Fálkinn - 04.06.1932, Qupperneq 4

4
F Á L K I N N
Klukkan hennar langömmu.
Saga eftir JENS KASTRUP.
í niéira en Ivær aldir hafði að-
eins. vérið ein ætt í Rudby, sem vert
\ar um að lala, nefnilega de Mar-
chall, kaupmanna- og útgerðar-
mannaætt, krydduð nokkrum liðs-
foringjum og prestum. Prestarnir
höfðu allir verið ágætismenn, en
sagt var að liðsforingjarnir hefðu
verið ,,Glaumbæjarmenn“ 1j. e. a.
s. aldrei tekið liátt i öðrum orustum
en þeim, sem háðar eru í liðsfor-
ingjaskálunum og gistihúsunum
orustum við fullar flöskur.
En Rudby hafði ekki numið stað-
ar til að bíða eftir Marchallsniðj-
iinum. Framsýnir kaupsýslumenn
höfðu komið auga á hina ágætu legu
hæjarins og góðu höfnina, sem altaf
var verið að stækka. Og nú var farið
að gera nýja höfn hinu megin sunds-
ins. Eigandinn var ungur verk-
smiðjueigandi, .lóhannes Höy, sem
hafði upphugsað og smíðað ýmsar
nýjar vjelar handa injólkurbúum.
En síðasti Marchallsniðjinn var
ekki í uppgangi. Hann rak stærstu
limburverslun í bænunt og nágrenn-
inu. Ekki átti hann flota góðra flutn-
ingaskipa eins og forfeður hans,
enda hafði hann ekki kaupsýsluvit
þeirra. Fólk sem þekti hann sagði,
að hann hefði lent á skakkri hillu,
Robert Marchall átti, að þeirra v-iti,
að lenda í hópi „.Glaumbæjarliðsfor-
ingjanna".
Mikið var um það talað að tekjur
Roberts de Marchall gengju saman
ár frá ári, en þurftarfje hans færi
sivaxandi. Ferðir hans til borgarinn-
ar, sem gengu undir hinu rúmgóða
nafni „kaupsýsluferðir“ voru alls
ekki ódýrar og þær voru margar.
Meðan frú Anna móðir hans lifði
gek alt þolanlega, því að þó að hún
hefði verið fjötruð við sjúkrastóliun
i mörg ár, fór ekkert á heimilinu eða
i versluninni fram hjá henni, — en
nú var hún dáin.
Robert de Marchall hafði átt tvö
börn, son Charles að nafni, sem átli
að verða liðsforingi, en lífsgleði
lians var svo óstjórnleg, að faðir
hans varð að senda hann til útlanda
og þar dó hánn .Eftir lifði dóttir,
tíu árum yngri, Louise að nafni.
Hún mundi eftir föðurömmu sinni
sem altaf gekk við staf, og sá sem
ekki hlýddi fjekk að kenna á stafn-
iim — hvorl heldur voru börn eða
hjú. Endurminning Louise um hana
var eins og ljótur dinimur skuggi.
Eaðir hennar hafði ekki fengið neitt
af þessu í arf, en móðir hennar hafði
aldrei þreyst á að segja henni, hvers
virði ættin væri, hvað þetta fólk gæti
og ekki gæti. Og strax i skólanum
fanst Louise hún vera öðruvísi en
önnur börn þangað til þau vöndu
liana af, að láta bera á því. Þegar
hún þroskaðist skildi hún, að margt
ai kenninguin móður hennar var
ekki i gildi lengur, en heyrði liðna
tímanum til. En margt af þvi, sem
hún hafði lært á gamla heimilinu
var enn i hlóðinu — þó hún yrði
líka vör við nýja tímann, sem al-
staðar stakk fram höfðinu. Hún
mundi vel daginn, sem hún kom svo
liróðug inn til föður síns og sagði
honum, að hún gæti fengið stöðu
hjá bæjargjaldkeranum. Hún mundi
hvernig hann svaraði:
„Stúlka af Marchallsættinni ann-
ava þjónn! Aldrei!"
Og þegar Louise sagði að dóttir
Blokks konsúls væri skrifstofustúlka
i bænuni ypti hann öxlum. „Mar-
challsdæturnar fengu sæmilegl gjaf-
orð en .rjeðust ekki i vinnu“.
