Sjómannablaðið Víkingur - 01.07.1946, Blaðsíða 45

1857 gegn 47 milj. króna greiðslu nokkurra stórvelda
í ríkissjóð Danmerkur.
Enginn eyrir af öllu þessu hér talda sameignarfé
hefur til íslands komið. Það á hlutdeild sína inni í sjóði
Danmerkur.
Sameignarlönd (condominia). Sem skaðabætur fyrir
Noreg létu Svíar Friðrik VI. fá sænska Pommern og
Riigen. Ibúatala þessara landa var að vísu þá aðeins
yn af íbúatölu Noregs, en þau voru hlutfallslega miklu
auðugri en Noregur og lágu auk þess nær Danmörku.
Riigen og Pommern urðu ekki séreign Danmerkur,
heldur sameign, sameignarlönd. Lengi höfðu Dana-
konungar litið hertogadæmið Lauenburg girndarauga,
líklega'mest vegna þess, hversu miklar og góðar þjóð-
jarðir (Statsdomæner) voru þar. Rétt fyrir aldamótin
1800 höfðu danskir og enskir umboðsmenn verið að
semja um sölu íslands til Englands fyrir 1.200.000
sterlingspund til útbúnings danska flotans plús hita-
beltisey í milligjöf. En Danir vildu fá Lauenburg í
milligjöf. Svona stóðu sakir, er Rússland, Svíþjóð og
Danmörk mynduðu „Vopnaða hlutleysissambandið"
1800 og ófriðurinn hófst. En 1815 seldi Friðrik VI.
Prússlandi sænska Pommern og Riigen fyrir hertoga-
dæmið Lauenburg og 2.600.000 Thlr. milligjöf. Lauen-
burg varð sameignarland. Árið 1864 létu Danir Lauen-
burg af hendi við þýzku stórveldin til að kaupa Dan-
mörku grið, þ. e. Dönum einum til gagns.
Færeyjar voru eitt sinn sjálfstætt þjóðveldi, urðu
svo hjálenda í Gulaþingslögum (sendu engan mann á
Gulaþing) og því næst hjálenda Noregs með landslögum
Magnúsar lagabætis. Öldum saman hafði Færeyjum ver-
ið stjórnað undir íslandi og þar giltu sum ísl lög, t. d.
Stóridómur, sællar minningar. Tunga og menning Fær-
eyinga var því sem næst íslenzk. Að eyjarnar voru
ekki látnar fylgja Noregi, mun ekki hafa stafað af
því, að Svíum hafi virzt þær einskis virði, heldur
vegna þess, að haldið hafi verið að þær tilheyrðu Is-
landi. Eftir 1814 var eyjunum stjórnað undir Islandi
sem fyrr, og eftir 1821 héldu færeysk, norsk og íslenzk
lög gildi sínu þar alveg eins og áður, og það eru til
skjöl fyrir því, að þær voru ekki álitnar vera hluti úr
Danmörku. Hafi ísland ekki fengið meiri rétt yfir eyj-
um þessum, urðu þær 1814—21 íslenzk-danskt sameign-
arland. Sem sameignarland (condominium) eruFæreyjar
livorki hluti Islands né Danmerkur, heldur landshluti,
sem enn er óvíst um hvar lendir, og eins er til, að
sameignarlandið fái sjálfstæði. Það, að Danmörk hefur
stjórnað Færeyjum sem dönskum landshluta, skerðir í
engu stöðu Færeyja sem sameignarlands, því slíkt er
algengt. Þannig hefur t. d. Bretland eitt stjórnað sam-
eignarlandi þess og Egyptalands, Súdan, um langan
aldur, en nú krefjast Egyptar ekki aðeins hlutdeildar
í stjórn þess, heldur beint, að það verði sameinað
Egyptalandi. Árið 1850 neyddu Danir Færeyinga til að
senda fulltrúa á ríkisþing sitt, og hefur það viðgengist
síðan. Þótt eyjunum sé nú stjórnað sem dönsku amti,
hafa þær samt aldrei verið innlimaðar í Danmörku,
enda mundi slík innlimunaryfirlýsing ekki geta breytt
hinni þjóðarréttarlegu stöðu Færeyja sem condominium.
Krónnýlendur.
