Samvinnan - 01.01.1947, Blaðsíða 23

I marzmánuði í fyrra var talið, að Bandaríkin
*ttu 1500 kjarnorkusprengjur „á lager", en hvað
þtcr eru orðnar margar nú, er myrkri hulið. Ein-
hver hafði orð á því, í þann mund, er friðarráð-
stefnan í París var haldin. að 15 sprengjur af
þessu tagi gætu lamað stórþjóð á borð við Rússa.
Radar er af mörgum álitin ekki þýðingarminni
uvjung en kjarnorkan. Með radartækjum hefur
miðzt bergmálssamband við sól og tungl. Sagt er,
í smíðum sé flugskeyti, sem geti farið uin-
hverfis jörðina og lent aftur á ótrúlega skömm-
um tíma. Því er og spáð, að innan fimm ára
muni fyrsta flugskeyti jarðarbúa lenda á tungl-
mu. Verður allur landher framtiðarinnar fluttur
á milli vfgstöðva flugleiðis? Hvað verður úr tor
Pex, nýja sprengiefninu? Eða hverja þýðingu
hefur flugskeytið. sem á að geta borað sig í gegn-
um 20 metra þykkan steinsteypuvegg? Og hvað
l|m amerísku dauðageislana, sem blöðin tala
stundum um, eða bakteríiisprautuna, sem hægr
cr að hlaða með banvaenum radíógeislum? Stóra-
hretland ætlar að hafa milljón manna undir
'opnum og hyggst ekki að taka á sig „neina á-
hættu', að sögn Mr. Attlec. Hinn enskumælandi
heimur íhugar nú sameiginlegar liervarnir. Ó-
þekktu stærðirnar í nýju heimsstríði geta orðið
margar, og maðurinn, sem hefur það hlutverk af
Rtctlands hálfu, að leita varna gegn þeim öllum
°K reka „áhættuna" á dvr, heitir Albert V. Alex-
ander, venjulega kallaður Bert af kunningjum
sínum.
*
Hvaða maður er þessi Bert? í hvcrsdagslífinu
ei hann einn þeirra manna. sem Bretar kalla
■'hluff and breezy man“, af þeirri tegundinni,
sem vex úr grasi á ströndum Ermarsunds. Hann
cr ^'ddur í bænum Weston-super-Mare, og er
hotninn af handverksmönnum. Hann gekk á al-
þýðuskóla og sótti námskeið í tekniskum efnum,
e» lenti síðan á skrifstofu. Á þeim árum varð
hann heitur trúmaður og prédikaði stundum á
götuhornum, en fann framkvæmd hinna kristi-
lcgu hugsjóna sinna í samvinnuhreyfingunni og
gekk henni á hönd. Eftir nokkurt árahil var hann
orðinn einn kunnasti forvígismaður brezku kaup-
h'laganna. „Bluff and breezy" merkir kátur og
ress, eða eitthvað í þá áttina, og á því ekkert
skylt við „bluff". í fyrra heimsstríðinu var Alex-
ander óbreyttur hermaður til að byrja með, cn
fékk síðar höfuðsmannsnafnbót. Árið 1922 kusu
Sheffieldbúar hann á þing sem fulltrúa Sam-
vinnuflokksins brezka, er var í kosningabanda-
lagi við Verkamannaflokkinn og síðan sambands-
flokkur hans. Tveimur árum síðar fékk hann
sæti í fyrstu verkamannastjórninni, — varð að-
stoðar-verzlunarmálaráðherra. — en sú dýrð stóð
stutt, því að stjórnin varð skammlíf. Alexander
hafði samt vakið á sér athygli fyrir framúrskar-
andi stjórnhæfileika og þótti líklegur kandidat
í flotamálaráðuneytið, ef Verkamannaflokkurinn
næði aftur stjórnartaumunum.
*
Sú sttind rann upp árið 1929. Fyrir stjórnar-
kreppuna 1931 hafði Alexander gert ýmsa mark-
verða hluti. Flotaráðstefnan í London var haldin
í stjórnartíð hans. Hann heimsótti Róin og París
og reyndi þar, með stillingu sinni, hægð og lagni,
að lægja öldurnar, sem risu á Miðjarðarhafinu
fyrir tilverknað Frakka og ítala, og honum varð
þó nokkuð ágengt. Á árunum næstu fyrir stríð
deildi Alexander á utanríkisstefnu stjórnarinnar
úr flokki stjórnarandstæðinga. Hann hélt því
fram. að ef rétt væri að farið, gæti sterkur
brezkur floti verið nokkur trygging fyrir friði,
en veikur floti byði hættunni heim. Hann hélt
á þessum árum áfram að prédika fyrir sam-
borgurum sínum á sunnudögum, og hann varð
mælskari og áheyrilegri með hverju árinu.
