyrir því í upphafi.
í ljósi þeirra staðreynda, sem hér hafa
verið taldar er dapurlegt til þess að vita
að ekki dregur eins mikið úr reykingum
meðal kvenna og meðal karla. Stúlkur á
skólaaldri virðast falla auðveldlegar íyrir
fyrir þessum vágestí en drengir. Kann-
anir á reykingavenjum nemenda í
Reykjavík hafa sýnt, að allt frá 13 ára
aldri reykja hlutfallslega fleiri stúlkur en
drengir og við 16 ára aldur er þessi
munur verulegur. Þótt talsvert hafi
dregið úr reykingum unglinga, þá hafa
stúlkur hætt í minna mæli en drengir.
Hvers vegna tekst konum ekki betur en
raun ber vitni að forðast þennan ósið
eða láta af honum ef þær ánetjast?
Skortir þær sjálfstraust? Telja þær
ímynd sína sterkari með því að nota
tóbak? Margar hræðast það að fitna ef
þær hætta að reykja, en sú hræðsla er
oftast ástæðulaus. Hlutur kvenna í
atvinnulífinu fer vaxandi. Eru reykingar
hluti ímyndar þeirra hlutverka sem
konur eru að taka að sér en áður
tilheyrði eingöngu körlum? Konum
virðist gjarnara en körlum að bregðast
við streitu og reyna að bæla neikvæðar
tilfinningar með reykingum. Eru
reykingar kvenna merki um bága stöðu
þeirra í þjóðfélaginu? Konur einar geta
svarað þessum spumingum.
Ljóst er að meðal kvenna og innan
samtaka þeirra hafa reykingar, og sú
hætta sem þeim fylgir, ekki fengið
athygli sem skyldi. Baráttumál kvenna á
fyrri áratugum þessarar aldar tengdust
heilbrigði beint og óbeint, t.d. mögu-
leikum konunnar á að takmarka bams-
eignir.
Nú er mál til komið fyrir konur að
beina orkunni gegn þeim vágesti sem
skæðast herjar á þær, reykingunum. Ef
þær gera það ekki má leiða að því
sterkar líkur að fram til aldamótanna
muni tvö þúsund íslenskar konur deyja
fyrir aldur fram vegna reykinga. Eru þá
ótaldar allar þær konur sem þurfa að
berjast við sjúkdóma sem leiða af
reykingum án þess að þeir dragi þær til
dauða.
Eitt af því sem vekur athygli erlendis er
að íslenskar konur eru langlífastar allra
kvenna veraldar. Nýfædd stúlkuböm á
íslandi eiga rúm 80 ár eftir ólifuð, að
meðaltali. Þessi virðingarstaða gæti
verið í hættu vegna reykinga. Meiri
hluti íslenskra kvenna, sem reykja hefur
sennilega ekki náð því stigi, að
afleiðingamar séu famar að sýna sig til
fullnustu, sem verður oft ekki fyrr en
eftir 20 til 30 ára reykingar. íslenskar
konur hafa oft sýnt samtakamátt sinn,
og þær geta enn beitt honum og losað
sig undan oki þessa heilsuspillis. Oft
var þörf en nú er nauðsyn.
28
Skinfaxi 2. tbl. 1986