Stúdentablaðið - 01.02.1993, Blaðsíða 13

Þegar þrír tímar eru liðnir frá síðustu sígarettu þá
varðar mann ekkert um peninga. Vitundin er upptek-
in af minningunni um reykinn sem hríslaðist um æða-
kerfið ekki alls fyrir löngu. Eftirá læðist tilhugsunin
um hvaö þetta kosti nú í raun og veru kannski óvart
að.
Hvað kosta
reykingar
- og hver borgar br
Að beiðni Tóbaksvarna-
nefndar tók Hagfræðistofn-
un Háskólans það að sér að
mæla þjóðfélagslegan
kostnað vegna reykinga á
íslandi fyrir árið 1990 á
hlutlausan hált. Björgvin S.
Sighvatsson vann mæling-
una og gerði BS-ritgerð sína
í hagfræði um þennan
kostnað. Umsjón með verk-
inu hafði Guðmundur
Magnússon, forstöðumaður
Hagfræðistofnunar. Björg-
vin, sem reykir sjálfur,
sagði að tölurnar hefðu
komið sér á óvart. „Ég er
staðráðinn í að hætta,“ segir
hann og setur upp tvíræðan
svip.
Þjóðfélags hvað?
Það sem Björgvin
mældi var það sem kallað er
þjóðfélagslegur kostnaður.
Með þjóðfélagslegum
kostnaði er átt við þann
kostnað sem aðrir en reyk-
ingamaðurinn sjálfur þurfa
að greiða, t.d. vinnutap
vegna reykingahléa sem
launagreiðandi borgar og
kostnaður vegna sjúkralegu
af völdum lungnakrabba-
meins sem ríkið borgar.
Með þjóðfélagslegum
kostnaði er ekki átt við
þann kostnað sem reykinga-
maðurinn þarf sjálfur að
greiða, svo sem verð á
sígarettum og eldspýtum.
Við mælingar sínar
þurfti Björgvin að meta
ýmsar stærðir. Þar á meðal
var fjöldi dauðsfalla á Is-
landi af völdurn reykinga. í
því mati sínu studdist hann
mikið við bandaríska rann-
sókn sem byggðist á athug-
unum á dánartíðni, dánaror-
sökum og reykingavenjum
einnar milljónar Banda-
ríkjamanna. I ljós kom að af
þeint 1700 einstaklingum
sem látast árlega hér á landi
má ætla að a.m.k. 240 látist
af völdum reykinga eða
u.þ.b. 14%.
Kostnaðurinn nem-
ur milljörðum
Kostnaðurinn skiptist í
beinan og óbeinan kostnað.
Beini kostnaðurinn skiptist í
heilbrigðiskostnað og tó-
baksvarnir. „Beinn heil-
brigðiskostnaður sem féll til
á árinu var á bilinu 370-400
milljónir kr. Hér hefur þá
verið tekið tillit til framtíð-
arsparnaðar í heilbrigðis-
kerilnu sem ótímabær dauði
reykingamanna veldur.
Framtíðarsparnaðurinn var
metinn á 240 ntilljónir kr.
Almennur sjúkrahússkostn-
aður vegna sjúkdóma af
völdum reykinga var 470
milljónir kr. á árinu. Lyfja-,
sérfræði- og heilsugæslu-
kostnaður og kostnaður við
heimilislækningar vegna
reykinga var áætlaður um
135-160 milljónir kr. Á ár-
inu var 8 milljónum kr. var-
ið til tóbaksvarna."
Það er athyglisvert að
það reiknast til „sparnaður"
af því að reykingamenn
deyja fyrir aldur fram. Þetta
er vegna þess að sú upphæð
sem rfkið hefði greitt í öldr-
unarþjónustu og þess háttar
vegna þessara einstaklinga
ef þeir hefðu lifað lengur
sparast.
„Óbeinn kostnaður var á
bilinu 2.940-3.420 milljónir
kr. sem skiptist þannig að
framleiðslu- og vinnutap
vegna ótímabærra dauðs-
l'alla, örorkuþega og veik-
indaforfalla reykingamanna
var 1.840-2.230 milljónir
kr. Annar þjóðfélagslegur
kostnaður, þ.e. eldsvoðar af
völdunt reykinga og fram-
leiðslutap fyrirtækja vegna
reykinga á vinnustað, aðal-
lega í formi reykingahléa,
var 1.100-1.200 milljónir
kr.
