Stúdentablaðið - 01.02.1993, Qupperneq 12

Ekki skyldu-
ðildargjald"
egir Sveinbjörn Björnsson háskólarektor um skráning-
rgjöldin til Stúdentaráðs og Félagsstofnunar
Stúdentaráð og Félagsstofnun stúdenta eru hlutar
af háskólasamfélaginu sem stúdentar sjálfir hafa
yfirráð yfir. Þessar stofnanir gegna mikilvægu hlut-
verki sem þjónustutæki og lýðræöislegur vettvang-
ur til að ráða sameiginlegum málum allra skrá-
settra stúdenta og þess vegna lætur Háskólaráð
hluta af þeim skráningargjöldum sem innheimt eru
árlega af stúdentum renna til þeirra.
stuttu máli niðurstaðan af viðtölum vi
jjörn Björnsson, háskólarektor og Sii
lagaprófessor og fyrrum ritara Stúdenl
lestri álitsgerðar lögskýringanefndar á skránini
gjaldinu og af sögunni af stofnun Stúdentaráðs.
„Eftir að upp kom ágreiningur
um greiðslu skráningargjalda
vegna þess að hluta þeirra var
veitt til stofnana á vegum stúdenta
leituðum við álits lögskýringa-
nefndar," sagði Sveinbjörn
Björnsson. „Þetta er einfalt mál:
Gjaldið er bara eitt og það er á
valdi Háskólans að deila því út.
Þetta er líkt og með útsvar: Það er
lagt á alla borgara og þeir geta
ekki neitað að greiða einhvern
hluta þess. Við lítum svo á að Fé-
lagsstofnun og Stúdentaráð séu
þjónustustofnanir fyrir stúdenta-
samfélagið sem vinni verk sem
við þyrftum annars að vinna og
því greiði Háskólinn til þessara
aðila.“ Sveinbjörn sagði að menn
gætu velt því fyrir sér hvað gerðist
ef Háskólinn hætti að láta þennan
hluta skráningargjaldsins renna til
stúdenta.
Samkvæmt þessum skilningi
eru stúdentum afhent ráð yfir stór-
um hluta eigin mála og fjárráð til
að sinna þeim í gegnum Stúdenta-
ráð og Félagsstofnun stúdenta.
Spurningin snýst því ekki um
mannréttindabrot eða skylduaðild
heldur hvort stúdentar vilji áfram
halda þessum stjórnsýslutækjum í
sínum höndum eða leggja þau nið-
ur í núverandi mynd og stofna
þess í stað félag sem stúdentar
þyrftu sérstaklega að gerast með-
limir í til að hafa áhrif á sín mál
og njóta þjónustunnar.
„Við viljum vera ákveðin í því
að gjaldið sé eitt,“ sagði Svein-
björn. Sé hins vegar litið á af-
greiðslu stjórnsýslu Háskólans á
máli þremenninganna sem neituðu
að greiða hluta skráningargjalds-
ins kemur í ljós að þar hafa vinnu-
brögð fremur byggst á fornum
venjum en skýrum skilningi á eðli
Félagsstofnunar og Stúdentaráðs.
Háskólinn hefur innheimt
gjöld af stúdentum frá því 1909.
Síðustu árin hefur Nemendaskrá
séð um framkvæmdina. Með gíf-
urlegri fjölgun stúdenta eftir 1970
hafa starfshættirnir innan stjórn-
sýslu Háskólans orðið að taka
ítrekuðum stökkbreytingum til að
geta staðið undir stórauknum
kröfum. Þótt skrásetningargjöldin
séu innheimt af þúsundum stúd-
enta virðist hafa gengið erfiðlega
að hanna kerfi sem heldur utan
um allt ferlið.
Mál þremenninganna virðist
hafa reynt á marga veika hlekki í
jiessu innheimtuferli. Það er ef til
vill ekki skrítið. Ef frá er talið
andóf Hannesar Hólmsteins og
nokkurra annarra frjálshyggja-
manna gegn innheimtu gjaldsins
upp úr 1970 hefur stjórnsýslukerf-
ið fengið að móta sínar aðferðir að
mestu í friði. Hlutirnir eru gerðir
svona af því að svona hafa þeir
alltaf verið gerðir. Nú þegar reynir
á saumana kemur í Ijós að sam-
kvæmni skortir í innheimtu og
skráningu og verklagsreglur virð-
ast ekki skýrar.
