Stúdentablaðið - 01.01.1970, Page 7

STÚDENTABLAÐ
7
Til hœgrí er dcemigert stajsctningarverkejni jyrir borgarbömin.
lágnmrkskröfu vil eg þá fá hinar fornu endingar viðteng-
ingarháttarins, enda yrði þá léttara að kenna hann í
skólum! 1 þessu öllu saman er ef til vill ekki nema eitt
atriði, sem er vert þess, að um það sé sérstaklcga rætt
og hugsað. Það er framburður okkar Sunnlendinganna á
„hv-“, sem nú er alveg að hverfa úr íslenzku máli. Þar
er þó vissulega ástæða til að spyrna við fótum.
Við stóðurn af okkur það flóð danskra máláhrifa, sem
á okkur dundi um langt skeið. Nú stöndum við í annarri
holskeflu: bandarísk-brezka flóðinu. Við hvoru tveggja
höfum við snúizt af sama ofstækinu, og ef til vill mun
það eitt forða tungu okkar frá meiriháttar umbrcytingum.
Iíins vegar virðast fáir skeyta um þá staðreynd, að hinn
meyjarlegi hreinleiki íslenzkrar tungu nær ekki inn úr
andlitsfarðanum. í riti gætir hinna erlendu áhrifa lítt, en
íslenzk tunga töluð er svo sannarlega „falleruð“. Við
höfum, að því er virðist, lagt alla áherzlu á ritmálið í þessu
efni. Talmálið, dagleg íslenzk ræða, hcfur þegar mótazt
mjög af erlendum orðum, orðasamböndum og merkingar-
miðum meðal alls almennings og þó langhelzt meðal
menntamanna. Það er hvort tveggja, að eg tel hina er-
lendu „hættu“ ekki alvarlegasta voðann, sem nú steðjar
að íslenzkri tungu, enda höfum við svo sannarlega beðið
hraklegt skipbrot, ef það var þá einhvern tíma ætlunin
að streitast gcgn nema á hátíðisdögum. Eg vil taka það
fram, að persónulega aðhyllist cg hreintungustefnu, en
erlent orð, sem ckki raskar íslenzkum hljóðlögmálum og
beygingaratriðum og ryður íslenzku orði, góðu, ekki úr
vegi, er mín vegna velkomið og vel þegið.
Sú „hætta“, sem eg tel íslenzkri tungu voðalegasta nú á
dögum, kemur innan að, og vankantar þeir á íslenzku-
kennslunni í skólum landsins, sem eg drap áður á, eru snar
þáttur hennar. Líf þjóðarinnar hefur orðið fyrir svo
miklurn umbreytingum síðustu áratugi, að lijá því fer
Margir dást að þrautseigju og hjartagæzku Þorkels. Sveinki
yrði sér til minnkunar, ef hann hlægi í skírnarveizlunni.
Ég sezt fremst, en þú getur setzt innst. Laufeyju er vorkunn,
þótt hún dragi verkið á langinn. Reiðstu ekki, þó að hús-
freyjan hlæi að þér. Þú getur minnzt þess, að hinir minnstu
verða stundum stærstir. Það var engin nýjung á Yztafelli.
þó að kría flygi fyrir utan bæjardyrnar. Þráin minnir, að
þið bynduzt tryggðum í fyrra. Þú slóst drjúgan teig í mýr-
inni. Þau hafa kysstst og læðzt út í myrkrið. Þér stigi ekki
til höfuðs, þótt þú hlytir hæstu einkunnina. Þið megið teyga
nýmjólkina, en fleytið ekki rjómann ofan af. Sæunn sá
heiðan himininn gegnum rifu í skýjunum. Þú batzt allt
heyið og lézt það upp á klakkinn. Leigjendunum hefur láðst
að birgja sig upp fyrir páskana. Skírnir er útbreitt tímarit,
og fjölbreytni hans hefur aukizt. Þessi íslendingur getur
kennt byrjendum þýzku. Þið hlægjuð, ef þið sæjuð strákinn
elta lítinn og svartan kettlinginn inn í dimman kjallarann.
Nú er sólskin og þíðviðri í Eyjafirði.
Kristinn þurfti að reka kýmar á morgnana mikinn hluta
sumars. Pilturinn sveiflaði stönginni, þar til færið hvarf í
hringiðuna. Margir hafa minnzt jarðskjálftanna við Eyja-
fjörð. Miklar skemmdir urðu á húsum, þótt fólk slyppi heilt
á húfi. Tryggvi var sviptur ökulej’fi fvrir ölvun og of hraðan
akstur. Erfðaskrá Þorkels var samin í skyndi og lögð fram.
Um jólin hvessti á norðan og snjóaði, svo að bifreiðir teppt-
ust við öxnadalsheiði. Likur benda til, að heyafli bænda muni
reynast ónógur. Þorbirni var falin gæzla virkjunarinnar.
Skipverjar voru þrautseigir, þótt hjálpin drægist.
ekki, að sú röskun komi niður á hinu félagslega tjáningar-
tæki hennar. Urmull orða og orðasambanda, sem voru
eðlileg í því samfélagi, sem hér var um síðustu aldamót,
kveður í eyrum unglinganna nú eins og aflægislegt hrogna-
mál. I staðinn þarf á hverju ári að fylla i ný og ný skörð,
sem koma í orðaforða málsins vegna nýrra fyrirbrigða á
öllum sviðum þjóðlífs og mannlegrar hugsunar. Hraðinn
vex mcð hverju árinu, sem líður, og flókið beygingamál,
eins og íslenzka er, stenzt ákaflega illa mikinn hraða.
Beygingamál, sem í þokkabót grundvallast á þungri
áherzln á upphafsatkvæði orða, verður illa úti í sam-
keppninni við hraðann. Eg hef orðið áþreifanlega var við.
að þágufall karlkynsorða er á förum. Beygingarmyndir,
sem á einhvern hátt cru vafasamar eða vandasamar, ber
fólk sér einfaldlega ekki í munn; þær hverfa því smátt og
smátt. Við þetta bætist síðan það, sem verra er: þvoglu-
kennt og óskýrt latmæli er í tízku, og þykist sá mestur,sem
óskýrast talar. Ilinn tignarlegi óregluleiki íslenzkrartungu,
sem gaf henni þann brag,að hún væri tungumál „gáfuðustu
þjóðar í heimi“, er að lúta í lægra haldi fyrir lágkúrulegri
reglusemi. Ilin dróttkvæða flækja, sem hefur verið aðals-
merki íslenzkunnar, er að rakna upp. Nemendur mínir
horfa á mig í senn hneykslaðir og særðir, þegar eg nota
orðtak, sem ckki er af einföldustu gcrð. Þcir hlæja, þegar
eg segi: „til að mynda“ í stað „til dæmis“. Af ritgerðum
þeirra, margra hverra, sé eg, að þeir hafa ekki minnstu
hugmynd um, að mannleg ræða skiptist í afmarkaða lduta,