Neisti - 26.11.1978, Qupperneq 5

Neisti 12. tbl. 1978 bls. 5
Kók,
stéttabarátta
og smjörlíki
Síðast í október varð fólki tíðrætt
um þá 25% hækkun á gosdrykkjum og
smjörlíki, sem verðlagsnefnd sam-
þykkti, en ríkisstjórnin neitaði að sam-
þykkja. Framleiðendur gosdrykkja og
smjörlíkis hættu að afgreiða vörur
sínar til verslana og stöðvuðu fram-
leiðsluna. Að lokum tókst þessúm at-
vinnurekendum, með aðstoð verka-
lýðshreyfingarinnar að knýja í gegn þá
25% hækkun á verðinu, sem verðlags-
nefnd hafði ákvcðið.
Að vonum þótti mál þetta allt hið
undarlegasta. 'StéttasamvÍnna forystu
verkalýðshreyfíngarinnar cr reyndar
ekkert nýnæmi, en harla var það ein-
kennilegt að sjá hina borgaralegu ríkis-
stjórn sem nú situr rembast við að
halda aftur af verðhækkunum gegn
vilja bæði atvinnurekcnda og forystu
yerkalýðshreyfingarinnar. Það var eítt-
hvað bogið við þetta. Af hverju voru
öll þessi læti? Því miður útskýrðu þær
yfirlýsingar sem fulltrúar verkalýðs-
hreyfingarinnar sendu frá sér í iok okt.
ekki þetta mál, og túlkuðu menn þessa
deilu alveg eftir eigin höfði, jafnt fyrir
og eftir þessa yfirlýsingu. Það var cins
og enginn hefði tekið eftir þessari
látlausu yfirlýsingu, sem þó birtist á
forsíðu Þjóðv. í vfirlýsingunni ergerð
grein fyrir því að „embættismenn“ sem
fulltrúarnir hafi rætt við hafi ekki
dregið i efa að 25% hækkunin „hafi
verið efnislcga rökstudd. Það virtist
hins vegar verkefni þeirra að athuga
hvort ekki mætti fresta hluta hækk-
unarinnar fram yfir næstu mánaðamót
og jafnframt var spurt um það hvort
við gæturn fallist á að taka áðurnefnd-
ar vörur undan hámarksverðsákvæð-
um“. Þessi yfirlýsing, sem ekki hefur
verið mótmælt, gerir þannig skóna
að því að „embættismenn" viðskipta-
ráðuneytisins hafi farið fram á frjálsa
álagningu til handa gosdrykkja- og
sjörlíkisframleiðendum og yfirleitt
ekki haft neinn áhuga á að halda aftur
af 25% verðhækkun á þessum vörum
nema þá viku sem eftir var fram að
mánaöarmótum. En um hvað snerist
þá deilan? Af hvcrju allur þessi hávaði?
Yfirlýsing fulltrúa verkalýðshreyfing-
arinnar nefnir ástæðurnar aldrei á
nafn, þótt það liggi beint við út fra því
sem sagt er í yfirlýsingunni. Það sem
deilan snerist um var einfaldlega að á
grundvelli verðlagsins I. nóv átti að
reikna út framfærsluvísitölu og út frá
henni kaupgjaldsvísitölu þá sem taka á
gildi I. des. Viðskiptaráðuneytið og
ríkisstjómin hafði ekki áhuga á að
halda aftur af verðhækkunum til að
gera launafólki kleift að kaupa þessar
vörur á lægra verði. Markntið þeirra
var einungis að halda aftur af þessari
hækkun svo hún reiknaðist ekki inn í
vísitöluna fyrr en I. feb. svo launafólk
fengi hana ekki bætta fyrr en 1. mars.
Það var í þessari stöðti seni forysta
verkalýðshreyfingarinnar ákvað að
verja kaupmátt launa gegn þcssari
tilraun ríkisstjórnarinnar til að falsa
vísitöluna. Þess vegna krafðist hún
þess að verðhækkunin kæmi til fram-
kværnda strax þannig að hún reiknað-
ist inn í visitöluna I. nóv.
í stað þess að afhjúpa þennan
loddaraleik ríkisstjórnarinnar og hefja
baráttu gegn verðhækkunum atvinnu-
rekcnda, þá ákvað forysta verkalýðs-
hreyfingarinnar að berjast fyrir verð-
hækkunum til handa atvinnurekend-
um til að fá þær inn í vísitöluna.
Feimnislegt orðalag yfirlýsingar full-
trúa verkalýðshreyfingarinnar er aug-
Ijóslega ekki einungis vegna þess að
þeir vilja hylma yfir nteð flokksbræðr-
um sínum í ríkisstjórninni heldur
einnig vegna þess að þeir gera sér grein
fyrir því að aðferð þeirra til að vernda
kaupmáttinn var vægt sagt afkáraieg
og beinlínis vitnisburður um þann
aumingjaskap skrifræðisins, sem er
allri baráttu verkafólks til trafala.
Á.D.
MAGNÚS GU-ÐMUNDSSON:
Andstaðan fyrir rétti í Sovétríkjunum
Seinni
hluti
Barátta þjóðernis-
minnihlutahópa
Þessi mikilvægi hopur hefur þann
kost að hann sameinar bæði verka-
menn og menntamenn. Auk þess er
svigrúm þessara hópa oft meira, þar
sem þeir eru staðsettir í útjaðri
landsins, þar sem beint eftirlit skrif-
ræðisins er minna. Aftur á móti virðist
mikilvægi vinnustaðanna skipta miklu
máli, þ.e.a.s. þegar um er að ræða verk-
föll ístórborgum. Þarsemfréttirberast
skjótt út, fær verkafólk kröfum sínum
fyrr framgengt en verkafólk sem
mótmælir í smærri bæjum. Kröfur
þessara hópa eru gjarnan varðandi
mál, mállýskur og þjóðlegar siðvenjur
ýmisskonar, sem endurspegla félags-
skiptingu samfélagsins, þar sem rússar
eru ráðandi innan skrifræðisins. Einn-
ig eru bornar upp byltingarsinnaðar
kröfur eins og: Aukið lýðræði innan
verkalýðsfélaganna! og: öll völd til
verkalýösráðanna!
Þjóðernisminnihlutahóparnir skipt-
ast í þjóðernissinna og marxista. Þjóð-
ernissinnarnir hafa ekki „borgaraleg"
markmið, en þeir setja t.d. úkraínska
þjóðernishyggju móti rússneskri þjóð-
ernishyggju. Marxískri straumurinn í
Okraínu er þekktastur af nöfnunum I.
Dzjuba og V. Kornovil, og hreyfingu
sem skaut upp kollinum snemma á sjö-
unda áratugnum og var kölluð „Félag
verkamanna og bænda í Úkraínu".
Dzjuba, Kornovil og þeirra félagar
hafa starfað á einstaklingsgrundvelli,
aðallega við að skrifa opin bréf og
mótmæli. KGB hefur stundað fjölda-
fyrir sköpunargáfuna, en réðust ekki
beint á skrifræðið. Uppúr 1965, þegar
sköpunargáfan tók að fá á sig félags-
lega gagnrýninn blæ og beinast gegn
skrifræðinu, hófust handtökur og rétt-
arhöld. Réttarhöldin-yfir Sinjavskí og
Daniel geta talist tákn fyrir þessa
hreyfingu og jafnframt endalok henn-
ar. Hin miskunnarlausa meðferð á
Sinjavskí og Daniel sýndi fram á
nauðsyn baráttunnar fyrir almennum
mannréttindum. Það er þó ekki fyrr en
1968, við réttarhöldin yfir Ginsburg og
Glanskov sem ,,lýðræðishreyfingin“
kemur fram á sjón’arsviðið. Helstu
markmið hreyfingarinnar eru: - Að
unnið sé samkvæmt stjórnarskrá lands-
ins, - að lögreglan hætti handtökum á
verkalýðssinnuðum einstaklingum, og
- að ritskoðun verði afnumin.
„Lýðræðishreyfingin" skiptist aðal-
lega í tvo strauma. í borgaralegan
straum og annan róttækari straum.
- nEinfalt mál: gagnrýni á sjálfan þig eða ein-
hvern sem er lægra settur, er uppbyggileg.