Hlutur fyrirtækja og op-
inberra stofnana af þjóðfé-
lagslegum kostnaði vegna
reykinga var um 1.500-
1.630 milljónir kr. á árinu
en það jafngildir umfram-
kostnaði að upphæð 30.000-
32.500 kr. á árinu á hvern
starfsmann sem reykir.
Þetta miðast við að af
60.000 reykingamönnum
hafi 50.000 haft atvinnu-
tekjur á árinu. Hér hefur þá
verið tekið tillit til beinna
og óbeinna veikindaforfalla
af völdum tóbaksreyks,
reykingahléa, þrifa,
skemmda á búnaði og hús-
mmmrnm
Almenn
vísindi
og onnur
vísyncf/
Höskuldur Ari
Hauksson
gögnum og að reykingar
hafi versnandi áhrif á lík-
amsgetu reykingamanna.
Hér er ekki tekið tillit til
skaða sem fyrirtæki verða
fyrir vegna eldsvoða af
völdum reykinga.“
Það virðist því vera svo
að fyrirtæki gætu hagnast á
því að bjóða starfsmönnum
sínum sem reykja árlega
greiðslu, a.m.k. 30.000 kr„
fyrir það eitt að hætta reyk-
ingurn. Björgvin sagðist
reyndar þekkja þess dæmi
að reykingamanni hafi verið
boðnar 50.000 kr. fyrir að
hætta að reykja.
Hvað græðir
ríkið svo mikið?
Ríkið hefur ýmsar að-
ferðir við að ná inn
nokkrum aurum frá reyk-
ingantönnum til að vega
upp á móti þessum kostn-
aði. Þar má nefna „vask-
inn”, toll, landsútsvar og
skilahagnað. Heildartekjur
ríkissjóðs tengdar reyking-
um eru 3.100 milljónir kr.
„Varfærnisleg niður-
staða er því sú, að þjóðfé-
iagslegur kostnaður árið
1990 af reykingum hafi ver-
ið á bilinu tvöhundruð til
sjöhundruð milljónir um-
fram tekjur ríkis af tóbaks-
sölu. Ef markmiðið er að
láta reykingamenn standa
undir öllum kostnaði af tó-
baksneyslu sinni þyrfti
skattlagning á tóbak að vera
hærri sem þessu nemur á
ári. ... Til þess að reykinga-
menn greiði til ríkisins um-
framkostnaðinn sem þeir
valda með neyslu sinni þarf
að hækka tóbaksverðið um
c.a. 10-37%.“
Hagsmunaárátta stúdenta
I nafni stúdenta fer á hverju
ári fram starfssemi sem aðstand-
endur hennar kjósa að kalla bar-
áttu. Starfið er margþætt og
merkilegt en sýnu merkilegast
þykir sá hluti sem kallaður er „hin
beina hagsmunabarátta”. Hún er í
raun sameiningartákn stúdenta og
fyrir hennar tilstilli komast stúd-
entar hjá því að vera hlunnfarnir
af hagsmunahópum sem allir vilja
gera veg sinn sem mestan á kostn-
að stúdenta. 1 ákafri viðleitni sinni
til að sölsa undir sig auð og völd
verða bændur, verkalýðsfélög og
atvinnurckendur að keppa við öfl-
ugan hagsmunahóp stúdenta sem
tryggir að stúdentar munu hafa á-
hrif á þjóðmálavettvangi í sam-
ræmi við fjölda þeirra og dugnað.
Hagsmunabaráttan gerir stúdent-
um kleift að stunda nám sitt róleg-
ir í þeirri fullvissu að glímunni
um fjármagn og völd sé af þeirra
hálfu sinnt af drengjum sem vel
eru til þess fallnir og líkast til bet-
ur til þess en til náms.
Starf þessara sérhæfðu hags-
munastúdenta er fórnfúst og þakk-
arvert. Barátta þeirra hefur tryggt
stúdentum almenn lýðréttindi inn-
an háskólasamfélagsins auk ým-
issa forréttinda utan þess. Undan-
farin ár hefur hvert afrekið rekið
annað í þessari baráttu. Á síðasta
skólaári voru hagsmunastúdent-
arnir upphafsmenn að þeirri snilld
að flytja haustmisserisprófin fyrir
jól svo að stúdentar gætu notið
ntánaðarjólaleyfis eins og starfs-
systkin þeirra í barnaskólum. Ár-
angur þessa skólaárs hefur í engu
verið síðri, þar sem stúdentum
hafa boðist afsláttarkjör í við-
skiptum við verslunina Japis auk
sérkjara á ýmsum menningarleg-
um uppákomum eins og leiksýn-
ingum og ljóðafyrirlestrum.
Samtakamáttur stúdenta
tryggir nú sem fyrr að stúdentar
fái notið pólitískra áhrifa sinna að
verðleikum en auk þess hafa stúd-
entar nú beitt sér fyrir arðbærari
viðskiptum. Með þessari ný-
breytni reka þeir í raun neytenda-
samtök stúdenta þar sem þess er
gætt að stúdentar njóti ávallt hag-
stæðustu viðskiptakjara. Þannig
hefur samtakamáttur stúdenta
tryggt að hvorki pólitísk öfl né
markaðsöfl geti unnið þeim ntein.
Reyndar hefur enn ekki tekist að
semja um afslátt á viðskiptum við
Bóksölu Stúdenta en það kemur
vitaskuld til af því hve harður
hagsmunahópur stúdentar eru og
sernja ekki um afslætti, allra síst
við sjálfa sig. Þessi nýbreytni
veldur því að árangurs verður
samstundis vart í pyngjum náms-
manna og því meira sem námslán-
in verða skert, því oftar geta þeir
farið í leikhús til að bæta hag
sinn. Nú er undir einstaklingnum
menningarlífs. Með afsláttarboð-
um geta þeir stýrt neyslu stúdenta
í menningarlegan farveg og veitt
þeirn andlegan auð samfara þeim
veraldlega með því að beisla
menninguna sem aflgjafa andlegs
ábata.
Vaka stendur Röskvu langt að
baki í þessunt efnurn og hefur til
þessa verið allt að því menningar-
Pistill
Kolur skrifar
sjálfum komið hve mikils ávinn-
ings hann nýtur af baráttunni sem
boðar upphaf nýrra tíma eða
frjálsa aðild að ábata baráttunnar.
Hinn efnislegi ábati sem neyt-
endastarfið færir stúdentum er
góður eins langt og hann nær en
Röskvumenn vilja ekki aðeins
fylla pyngjur stúdenta heldur
einnig veita þeim lífsfyllingu með
tengingu hagsmunabaráttunnar og
fjandsamleg. Vökumenn hafa ekki
áttað sig á þeirri ábyrgð sem þeir
bera á lífshamingju stúdenta og
hafa því staðið fyrir skemmtunum
í stað menningar við lítinn fögnuð
stúdenta sem sést best á því að
þeir hafa tapað kosningum í sí-
fellu undanfarið. Nú hefur ný von
hins vegar kviknað í herbúðum
Vökumanna þar sem að í þeirra
röðurn hafa loksins fundist nægi-
lega ntenningarlegir menn til að
vera líklegir til vinsælda. Þetta eru
þeir Börkur Gunnarsson og Stefán
Eiríksson sent starfa undir merkj-
um Funda- og menningarmála-
nefndar Stúdentaráðs. Þeir voru
áður tortryggðir innan Vöku og
haldið frá ábyrgðarstöðum, m.a. á
þeirn forsendum að annar þeirra
kemur úr M.H., sem er nægilegt
til að véfengja heiðarleika hans
sem hægrimanns, en hinn liggur
undir grun um að hafa komist til
metorða innan félagsins á magan-
um. Undir þeirra handleiðslu á
Vaka von um að tileinka sér þær
aðferðir sem skilað hafa meiri ár-
angri í hagsmunabaráttunni en til
þessa hefur þekkst og rétta úr
kútnum eftir niðurlægingu síðustu
ára.
Þetta eru að sjálfsögðu fram-
faratímar fyrir stúdentapólitíkina
þar sem þessi stefnusamruni hefur
nú valdið því að bæði kappliðin
hafa loksins áttað sig á hvað er
stúdentum fyrir bestu og geta því
hætt að karpa um dægurmál eins
og tekjutillit eða frítekjumark sem
reynslan hefur kennt að baráttan
fær hvort sem er engu um ráðið.
STÚDENTABLAÐIÐ