Samvinnan - 01.04.1945, Síða 17

4. HEFTI
SAMVINNAN
manns verður líka varanlega ofið inn í ævisögu fá-
mennstu menningarþjóðarinnar í heiminum. Við ís-
lendingar eigum Roosevelt meira að þakka en nokkr-
um öðrum erlendum valdamanni. í nálega sjö aldir
hafði íslenzka þjóðin verið vansæl undir pólitískri
forustu tveggja frændþjóða. í vor sem leið var þessi
gamli fjötur slitinn og þjóðveldið endurreist. Þann
sigur má íslenzka þjóðin að mjög verulegu leyti
þakka forseta Bandaríkjanna. Án hans framgöngu
hefði Hitler sigrað Evrópu og íslenzka þjóðin
verið lögð á hinn sama kvalabekk, sem Danir og
Norðmenn þekkja af reynslu undangenginna ára.
Hervernd Breta bjargaði íslandi frá innrás eftir að
Noregur og Danmörk voru læst í járnkló kúgarans.
Þá gerði Roosevelt herverndarsáttmála sinn við ís-
lenzku þjóðina vorið 1941. Bandaríkin vörðu landið,
fyrir sig að vísu, en án þeirrar verndar hefði íslenzka
Þjóðin nú verið lögð í þúsund ára hlekki. Banda-r
ríkin sendu hingað afbragðs herforingja og her-
liö, sem hvarvetna bar það með sér, að það þjónaði
miklu gdfugmenni á valdastóli. Bandaríkjaþjóðin
keypti framleiðslu íslendinga til hernaðarþarfa, og
seldi íslendingum það, sem þeir þurftu til starfs og
viðurhalds. Þegar vant var skipa til aðflutninga,
bættu Bandaríkin úr því, þó að í mörg horn væri að
hta. Undir farsælli hervernd Roosevelts forseta var
hér friður í landi og ljós aldrei slökkt í bæ eða borg
vegna hernaðarins. Hér varð auðsæld og velsæld meiri
on í nokkru öðru landi heimsins. Þegar stríðinu lýkur
eiga íslendingar allmikla fjársjóði að mestu leyti frá
Bandaríkjunum, sem geta gert ísland að miklu fram-
faralandi, ef þjóðin kann með að fara.
Góðir þykja mörgum fjármunir þeir, sem fengnir
eru með skiptum við Bandaríkjamenn, en dýrmætari
hefur þó verið vinátta þeirra.
Islendingar vildu verða fimmta alfrjálsa þjóðin á
Norðurlöndum. En því máli hafði verið seinlega tekið
frá hálfu þessara frændþjóða, og var fátt þar að þakka,
rema góðar tillögur eins Dana, Christmas Möller.
En Roosevelt skildi óskir íslendinga. Hann gaf Al-
Þingi og ríkisstjórninni fyrirheit um stuðning við
lýðveldismyndunina, og efndi það heit svo sem bezt
mátti verða í vor sem leið. Hann vildi gera veg ís-
lands sem mestan á þessum frelsistökudegi og varð
fyrstur allra þjóðhöfðingja til að senda að lýðveldis-
stofnuninni á Þingvöllum sendiherra með umboði,
sem veitt er í skiptum stórþjóða. Fylgdu aðrar
Þjóðir þessu fordæmi og varð íslendingum hin
hiesta liðveizla að allri sambúð við Bandaríkin á
tímum þeirrar miklu frelsisbaráttu, þar sem Roose-
velt forseti var einn hinn þýðingarmesti leiðtogi.
Nú hafa jarðneskar leifar hins mikla forseta verið
lagðar til hvíldar í blómagarðinum á ættaróðali hans.
Dagsverki hans er lokið. Hann hafði gefið frjálsum
þjóðum fordæmi um hversu þær geta leyst sín mestu
vandamál. Hann átti meginþátt í að bjarga frelsi
þjóðanna, þegar það var í mestri hættu statt. Og
hann átti meiri þátt ,heldur en nokkur annar erlend-
ur maður, í því, að gera íslendingum unnt að ná
aftur fullu frelsi eftir margra alda kúgun.
Þegar Jón Sigurðsson hafði haldið einhverja á-
hrifamestu ræðu sína á Alþingi í sókn fyrir frelsi
íslendinga, sagði Benedikt Sveinsson: „Þessi maður
ætti að lifa eilíflega." Þessi bæn hefur oft orðið að
veruleika. Göfugmenni þjóðanna lifa eilíflega.
J. J.
Myndin gœti minnt á það, að hafísinn getur gert
fleirum skráveifur en okkur íslendingum. — Stórt
amerískt farþegaskip hefur rekið stefnið í borgar-
ísjaka á siglingaleið nálægt Nýfundnalandi. Það hef-
ur bögglazt og beygzt eins og það vœri úr blikki. Samt
komst það heilu i höfn.
121