En gagnrýni á einhvern þér æðri er alltaf
til skaða." (Úr Rohac, Slóvakíu, 31/8 '*66)
handtökur á þeim, og Kornovil var
m.a. tekinn fastur 1972. „Félag verka-
manna og bænda...“ tók aðra afstöðu
og sá nauðsyn stöðugrar skipulagn-
ingar. Þeir voru komnir vel á veg með
stofnun sósíalistísks flokks þegar einn
leiðtogi þeirra, Lef Lúkjanenko, var
tekinn fastur og dæmdur til dauða.
Dómnum var þó breytt í 15 ára fang-
elsi.
Menntamenn
Andstaða menntamanna í Sovét-
ríkjunum er sá andstöðuhópur sem
best er þekktur á vesturlöndum. Hún
fékk byr undir báða vængi þegar
Krúsjof „afhjúpaði“ Stalín 1956. Sá
andstöðuhópur sem þá kom fram á
sjónar-sviðið hefur verið kallaður
,,menningarandstaðan“. „Menningar-
andstaðan" samanstóð af rithöfundum
og listamönnum, sem kröfðust frelsís
Hinn borgaralegi straumur reynir að
sannfæra skrifræðið um að það sé í
þess eigin þágu að lýðréttindi séu
aukin. Ekki ber þó að vanmeta hið
andskrifræðislega afl lýðræðiskraf-
anna. Grundvallarkrafa byltingar-
sinnaðra marxista er: Ótakmarkað
frelsi allra einstaklinga, hópa eða
strauma til að gagnrýna og skipu-
leggja sig í flokka. Róttæklingarnir
innan „lýðræðishreyfingarinnar", sem
best eru þekktir á vesturlöndum, hafa
með áróðri utan skrifræðisins getað
bent almenningi á brot á mannrétt-
indalöggjöfinni. Þrátt fyrir háværar
kröfur þessa hóps um mannréttindi, þá
hafa þeir í minna mæli látið sig skipta
efnahagsleg og pólitísk réttindi verka-
manna og bænda. Með auknum hand-
tökum og réttarhöldum á fyrrihluta
þessa áratugs hefur þeim orðið ljósari
nauðsyn þess að skipuleggja sig í
flokka, nálgast verkalýðinn og hefja
nákvæmari greiningu á því fyrirkomu-
lagi sem þeir ætla sér að breyta. Mikill
hnekkir var það því fyrir „hreyfing-
una“ þegar félagar voru handteknir og
leynileg tímarit hættu að koma út.
Ekki varð Helsinki-hópurinn, sem var
stofnaður til að fylgjast með mannrétt-
indum eftir að Sovétríkin höfðu
skrifað undir mannréttindayfirlýsingu
S. Þ. í Helsinki 1975, langlífur.
Skrifræðið hefur handtekið flesta
þessa félaga og hafið hefðbundin réttar-
höld, með ásökunum um njósnir og
landráð. Dómarnir eru líka hefð-
bundir: fangelsi og þrælkunarbúðir.
Stuðningur við
andstöðuna
Síðustu réttarhöldin í Sovétríkjun-
um yfirfélögum Helsinki-hópsins hafa
vakið heimsathygli. Borgaralegir
straumar hafa reynt að gerast formæl-
endur lýðræðisbaráttunnar, en það
mun ekki takast, svo lengi sem þeir
styðja aðeins borgaralega andstöðu-
menn eins og Sjaranskí, en þegja
þunnu hljóði þegar marxisti eins og
Grikorenko er fangelsaður.
Hjáróma gaul Carters Bandaríkja-
forseta og annarra heimsvaldasinn-
aðra stjórnmálamanna um mannrétt-
indi, og tilraunir þeirra til að blanda sér
í mannréttindabaráttuna í Sovétríkj-
unum, hjálpar aðeins Kremlverjum við
áróður þeirra um að andstaðan vinni
fyrir heimsvaldasinnuð ríki.
