Sjómannablaðið Víkingur - 01.07.1946, Side 9

Hjálmar R. Báröarson:
HLEÐSL UMERKI SKIPA
Höfundur hinnar fróðlegu og. athyglisveröu
greinar, sem hér fer á eftir, Hjálmar R. Bárö-
arson, er sonur Báröar G. Tómassonar sJripa-
eftirlitsmanns. Hjálmar hefur undanfarin ár
stundaö nám viö tækniskólann í Kaupmanna-
höfn, og lýkur þaöan prófi í slripaverkfræöi
í janúarmánuði 19J/.7.
Víkingur væntir þess, aö mega oftar njóta
þekkingar og ritleikni Hjálmars R. Báröar-
sonar. Ritstj.
Allir sjómenn þekkja vafalaust hleðslumerk-
in miðskipa á farþega- og flutningaskipum og
vita um tilgang þeirra. Flestir munu líka hafa
heyrt nafnið Plimsoll’s merki. Ýmislegt kann þó
að vera óljóst í þessu sambandi og vil ég því
hér segja dálítið frá sögu hleðslumerkjanna og
þeim alþjóðareglum, sem ákveða fríborð skips-
ins, þ. e. a. s. hve langt hleðslumerkin verði að
vera frá þilfarinu.
Auðvitað hafa framfarirnar í skipasmíði eins
og annari tækni verið gífurlega miklar síðustu
tvær aldir, en í upphafi þess tímabils fórust
hlutfallslega miklu fleiri skip og meiri mann-
tjón urðu en á friðartímum nú. Nánari athug-
un leiddi í ljós, að ástæðan var ekki aðallega
léleg smíði eða sjóhæfni, heldur blátt áfram
ofhleðsla. Það er þessvegna langt síðan farið
var að hugsa um að búa til lög um eftirlit með
smíði og útbúnaði skipa og reglur, sem ákvæðu
hve mikið mætti hlaða skip.
Eftir núgildandi alþjóðareglum, sem skal get-
ið nánar síðar, er fyrir hvert skip reiknuð út
minnsta fjarlægð frá lögákveðinni þilfarslínu
niður að sjávarfleti mælt í hálfri lengd skips-
ins, þ.e.a.s. miðskipa. Þessi stærð nefnist frí-
borð. Þar sem allar síðari hleðslumerkjareglu-
gerðir eiga rót sína að rekja til ensku regln-
anna frá „Board of Trade‘“, skal hér sagt frá
uppruna þeirra og síðari þróun.
Lloyds reglan.
Hleðslufyrirmæli skipa eru víst fyrst nefnd í
Lloyds Registerbók árið 1774, en ekki er vitað
hvernig útreikningurinn á fríborðinu var gerð-
ur.Notkun þessara reglna var ekki lögfest, en
árið 1835 útbjó nefnd Lloyd’s tillögu, sem ákvað
minnsta fríborð, sem hlaðið skip yrði að hafa.
Þessi svonefnda Lloyd’s regla var sú, að frí-
borðið skyldi vera „3 tommur af hverju feti af
dýpt skipsins í rúminu“. Þessi regla var notuð
nokkuð, en þar sem það ekki var nein skylda
að fylgja henni, var nytsemdin mjög tak-
mörkuð.
Reglu Lloyd’s var vel hægt að nota meðan
öll skip voru nokkurnveginn eins byggð, en
þegar þróunin af hinum ýmsu tegundum gufu-
skipa fór að verða örari þá gilti Lloyd’s-reglan
ekki fyrir þessi skip og smátt og smátt hættu
allir að nota hana.
Kjör brezkra sjómanna 1872, Plimsoll.
Mönnum var þó stöðugt ljós hættan vegna of-
hleðslu og árangurinn varð fyrsta skrefið á leið
til eftirlits með hleðslu skipa, sem sé „The
Merchant Shipping Act 1871“. Nú fékk „Board
of Trade' vald til að líta eftir hleðslu og gefa
skýrlslur um fríborð skipanna áður en þau
sigldu úr brezkri höfn. Ef skipið fórst, voru
þessar skýrslur lagðar fyrir réttinn. Auk þess
gat sjóréttur látið skoðunarmenn frá „Board
of Trade“ skoða skipið ef einn fjórði hluti skips-
hafnar eða að minnsta kosti 5 menn, ef skips-
höfnin var meira en 20 menn, kvörtuðu undan
ofhleðslu skipsins eða lélegum útbúnaði þess. Ef
skoðunarmaður var á sama máli og kærendur,
þá varð eigandi skipsins að borga kostnaðinn,
en annars urðu kærendur að borga. Þess þarf
víst ekki að geta, að sjaldan var kært.
En í Samuel Plimsoll eignuðust sjómennirnir
ötulan bardagamann fyrir fríborðsfyrirmælum.
Hann var þingmaður í Parlamentinu og árið
1872 gaf hann út bókina „Our seamen“, sem
dregur upp allt annað en glæsilega mynd af
kjörum brezkra sjómanna. Máli sínu til stuðn-
ings lét hann ljósmynda fjölda mörg skjöl og
lét fylgja með bókinni. Hann segir, að ef vald-
höfunum væri eins annt um hag sjómanna og
annarra þegna þjóðfélagsins, þá myndu léleg,
ofhlaðin og illa haldin skip ekki fá að leggja
úr höfn og með því myndu mörg hundruð
mannslíf sparast. Sem dæmi um hve lélegt á-
standið var, má nefna, að árið 1864 fórust 844
skip við strendur Englands, árið 1865: 935,
1866: 1150, 1867: 1215, 1868: 1014 og 1869:
1200, þ. e. a. s. í allt 6357 skip á 6 árum. Plim-
soll ber þessar tölur saman við ársskýrslur frá
Board of Trade um strandvarnir. Þar segir á
þessa leið: Ef ströndunum er skipt í flokka sézt,
V í K I N □ U R
169