Og i huganum rakti Robert de
Marchall leiðina, sem dóttir hans
ætti að gauga sú leið lá að „Bros-
liolm" til fullorðins kammerherra,
sein ekki hafði reynt að leyna til-
finningum sinum í garð hinnar
fögru dóttur hans.
En Louise hugsaði líka og þess-
ar hugsanir fengu nýja næringu, er
faðir hennar kom til hennar skömmu
síðar, til þess að fá skriflega viður-
kenningu fyrir þvi, að hann mætti
ráða yfir móðurarfi hennar, sem var
50.000 krónur. Þetta var aðeins
formsatriði, sagði hann -— en Louise
álti ekki frainar hið barnslega traust
til föðursins, sem svo margvíslegar
sögur gengu um i bænum.
Svo voru líka aðrir, sem stunduin
hugsuðu um de Marchall. Til dæmis
.lóhannes Höy. Hann gekk þess ekki
dulinn, að gainla verslunin gat ekki
borið þær byrðar, sem de Marchall
lagði á hana. Hann eyddi alt of
miklu. Þetta var risnuheimili. Veisl-
urnar stóðu víst ekki að baki þeim,
sem.g'amli de Marchall hafði haldið
en þær voru miklu fleiri, því að
það voru ofl veislur hjá Robert de
Marchall.
Og svo var það Louise undar-
leg stúlka, sem ekki var auðvelt að
sjá í gegnum, en víst niundi henni
ekki líða vel. Sumpart hafði hún
l'engið rangt uppeldi, og sumpart
hafði hun vist of mikinn eyðslueyri.
Hann þekti Louise, þau höfðu
leikið sjer sainan þegar þau voru
börn og þá gat hún lika verið svo
einkennilega stolt, en glöð var hún:
líka stundum og svo oft hafði hann
sjeð, að hún var \æl iiinrætt, að
hann efaðist eki. um, að það væri
lil enn.
Hann hal'ði verið að heiman í
nokkur ár, úti í heimi til að sjá og
læra en svo kom hann heim aft-
ui og daginn eftir hitti hann Louise.
Hún var orðin falleg, bar litla og
fríða höfuðið hátt, og augun voru
jafn dimm og tindrandi eins og þeg-
ar hún var barn, — en þegar hann
kom til hennar með útrjeftar hend-
urnar og heilsaði og spurði hvernig
heiuii liði þá brá lionum:
„Sælir!“ hafði hún sagt, Þakka
yður fyrir, mjer líður vel. Og yður
hr. Höy?“
Hann brosti og síðan hafði hann
hert að þjera hana þegar hann hitti
liana i samkvæmum í bænum.
Nú var Louise 23, þegar hann fór
hafði hún verið 20. Hún grjet þeg-
ii hann fór og hann hafði kyst
hana að skilnaði. Nei, vitanlega
liafði hann enga kröfu til hennar,
þau höfðu aldrei skrifast á, en hann
hafði frjett af henni gegn um aðra.
En úr því að Louise vildi ekki minn-
ast þess sem liðið var — nú, jæja,
best að hlífa henni við því.
í rauninni hafði Höy verið dauð-
hræddur um að frjetta, að Louise
væri trúlofuð, eða hefði verið það,
en ekkert hafði hann heyrt i þá átt.
Hann heyrði þvert á móti dálítið
sein gladdi hann.
Konsúlsfrú Blokk, en dóttir henn-
ar var vinkona Louise, sagði frá þvi
að Louise hefði fengið tilboð um
skrifstofustöðu. Frú Blokk hafði átt
upptökin að þessu. Henni fanst leitt
að Louise skyldi ekki hal'a neitt að
taka til hendinni. En faðir hennar
hafði sagt nei, — þvert nei. Höy
gladdist yfir því að sjá, að Louise
l'ann sjálf að hún væri enguni til
gagns og ein þeirra, sern ekkert er-
indi eiga í heiminn nú á dögum.
Ilún var l>ó ekki draumóramaður,
sem eingöngu lifir í umhugsuninni
um forna frægð.