Á Indlandi lutu konungi íslands og Danmerkur
Tanquebar á austurströnd Dekans ,og Serampur (Frede-
riksnagor) í Benegal. Þetta voru litlar borgir víggirt-
ar, en að þeim lágu stór verzlunar- og áhrifasvæði.
1 Tanquebar voru 1911 ca 15 þús. íbúar, en í Serampur
ca 50 þús. Um langt skeið græddi Indlandsfélagið í
Khöfn of fjár á einokaðri verzlun við þessar nýlendur
og við Kína. En árið 1845 seldi Danastjórn enska Ind-
landsfélaginu nýlendur þessar fyrir 1 millj. rd.
í Afríku átti konungur íslands og Danmerkur 3 ný-
lendur á Gullströndinni; Augustenborg, Fredensborg og
Christiansborg við Akkara, sem nú er höfuðborg
brezku nýlendunnar The Colony of the Gold Coast,
sem er mikið og stórauðugt land. 1 tíð Dana voru
nýlendur þessar þrjár aðeins víggirtar smáborgir, en
áhrif þeirra náðu yfir stór svæði, og hald þeirra hefði
gefið tilefni til að krefjast stórra landsvæða í Afríku
síðar. En 1850 seldi danska stjórnin Englandi þessar
nýlendur.
í Vesturheimseyjum áti krónan 3 eyjar, frjósamar
mjög og með inndælu loftslagi. Ibúatalan var ca. 30
þús. Árið 1916 seldi Danmörk Bandaríkjunum þessar
eyjar fyrir 100 milj. króna. Var haldið, að Bandaríkin
myndu ná þeirri upphæð inn í sköttum og tollum á
3—4 árum.
Sala einvaldskonungsins á sameignarlöndunum
Riigen og Pommern 1815 og Indlandsnýlendunum 1845
var sennilega bindandi fyrir Island, en skipting and-
virðisins hefur enn ekki farið fram.
Sala og afhending Danmerkur á krónnýlendum og
samveldislöndum eftir 1848 með undirskrift dansks
grundvallarlagaráðherra hefur verið algerlega óheimil
gagnvart Islandi, þótt hún muni að líkindum hafa ver-
ið gild þjóðaréttarlega út á við, gagnvart kaupandan-
um. í sambandslögunum játaðist ísland undir það, að
þeir milliríkjasamningar, sem Danmörk hefði gert og
ísland vörðuðu og hefðu verið birtir 1918, giltu fyrir
Island. Þar með sýnist og gefið, að gagnvart þriðja
ríki getur ísland engu riftað af því, sem Danmörk
hefur heimildarlaust selt í birtum milliríkjasamningum.
Þetta gildir út á við, en ekki gagnvart Danmörku. Dan-
mörku getur ísland krafið til reikningsskapar á þess-
um- heimildarlausu sölum og afhendingum síðan 1848,
sem og þeim löglegu fyrir 1848. Og við skulum krefja
þá skila í löndum. Það er íslandi ekki samboðið að
verzla með lönd sín eða landsréttindi.
En eins og ég drap á áður, eru sameignarlönd (con-
dominia) og krónnýlendur aðeins nokkur hluti þeirra
sameigna, sem þarf að gera upp og skipta. Síðan á
14. öld hafa konungarnir setið í Danmörku, og frá
byrjun 15. aldar í Kaupmannahöfn. Það ber því að
leggja sérstaka áherzlu á það, að síðan í byrjun 15.
aldar hefur Kaupmannahöfn því verið sameiginlegur
höfuðstaður allra landa konungs, en þó einkum hinna
norrænu landa hans. Um aldirnar hefur stöðugur fjár-
straumur gengið frá íslandi (og Grænlandi) til Kaup-
mannahafnar. Sumt af þessu fé gekk beint til danskra
atvinnuvega, sem konungur vildi styrkja, en sumt til
konungs sjálfs. Það verður seint tölum talið, hvað
Danmörk hefur hagnast á þessu. En miklu síður verð-
ur þó nokkru sinni mælt hyldýpi þeirra hörmunga og
eyðileggingar, er þessi taumlausa fjárpínd steypti yfir
Island. — En svo mikið er víst, og því verður aldrei
haggað, að eignir konungs og lconungssjóðs, og mann-
virki og stofnanir, sem kostaðar voru úr Jconungssjóði,
voru ekki eign Danmerkur einnar, heldur sameign. Allt
það yrði hér of langt upp að telja. En sérstaklega er
V I K I N □ U R
205