Sjómannablaðið Víkingur - 01.06.1971, Blaðsíða 8

um í stað 2. Til þess að hinir djúpu vængir fái
notið sín, verður að framlengja höfuðlínulegginn
verulega, oft allt fram í hlera eða jafnvel upp á
togvír. Oft er og hæðarhlerum eða seglum, eins
og nú er vinsælast, komið fyrir við höfuðlínuna
til að fá hana hærra upp. Þessi viðleitni til að
hækka höfuðlínuna getur oft leitt til þess, að
nokkur aukaþyngsli verður að setja á fótreipi,
til að varpan fari ekki öll frá botni. Ótal gerðir
af vörpum með þessum eiginleikum hafa verið
reyndar á undanförnum árum, en flestar vinna
þær mjög svipað. Það mætti skrifa langt mál um
það, hversu miklu veiðnari þær eru en vörpurnar
af Grantongerðinni, ef — vel að merkja — fiskur
er laus frá botni. Þó verður að hafa í huga, að
lóðrétt hæð slíkra varpna er að einhverju leyti
fengin á kostnað breiddarinnar. Ef fiskur er því
fast við botn kann það gamla og góða að reynast
happadrýgst. Að sjálfsögðu er enn betra að hafa
báðar gerðirnar ávallt til taks og nota þær, eftir
því sem aðstæður segja til um.
Menn hafa allt frá öndverðu álitið botnvörp-
una mikið gjöreyðingartæki, sem stórhættulegt
væri öllum fiskistofnum og öðru dýralífi í sjónum
og reyndar plöntulífinu einnig.
Fyrsta skráða heimild um botnvörpu (bómu-
vörpu), sem til er, er frá árinu 1377 og er — að
sjálfsögðu liggur mér við að segja — frá Eng-
landi. Eðvarði III, þáverandi kóngi, var tilkynnt
um þetta galdratæki, sem veiddi smáfisk um-
vörpum og myndi leiða til hruns enskra fiskveiða,
ef ekki yrði tekið í taumana.
Þar sem teikning fylgdi tilkynningunni er ekki
um að villast, að hér var um bómutroll að ræða.
Á næstu öldum virðist svo sem bómutroll hafi eitt-
hvað verið í notkun, enda þótt þau virðist oftast
hafa verið forboðin. I 400 ára gamalli lýsingu á
enskum togarasjómönnum segir svo: „Hinir lötu
fiskimenn fóru til fiskjar að nóttunni til að fiska
fyrir markaðinn morguninn eftir. Sumir fóru ekki
fyrr en kl. 3 að morgni og komu aftur kl. 9 með
skipin fullhlaðin. Gengu þeir því næst til öldur-
húsa og drukku þar dag og nótt, unz skortur á
skotsilfri knúði þá aftur til fiskjar". Lýsing þessi
sýnir, að gömlu bómutrollin hafa mjög svo borið
af öðrum veiðarfærum og þeir sem afla með fiski-
gæfari veiðarfærum en fjöldinn, njóta yfirleitt
ekki hylli samtíðarmanna sinna, eins og lýsingin
ber glöggt vitni. Og síðast liðnar 4 aldir hafa þar
ekki miklu um breytt. Þetta á ekki hvað sízt við
um botnvörpuna. Enn þann dag í dag er ísl. fiski-
mönnum, sem stunda veiðar með botnvörpu, mein-
aður aðgangur að fiskimiðum, þar sem fiski er
mokað upp í ýmis önnur veiðarfæri.
Rétt er því að taka stuttlega saman það, sem
gerzt er vitað um skaðsemi botnvörpunnar. Fyrst
smáfiskadrápið. Jafnvel sú möskvastærð, sem nú
er lögboðin, kemur alls ekki í veg fyrir dráp á smá-
fiski, sem ekki er hægt að nýta. Einkum ber á
þessu þegar aflabrögð eru góð, svo að smáfiskur-
inn fær ekki nægilega möguleika til að komast að
möskvum pokans og sleppa út um þá. Botnvarpan
er því miður óæskilegt veiðarfæri, þar sem smá-
fiskur er til staðar, en öll önnur veiðarfæri, sem
notuð eru á íslandi, eru hvað þetta snertir með
sama markinu brennd að undanskildum lagnetum
með stórum riðli.
Þá er það botndýradrápið. Rétt er það, að botn-
varpan rótar mjög upp botninum og koma þá í
ljós ýmis botndýr, sem fiskar eiga greiðan að-
gang að. Ef eitthvert svæði er svo upprótað, að
lítið leynist eftir af botndýrum, liggur í augum
uppi, að fiskur leitar ekki á það svæði í bili í ætis-
leit við botn. Þessi botnplæging botnvörpunnar
hefur því bæði kosti og galla, þ. e. hún léttir fisk-
um fæðisleit, en getur líka orsakað flótta frá
ákveðnum svæðum, sem þó er kannske ekki alltaf
galli. Hvað þetta atriði áhrærir, á botnvarpan þó
mjög skæðan keppinaut, sem er dragnótin og er
hald flestra, að hún skafi botninn mun hressileg-
ar en botnvarpan, enda sýnist það rökrétt.
Um tjón á botngróðri er vart að ræða nema á
þarabreiðum á mjög grunnu vatni. Við það rask-
ast umhverfi þaraþyrsklings og fleiri fiskteg-
unda, sem leita skjóls í þaranum.
Tímans vegna er ekki unnt að gera frekari grein
fyrir skaðsemi botnvörpunnar í samanburði við
önnur veiðarfæri, en þó get ég ekki stillt mig um
að lokum að benda á grein eftir Aðalstein Sigurðs-
son, fiskifræðing, í tímaritinu Ægi, 20. tbk, sem
fjallar um þetta efni.
II. Flotvarpa.
Sú hugmynd að veiða uppsjávarfiska í flot-
vörpu er mjög gömul. Jafnhliða þróun botnvörp-
unnar á fyrri hluta þessarar aldar voru reyndar
ýmsar gerðir flotvarpna, sem þó gáfu slæma raun,
sem ekki hvað sízt átti rætur sínar að rekja til
þess, að þá voru engir dýptarmælar né önnur
fiskileitartæki til.
Áhuginn á flotvörpunni dvínaði samt sem áður
ekki. Löngunin til að veiða fisk miðsævis í stórum
stíl var öllu öðru sterkari. Flotvarpan átti að koma
í stað þeirra veiðarfæra sem áður höfðu verið not-
uð við veiðar á uppsjávarfiskum, þ. e. rekneta,
hringnóta, háfa svo og öngulveiðarfæra. Þegar
fiskileitartæki voru almennt sett í fiskiskipin
eftir síðari heimsstyrjöld, jukust möguleikar flot-
vörpuveiðanna, enda þótt ýmis vandamál væru
enn óleyst. Eitt höfuðvandamálið var að staðsetja
vörpuna á rétt dýpi, en það er mjög mikilvægt,
einkum þegar torfurnar eru þunnar í lóðrétta átt.
Ýmis tæknileg vandamál varðandi gerð og með-
höndlun vörpunnar voru og óleyst.
Mesta vandamálið var hins vegar sú staðreynd,
að uppsjávarfiskar hafa langt um meiri möguleika
VÍKINGUR
192