Það sem andstaðan í Sovétríkjunum
raunverulega þarfnast, er stuðningur
verkalýðsfélaga í vestri. Auk þess er
það skylda okkar sem byltingarsinn-
aðra marxista að fylgjast með hreyf-
ingum andstöðunnar til þess að geta
skipulagt stuðning við þær á verka-
lýðsgrundvelli. Starfsgrundvöllur slíks
stuðnings ætti að vera alþjóðleg sam-
staða eða krafan: öreigar allra landa
sameinist! Þetta þýðiraðógerningurer
að starfa með borgaralegum hreyfing-
um eða flokkum sem vilja aðeins veita
einstaklingum eins og Shakarovstuðn-
ing. Hálfundarlega hljóma stuðnings-
yfirlýsingar Eik/m.l. við tékkneska
alþýðu, þegar þeir taka ekki afstöðu á
móti innrás Sovétríkjanna í Austur-
Þýskaland 1953 og Ungverjaland
1956. Peking-línudans Eik/m.l. mun
heldur ekki leiða þá annað en í berg-
numið skrifræði.
Verkalýðsráð og aukið
lýðræði
Gagnrýnin og andskrifræðisleg
hugsun mun alltaf lifa með skrifræð-
inu, hún er skilgetið afkvæmi þess.
Verkalýðsstétt Sovétríkjanna sækist
ekki eftir kapítalisma. Fáir aðhyllast
kínversku tilraunina, svo lengi sem
kínverjar takmarka lýðræði, hylla Stal-
ín og viðurkenna þarmeð hryðjuverk
hans. Það er því oft auðvelt fyrir
skrifræði Sovétríkjanna að fá hljóm-
grunn hjá alþýðunni fyrir andkín-
verskan áróður, óháð sannleiksgildi
hans.
Verkalýðsstétt Sovétríkjanna berst
fyrir verkalýðslýðræði. Má vera að
leiðin að pólitísku frelsi og uppbygg-
ingu verkalýðsráða verði löng, en það
eru einnig möguleikar á að verka-
lýðsstéttin spretti á fætur og ryðji burt
skrifræðinu. En án fullra réttinda til að
skipuleggja sig í sjálfstæðum verka-
lýðsfélögum, þjóðfrelsishreyfingum,
mannréttindahreyfingum og pólitísk-
um hópum, er enginn möguleiki að
tryggja og auka lýðréttindi fyrir
vinnandi alþýðu undir alræði öreig-
anna. Baráttan á sér einnig hlutlægar
rætur í framleiðslunni, þar eð upp-
bygging sósíalískra framleiðsluhátta er
skilyrt því, að verkalýðurinn hafi beina
stjórn yfir framleiðslutækjunum. Að
veita aðeins einum flokk eða fjölda-
hreyfingu, sem er stjórnað af þessum
eina flokk, einokun á prentvélum og
fjölmiðlum, takmarkar, en eykur ekki,
lýðréttindi verkalýðsstéttarinnar sam-
anborið við réttindi hennar í borgara-
legu lýðræði.
Grundvallaratriði er lögverndaður
réttur vinnandi fólks, án tillits til
skoðana þeirra, til þess að fá aðgang
að efnahagslegum nauðsynjum, og til
þess að njóta almennra lýðréttinda eins
og verkfallsréttar, prentfrelsis, funda-
frelsis og réttar til að mótmæla.
Aukin lýðréttindi verkafólks, fram yfir
það sem ríkti í borgaralegu lýðræðinu,
eru ósamræmanleg takmörkuðum rétti
til stofnunar pólitískra hópa, strauma
eða flokka á stefnuskrárlegum eða
hugmyndafræðilegum grundvelli.
FRELSUN ALLRA PÓLITÍSKRA
FANGA í SOVÉTRÍKJUNUM!
STYÐJUM ANDSTÖÐUNA í
SOVÉTRÍKJUNUM!
FYRIR VERKALÝÐSLÝÐRÆÐI
OG VERKALÝÐSVÖLDUM!
Heimildir:
- Fjárde internationalen nr. 7-8 1972.
Kommúnistiska Arbetarförbundets
teoretiska tidskrift.
- Fjérde internationale nr. 3 1974.
Organ for revolutionære socialisters
forbund.
- Labour Focus On Eastern Europe. A
Socialist Defence Bulletin on eastern
Europe and the USSR. Vol. 2no. 1 og
2.
- Imprecor, nr. 10. júlí 1977.