Stúdentablaðið - 01.01.1970, Side 8

8
STÚDENTABLAU
sem á málfræðimáli nefnast „setningar“; þcir skrifa í belg
og biðu. Og réttlætiskenndin blossar upp, þegar eg afneita
eignarfallinu: „bróðurs“ eða hef í frammi annan álíka
skepnuskap. Samkennari minn var kærður um daginn fyrir
að hafa kallað nokkrar námsmeyjarnar „kjaftatífur“; þær
skildu liann svo, að hann hcfði kallað þær „tíkur“, en það
orð merkir á þeirra máli: „hóra“. Þarna var þó einu sinni
komið of harkalega við blygðun íslenzkrar kvenþjóðar!
Bókmenntakennsla mín felst í því einu að reyta allt
skáldlegt gildi af verkum þeim, sem lesin eru, með því
að umsemja þau yfir á lágkúrulegasta málstig. Eg hef
meira að segja heila bók, orðskýringar, til ])ess að hjálpa
mér við þessa iðju, að drepa niður allan áhuga, að ekki
sé nú talað um þann neista af skáldgáfu, sem kynni að
leynast langt niðri í einhverjum nemandanum. Þegar eg
kenni stafsetningu, nota eg kennslubók, sem samin er af
tveimur ágætum sveitamönnum fyrir aðra sveitamenn,
enda gagnaði hún mér vel á sínum tíma. Unglingum, sem
lifa við umferðarslys og annað þess háttar, kenni eg að
skrifa „rétt“ og skilmerkilega ýtarlegar æfingar um þann
háska, sem af því stafar að gæta sín ekki á „dýjunum og
mýrarpyttunum við fjárreksturinn“. Börnin einfaldlega
skilja ekki þetta mál, og þeim finnst það ekki koma þeim
neitt við. Að sjálfsögðu hefur dýrasta pcrla tungunnar,
hið merkingarlega gagnsæi orðanna, myrkvazt öllum, ef
það hefur þá nokkurn tíma opinberazt (iðrum en sérvitr-
ingum.
Þessi kennsla þykir unglingunum auðvitað alveg „voða-
leg“. Það er einmitt eitt skýrasta einkenni þess tungumáls,
sem erfingjar Iandsins tala, að öll áherzluorð hafa veðrazt
svo, að þau hafa flest gjörsamlega misst gildi sitt. Jafnvel
„voða-voða-voða-voða“-runan er tekin að víkja fyrir
nýjum og kröftugari orðum. „Ferlegur“ merkir nú orðið:
, mjög hversdagslegur“; „gasalegur“ er næstum farið að
draga úr merkingarstyrknum. „Æðislega geggjaður“,
„alveg vitfirringslega tryllingslegur“ er: „sómadrcngur“.
Þróun annarra lýsingarorða hefur ekki orðið svo hrapalleg
sem þessara, en þó er Ijóst, að hæfileikinn til að Iýsa er
orðinn ákaflega sjaldgæfur, ef hann liefur einhvern tima
verið í almennri eign. Sannleikurinn er líka sá, að í skúlum
er lítið sem ekki gert til að þjálfa þennan hæfileika, enda
höfum við, kennaranefnurnar, hvorki fengið menntun né
starfsaðstöðu til þess. Hæfileikinn að lýsa er nefnilega
nátengdur hæfileikanum að skilgreina og skýra, hæfileik-
anum að hugsa. Við kennararnir æðum um eins og naut
í flagi við að neyða börnin til að skrifa „rétt“ og greina
orðin í „rétta“ orðflokka o. s. frv., en við skeytum ekkert
um það, að hugsunin er í brotum og hvergi er heil brú i
henni. Hvernig skyldi hugsun okkar sjálfra annars vera
háttað, ha?
Hin skörpu kynslóðaskil álít eg verstu hættuna, sem nú
steðjar að íslenzkri tungu. Hluti þeirra, sem enn má nefna,
er, hversu allur þorri upp vaxandi kynslóðar þjáist af
geigvænlegri orðfæð. Ef til vill hefur þetta alltaf verið svo,
en þó eru unglingarnir mjög misjafnlega vel eða illa
staddir í þessu efni. Orðfæðin er þó, þegar á allt er litið,
líklega einna ískyggilegasta atriðið í þessu máli öllu. Og
eg vil leggja áherzlu á, að bregðist þjóðfélagið ekki vel
við með skólakerfi sínu, mun unga kynslóðin sjálf leysa
vandann með því að leita til annarra fyrirmynda, til
bandarísk-brezkunnar. Eg er meira að segja ekki grun-
laus um, að sú þróun sé þegar hafin. Má fullyrða, að
þetta helzt í hendur við latmælið cða, öðru nafni: „tyggi-
gúmsframburðinn“. Þannig tengjast þessar „hættur“, sú,
er að utan kemur, og sú, sem kemur að innan. Við
verðum að gæta okkar á að falla ekki i gryfju stöðn-
unar, stirfni og skilningsleysis. Ef svo fer, missum við
einfaldlega öll tök á þróuninni, en hún fer sínar leiðir
stjórnlaus. Við verðum að halda í við breytingarnar.
Slík afstaða styðst við öll menningarleg, söguleg og félags-
leg rök. íhaldssemi er heilög dygð, en jafnvel hinar helgu
dygðir þurfa að styðjast við skynsemi og fyrirhyggju.
Jón Sigurðsson.
IIIIIIIIIIIIIIIIMMIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIÍIIIIMIIIIHIIIIIIIIIIIIIHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIimHHIIIIIIIIMIIIIIIIMIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIHIIIIIIIimilllllllllllllllllll
Leitið ekki langt yfir skammt!
Bækur, j
blöS,
I ritföng og skólavörur í úrvali.
Bókaverzlun Jóns P. Jónssonar
Álfheimum 6 - Sími 37318.
MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMIMMMMMMMIMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMIM