Sjómannablaðið Víkingur - 01.06.1971, Page 27

Hvert liggur menntavegurinn á íslandi?
eftir
Sigurð Blöndal.
I vetur hefir verið á það minnzt hér í þáttunum um daginn og veginn bæði af mér
og öðrum, hvemig neyzluþjóðfélag vorra tíma þróast á þann veg, að fólki fækkar
sí og æ í frumframleiðslugreinum, en fjölgar í úrvinnslugreinum og þó sér i lagi
í þjónustu. Sem dæmi um, hvernig komið er á Islandi i dag, minni ég á þá staðreynd,
að bændur landsins eru nú eitthvað kringum 5 þúsund og sjómenn á fiskiskipa-
flotanum milli 4 og 5 þúsund, en landbúnaður og fiskiveiðar eru frumframleiðslu-
greinar Islendinga.
Það er mjög flókið mál að sundurgreina allar orsakir þess, að fólk leitar svo mjög
í þjónustugreinar. Mig langar til að minnast á tvennt, sem stuSlaS hefir að þessari
þróun, en ótalmargt annað mætti telja.
Fyrra atriðið er hin ævintýralega framleiSniaukning, sem orðið hefir í frum-
framleiðslugreinum á fáum áratugum. En með nýyrðinu framleiSni er átt við fram-
leiðslumagn á hvern einstakling' innan tiltekinnar atvinnugreinar.
Þessir 9—10 þúsund hændur og fiskimenn framleiða margfalt afurðamagn á við
það, sem langtum fleiri gerðu áður. Og nú er svo komið, að framleiðni í fiskveiðum
Islendinga er hin mesta, sem þekkist í heimi.
Hér er á ferðinni tækni og hætt verkkunnátta sem afleiðing af alþjóðlegu vísinda-
starfi. Samt er enginn vafi á, að verkkunnáttu mætti enn hæta, eins og síðar
verður að vikið.
Síðara atriðið, sem ég ætla að staldra sérstaklega við, er þetta:
MeS skólakerfinu stuSiar þfóSfélagiS sjálft aS því aS hraSa stórlega sókn fólksins
í þjónustugreinar.
Með því að notfæra sér samlíkingu úr nútíma umferðamáli má orða þetta svo, að
í átt til þjónustugreina séu bæði af ríkisvaldi og einstökum aðiljum lagðar hraSbraut-
ir handa æskulýð þjóðarinnar til þess að bruna eftir. I samanburði við það liggja
niSurgrafnir moldarvegir og jafnvel ekki meira en götuslöSar í áttina til frum-
framleiðslugreina. Ég tek dæmi um þetta á eftir.
I þessu samhengi verður að skjóta því inn á milli sviga, að þjóðfélagið stuðlar lika
að sókninni í þjónustugreinar með veitingu fjármagns þangað gegnum banka og
fjárfestingarsjóði. Hér táknar orðið þjóðfélag sama og „hið opinbera“, þar eð bankar
og fjárfestingarsjóðir eru á Islandi að langmestu leyti í eigu eða undir stjóm ríkis
og sveitarfélaga.
2
En athugum nú nánar, hvemig skólakerfið er áttaviti unga fólksins.
Við skultnn taka sem dæmi tvær andstæður: Verzlun og viSskipti annars vegar, en
fiskveiSar og fiskvinnslu hins vegar.
Hvaða menntabrautir liggja til þessara greina?
Tökum fyrst verzlun og viðskipti.
Hér höfum við lengi átt tvo mjög góða og viðurkennda sérskóla, Verzlunarskóla
íslands og Samvinnuskólann, sem báðir eru reyndar stofnanir og reknir af verzl-
unarsamtökum, en njóta þó stuðnings ríkisins,
VÍKINGUB
211