Sjómannablaðið Víkingur - 01.06.1971, Qupperneq 6

Stnlt ágrip af sogo togveiða
eftir Guöna Þorsteinsson, fiskifrœðing.
I. Botnvarpa.
Þegar ræða á um þróun botnvörpunnar, er dá-
lítið álitamál, hvar á að byrja, því að núverandi
botnvörpur hafa þróazt úr frumstæðum vörpum,
sem yfirleitt eru kallaðar bómuvörpur eða bómu-
troll. Upprunalegu bómutrollin voru hins vegar
n. k. botnsköfur, sem mjög svipar til kúfisk-
plógs. Fyrstu veiðarfærin, sem dregin voru á eftir
skipi, eru þó talin hafa verið háfar.
Frumstæðustu veiðarfærin, sem nú eru talin
sem botnvörpur, eru áðurnefnd bómutroll. Þeim
er eins og mörgum mun kunnugt haldið opnum
lárétt af löngum trérafti, svokallaðri bómu (á
ensku ,,boom“), sem höfuðlínunni er síðan skeytt
við. Við enda bómunnar er fest n. k. klöfum, sem
halda vörpunni opinni og auðvelda tog yfir tor-
færur í botni. Yfirleitt er fótreipið haft nokkuð
lengra en höfuðlínan og hefur það haldizt síðan.
Slík bómutroll eru enn víða í notkun, einkum við
veiðar á flatfiski, skelfiski og krabbadýrum og þá
einkum rækju. Oft eru 2 bómutroll dregin í einu
og er þá togvírunum komið fyrir í enda á löngum
bómum, sem ná langt út fyrir skipshliðarnar.
Þegar þessi aðferð er viðhöfð, t. d. við rækju-
veiðar í Hollandi og Þýzkalandi, er vant að sjá
af hvaða bómu varpan dregur nafn sitt. Til að
koma í veg fyrir allan misskilning, verður því að
segja, að bómutrollin séu dregin á bómum. Hætt
er við að rugla þessari veiðiaðferð saman við að-
ferð rækjuveiðara í Mexikóflóa. Þar 'eru einnig,
dregnar 2 vörpur, sem haldið er í sundur með
löngum bómum. Á vörpunum eru hins vegar eng-
ar bómur, þar sem þeim er haldið opnum með
hlerum.
Breidd bómutrollanna takmarkast af lengd
bómunnar og erfitt reynist að meðhöndla vörpur
með meira en 12 m. löngum bómum. Því voru ýms-
ar leiðir reyndar til að breikka vörpuopið. Ein elzta
aðferðin var sú að láta togvírana ganga út í lang-
ar bómur, þannig að breidd vörpunnar varð ekki
einungis skipsbreiddin, heldur og lengd beggja
bómanna út fyrir skipshliðina. Við þetta fyrir-
komulag rann hvor togvírinn út í sína bómu. önn-
ur svipuð aðferð var sú, að bómurnar gengu fram
og aftur úr skipinu. Við þetta var hægt að auka
breidd vörpunnar verulega, en skipið sneri nú
þvert á togstefnuna. Togferðinni var náð með
því að láta skipið reka fyrir vindi með útþönd-
um seglum að sjálfsögðu. Þessi frumstæða aðferð
var því háð veðri og vindum í nokkuð óvenjulegri
merkingu.
Betri aðferð við að halda vörpunum opnum
er að toga hverja vörpu með tveimur skipum í
stað eins. Fjarlægð skipanna innbyrðis á togi
sér um, að varpan haldist opin. Þar sem varpan
er auk þess dregin af 2 skipum, verður nú mögu-
legt að draga hana hraðar og stækka hana jafn-
framt. Þar sem aflinn með þessari veiðiaðferð
skiptist á 2 skip, verður hann að vera a. m. k.
tvöfaldur afli eins skips. Það reyndist hann líka
oft vera, áður en hlerarnir komu til sögunnar.
Samt er þessi aðferð algeng enn, t. d. á Spáni,
þar sem hún er nefnd ,,pareja“ og hefur það
nafn fests við þessa veiðiaðferð í mörgum tungu-
málum. Veiðiaðferð þessi er einkum heppileg fyrir
lítil skip.
f Evrópu er hún utan Spánar einkum notuð í
Eystrasalti og Norðursjó, bæði af Norðurlanda-
búum og Þjóðverjum, fyrst og fremst við síld-
veiðar, bæði með botnvörpu og flotvörpu. Utan
Evrópu er aðferð þessari einkum beitt í Austur-
Asíu, einkum Jápan. Því er sýnt, að þessi aðferð
er nokkuð happadrjúg, þegar menn eru komnir
upp á lag með að nota hana. Margir telja helzta
ókost hennar, að skilyrði til árangurs er það, að
2 skipstjórar vinni saman, en það vill ganga nokk-
uð brösótt, þar sem skipstjórar eru yfirleitt öllu
öðru vanir en að láta segja sér fyrir verkum, á
sjó að minnsta kosti.
Þegar nú er talað um botnvörpuveiðar eða tog-
veiðar, er yfirleitt átt við, að vörpunum, sem
dregnar eru, sé haldið opnum með hlerum. Upphaf
hleranna við fiskveiðar er ekki að finna í tog
veiðinni, heldur, þótt merkilegt megi virðast, í
stangarveiði í brezkum ám. Löngu áður en fundið
var upp á að nota hlera við botnvörpur, notuðu
enskir sportveiðimenn hlera til að skvera línu
sína út í straumvötn. Gagnstætt því sem venjulegt
er, stendur hlerinn kyrr, þegar þannig er að farið,
en straumþungi vatnsins sér um að ýta hleranum
frá bakkanum. Þessi aðferð er bönnuð nú a. m. k. í
brezkum vötnum.
Árið 1885, eða um svipað leyti og tekið var að
nota hlera við togveiðar, notuðu Danir hlera við
dragnætur sínar. Því bendir margt til þess, að
hlerarnir hafi fyrr verið notaðir við dragnætur en
botnvörpur. Og ekki þarf að taka fram, að slíkt
er einnig bannað nú. Fyrstu tilraunir með að nota
hlera við botnvörpur voru gerðar á Irlandi á 7. tug
19. aldarinnar. Hét sá Musgrave, sem þær tilraunir
gerði, en eins og margt annað gagnlegt, mistók-
ust tilraunir þessar í fyrstu. Árið 1885 skutu
VÍKINGUR
190