Skyldur stúdenta eru ekki þungar miðað við réttindin
„Það var aldrci litíð á Stúd-
cntaráð öðruvísi en hverja aðra
stofnun innan Háskólans,“
sagði Sigurður Líndal, lagapró-
fessor, sem var ritari Stúdenta-
ráðs 1955 til 1956. „Stúdenta-
ráð fékk ákveðnar tekjur sem
tryggðu starfsemina og hún fór
vaxandi ár frá ári. Þótt deilt
væri um hvað ætti að ræða mik-
ið um pólitíkina og hvað ætti að
ganga langt í hagsmunabarátt-
unni heyrði ég aldrei minnst á
að menn vildu afsala Stúdenta-
ráði tekjustofnum eða leggja
það niður.“
„Svo var litið á að Stúdenta-
ráð og tengdar stofnanir væru
stjórnsýslustofnanir innan Há-
skólans sem stofnsettar væru
með óorðuðu samþykki stúdenta.
Háskólinn framseldi þeim með
ákveðnum hætti vald í málum
sem stúdentar hefðu þá forræði á.
Eg á reyndar erfitt með að sjá
hvemig ætti að breyta þessu fyr-
irkomulagi. Hvernig færi til
dæmis með þá þjónustu sem
Stúdentaráð veitir í dag?“
Þegar Stúdentafélag Háskól-
ans stofnaði Stúdentaráð árið
1920 var hugmyndin sú að félag-
ið sæi um pólitíkina en ráðið
hagsmunamálin. Þetta mun ekki
hafa gengið upp þar sem starf fé-
lagsins var of stopult. Afleiðing-
in varð sú að Stúdentaráði var
haslaður víðari vettvangur. I tíð
Sigurðar þurfti Stúdentaráð að
glíma við tekjuleysi og fjárskort
og eitt helsta viðfangsefnið var
að auka áhrif stúdenta á stjórn
Háskólans. Það gerðist árið 1957
en samkvæmt háskólaiögum frá
því ári skyldu stúdentar fá einn
fulltrúa í háskólaráði.
Sigurður telur að ofangreind
viðhorf hafi mótað allar reglur
sem gilda um Stúdentaráð og
stofnanir því tengdu í gegnum
tíðina. „Það var enginn vafi á því
að gert var ráð fyrir Stúdentaráði
og þau viðhorf hafa vafalaust
lfka mótað reglurnar um skipt-
ingu skráningargjaldsins eftir að
hún kom til. Ef upp er komið
núna að reglumar um tekjustofna
stúdentastofnananna séu óskýrar
er eins víst að orðalag þeirra sé
eins og það er af þvf að menn
hal'a talið þetta vera forna venju
og ekki þörf á nákvæmari útlist-
an.“
„Það er svo allt annar flötur á
þessu máli ef menn vilja líta á
það út frá mannréttindum og al-
þjóðlegum sáttmálum um trygg-
ingu þeirra. Að vísu má vera að
reglurnar um gjaldtökuna séu
ekki eins skýrar og æskilegt er
og það er þá sjálfstætt úrlausnar-
efni en ég býst við því að gagn-
vart skýmm ákvæðum geti varla
nokkur mannréttindalöggjöf
bannað þetta fyrirkomulag. Það
getur ekki talist óeðlilegt að stúd-
entar beygi sig undir þær reglur
sem gilda í háskólasamfélaginu á
sama hátt og allir sem búa í
sveitarfélagi verða að hlíta regl-
um þess. Enginn neyðir jú stúd-
enta til að stunda nám við há-
skólann, það er í valdi hvers og
eins. Og ég fæ heldur ekki séð að
þær skyldur sem stúdentar bera
vegna stofnana sinna séu of
þungar miðað við þau réttindi
sem þeir fá.“
Ósamkvæm afgreiðsla hjá stjórnsýslu Háskólans
Hörður H. Helgason, einn
þeirra þriggja stúdenta sem
neituðu að greiða hluta skrán-
ingargjalda sinna til Háskólans,
segir að afgreiðsla stjórnsýslu
Háskólans á máli þeirra hafi
einkennst af ósamkvæmni.
Hann hefur sett fram gagnrýni á
málsmeðferðina og segir að
málinu verði skotið til mennta-
málaráðherra.
Hörður gagnrýnir ýmsa
þætti. „I fyrsta lagi var stjórn-
sýslu Háskólans ljóst að við
þremenningarnir ætluðum að-
eins að greiða hluta Háskólans í
gjöldunum því fyrirvari um það
fylgdi greiðslunni í fyrravor."