Alexander vantar aldrei orð. hann talar viðstöðu-
laust, og í kappræðum er hann harðskeyttur og
rökfastur. Hann deildi á þessum árum þunglega
á hlutleysisstefnuna í Spánarmálunum, og hann
barðist gegn „sameiningunni" í Bretlandi, því
að hann takli sambandstilboð kommúnistanna
til þess eins gert, að ná fótfestu í Verkamanna-
flokknum. Útnefningu hans til flotamálaráðherra,
á hættunnar stund. árið 1940. var tekið misjafn-
lega í blöðunum, En Churchill vissi, hvað hann
var að gera. Flotamálaráðherrann var augasteinn
hans. Það var nú karl í krapinu! Fyrsta stríðs-
árið sat Churchill sjálfur í embætti flotamála-
ráðherra, og þá ræddi hann oft við stallbróður
sinn í stjórnarandstöðunni, og þá lærðu þeir
Alexandar að meta hvor annan.
*
Það hefur verið sagt um Alexander — og
heyrist fleygt ennþá —, að hann sé góður fundar-
stjóri, en hann vanti hugmyndir. Hefði Alex-
ander verið þokkalegur fundarstjóri, en ekkert
annað, má telja víst, að kraftakarlinn Churchill,
með allan sinn eldmóð og hugmyndaauðgi, hefði
ekki sýnt honum þá tiltrú, sem raun varð á.
Hinn mikli og óviðjafnanlegi stríðsleiðtogi sá
meira á bak við góðmótlegt andlit flotamálaráð-
herrans, en virðulegt „common sense". Hann
fann þar festu, ró, karlmennsku og mikið og hug-
myndaríkt starfsþrek. Flotaforiiigjarnir eru her-
ská stétt, en þeim féll vel við Alexander. Flotinn
beið ósigra, oftar en einu sinni, í stríðinu. í
desember 1941 missti hann tvö orrustuskip á
sama deginum. Þá var hættunnar stund í sögu
Bretlands, en ekki heyrðist æðruorð. Persóna
Alexanders verkaði þá eins og olía á öldurót, og
þögn hans var talin merki þess, að öllu væri
ennþá óhætt. Og brezki flotinn náði sér líka á
strik. Innrásin í Evrópuvirkið sýndi, hvers virði
hann var. Allar skipanir voru framkvæmdar,
þótt sumar virtust óframkvæmanlegar. Og hið
mikla bákn starfaði rólega og öruggt, eins og
klukka, og liljóðlega, eins og vera bar í „the
silent service". Alexander hefði getað dregið sig
til baka með heiðri, eftir stríðið, en hann er
starfsins maður. Og heilsan er ennþá sterk. Nú
á hann að stjórna hinum þýðingarmiklu ráð-
stefnum herforingjaráða heimsveldisins, þar sem
bæði hernaðarleg og fjárhagsleg vandamál eru á
dagskrá. Þau verða ekki leyst af óraunsæum spá-
mönnum, þjörkurum eða formúlusérfræðingum.
Ef svo fer, sem nú er ætlað, að allur hinn ensku-
mælandi heimqr tengist böndurn sameiginlegs
varnarkerfis, þá þarf til þess samvinnuskipulag,
sem er umfangsmeira, cn áður hefur þekkzt hér
á jörðu. Og það verður ekki á færi annarra en
afbragðsmanna, að veita slíku samstarfi forystu.
En slíkur maður er A. V. Alexander. í hinum
nýja lieimi eru vopnin ein engin trygging fyrir
friði, heldur ef til vill þvert á móti. En ekki
er ósennilegt, að mikill vopnabúnaður friðsamra
ríkja geti verið brot af nauðsynlegri friðartrygg-
ingu. Og óþarft er að efast um, að það sé í þess-
um anda, sem Alexander starfar í hinu nýja
embætti sínu, sem er ein hin ábyrgðarmesta
staða, á hinni nýbyrjuðu kjarnorkuöld.
,J>að er nú komið svo, að það er orðið
léttara að ná sér i mann en i ibúð."
23