Hörður segir að þrátt fyrir þetta
hafi þess ekki verið
gætt að afla sjónar-
STÚDENTABLAÐIÐ
miða þeirra þegar málið var
lagt fyrir lögskýringanefnd og
að álit hennar hafi ekki verið
birt honum.
„í öðru lagi byggist álit lög-
skýringarnefndar á því að gjald-
ið til Háskólans sé eitt og ó-
skipt. Hins vegar hefur fram-
kvæmd Háskólans á innheimtu-
málunum sýnt að þar er litið á
þann hluta gjaldsins sem rennur
til Stúdentaráðs og Félagsstofn-
unar stúdenta sem sérstakt
gjald.“ í þessu sambandi vísar
Hörður til þess að kvittun sem
þremenningarnir fengu eftir að
þeir höfðu greitt síðasta hluta
gjaldsins hljóðar upp á greiðslu
til S.H.Í. og F.S. „Þannig er það
aðeins í orði kveðnu sem nem-
endaskrá innheimtir skrásetn-
ingargjaldið sem eitt gjald.
Reyndin er önnur.“
I þriðja lagi telur Hörður að
ekki verði annað séð en þre-
menningarnir hafi verið skráðir
fullkominni skráningu í hinni
árlegu skrásetningu í apríl
1992. I öllum samskiptum við
Háskólann síðan þá hafi komi
fram að þeir væru skráðir stúd-
entar við skólann, einn þeirra
hafi tekið próf um jólin og allir
hafi þeir fengið vottorð um
skráningu. Hörður telur því að
hótun framkvæmdastjóra
kennslusviðs frá því um miðjan
desember um að fella þá af skrá
ef þeir greiði ekki „nú þegar“
sé í raun hótun um brottvikn-
ingu úr skóla. Brottvikning er
alvarlegt mál sem lögum sam-
kvæmt á að hljóta sérstaka
meðferð. Hörður segir að
starfsmenn skólans geti ekki
bara tekið nemendur af skrá.
Því tóku fulltrúar stúdenta mál-
ið upp í Háskólaráði á fundi
þann 7. janúar.
Hörður segir að Háskólaráð
hafi ekki tekið formlega afstöðu
til þess hvort þeir teldust skráð-
ir í skólann. Meirihluti ráðsins
hafi vísað málinu til áframhald-
andi meðferðar rektors og fram-
kvæmdastjóra kennslusviðs.
Þremenningarnir líta svo á
að þeir hafi verið neyddir til að
greiða það sem upp á skrásetn-
ingargjöldin vantaði með órétt-
mætri hótun um brottvísun úr
skóla. Því verður málinu skotið
til ráðuneytis menntamála.
Ekki hótun
um brottvísun
Sveinbjörn Björnsson telur að
afgreiðsla Háskólaráðs á máli þre-
menninganna hafi ekki verið hótun
um brottvísun því að þeir hafi ekki
verið búnir að gera skráningargjöld
sín upp að fullu og þar með ekki
uppfyllt skilyrði fyrir skráningu
samkvæmt lögum um Háskólann.
Sveinbjörn bendir á að árlega sé
fjölda stúdenta haldið inni á skrá
þótt þeir hafi ekki gert upp skráning-
argjöldin. Þeir séu ekki teknir af
skrá fyrr en útséð sé að þeir ætli ekki
að koma og greiða. „Þegar kennsla
hefst að hausti eru oft um 300 stúd-
entar sem ekki hafa gert upp að fullu
og af ýmsum ástæðum. A meðan
þeir eru á skránni eru þeir aðnjótandi
allra réttinda." Að sögn Sveinbjörns
myndi breyting á þessum afgreiðslu-
máta koma mörgum mjög illa.
„Hins vegar ætti að vera búið að
gera þessi mál upp fyrir próf en
framkvæmdastjóri kennslusviðs gaf
þessum þremur enn frekari frest til
að gera upp.“ Þegar síðasti frestur
rann út fengu þremenningarnir bréf
þar sem þeim var sagt að ef þeir
greiddu ekki strax yrðu þeir teknir af
skrá. Samkvæmt upplýsingum frá
rektor hefðu þeir fengið endur-
greiddan þann hluta innritunar-
gjaldsins sem þeir höfðu greitt og
þeir hefðu einnig haldið öllum rétt-
indum sem þeir hefðu áunnið sér á
meðan mál þeirra var í biðstöðu.
Einnig hefði þeim verið velkomið að
skrá sig aftur. Til þessa kom þó ekki
þar sem allir þrír hafa nú gert upp
við Háskólann að fullu.