En það var faðir hennar ekki held
ur og það var læplega ættarhrokinn,
sem olli því, að hann neitaði að
hún tæki stöðuna. Skyldi það ekki
fremur vera aðferð til þess að auka
lánstraustið? Hann hafði altaf efni
á því að láta dóttur sína ganga iðju-
lausa heima. Að þvi er Jóhannes
Ilöy komst næst, var Robert de Mar-
chall ekki margra peninga virði,
eins og sakir stóðu.
Næstu daga hafði Höy lítinn tíma
til að hugsa um aðra, því að hann
Ijekk í‘ heimsókn rik;m Ameríku-
mann, sem vildi kaupa einkaleyfi
fyrir Ameríku á mjólkurbúsvjelum
hans.
Anieríkumaðurinn var líka boðinn
i veislu til de Marchall og hann átti
engin orð til að hrósa nógsamlega
þessu gamla og göfuga heimili, -—
meira að segja varð hann svo hrif-
inn af gamalli stofuklukku, sem
hann sá þar, að hann bað Höy um að
komast eftir, hvort hún mundi ekki
fáanleg. Hann vildi gjarnan borga
10.000 dollara fyrir hana.
Höy tók að sjer að spyrjast fyrir
uni þetta en bjó Anieríkumanninn
undir það, að hann fengi afsvar —
og það reyndist svo. Klukkan, sem
kölluð var „klukkan hennar lang-
öinmu“ var eign Louise og hún tók
ekki í mál, að láta af hendi þennan
grip, sem hafði verið í eigu ættar-
innar öldum saman. Svo langt sem
Inin mundi aftur i timann nnindi
hún eftir klukkunni og mjóróma
slaginu — klukkan hafði gengið
f.vrir forfeður hennar frá vöggunni
til grafarinnar og eins átti hún að
ganga fyrir hana - og svo var það,
að það var almæli i fjölskyldunni,
ao sá sem ætti klukkuna ætti gæfuna.
Louise trúði nú ekki meira eji svo á
það, en hún sá enga ásjæðú til að
selja klukkuna, þþ að rikan Ame-
rikumann langaði til að eignast hana
Jóhannes Höy hafði mætt Louise
á götu nokkrum sinnum og hann tók
el'tir, að hún var alvaHegri en áður,
hið bernslega áhýggjuleysi var horf-
ið en það var komið eitthvað
aniia’ð i staðinn heitt bros þegar
Inin heilsaði honum, bros sem hann
kannaðist við frá liðnuin árum.
Hann sneri sjer við og horfði undr-
andi á eftir henni, en tók sig á og
hjeit áfram. Hann skildi það ekki,
on skilningurinn kom.
f smábæ gerist alt fyrir opnum
tjöldum orðrómúrinn skapast og
flýgur hljóðlausu flugi hús úr húsi.
Það kvisaðist, að de Marchall ætti
mjög erfitt updráttar, að eitthvað
hefði skeð, scm hefði haft Jiað í för
með sjer, að de Marchall hefði féng-
ið dóttur sina til að lofa sjer þvi, að
heitast Brosholm; kamnferherKÍi.
Þetta var. alti .ofpr sepnilcgt. —
neina það, að. Louise fengist■' tjí að
eiga gamla foita kónúhéchéri-ann.
svo herfilega gat hún varfa misskilið
skyldur sínar við ættina,. en' samt:
hún hafði engan, sem gat kómið vit-
inu fyrir hand — og hún vissi ef til
vill ekkert um áslæðurfiur til skulda-
fi ns föður síns.
Jóhannes Höy fór af sjálísdáðum
að kynna sjer ástæður Roberts de
Marchall og uiidir kvöld háfði ,-jlann
koþiist að raun um.i'gð áþphæðin,
sem hann ,Vantaði var um (iÓ.000
krónur, Hann vissi lika, að de Alar-
cháil hafði .éyjt arfi ,dófliir sinnar.
Nú átti liann ffðein's eftir að hitta
hann Kristján gamfa, ' til þess að
fræðast um giftingaráformin.
Louise rifjaði upp fyrir sjer við-
burði siðustu daga. Yfirlýsing föð-
ursins um, að nú væri úti um sig.
Verslunina, heimilið, peningana,
mannorðið og alt — ef hann útveg-
aði ekki 50.000 krónur innan fárra
daga — og loks kom áform hans um
framtíð hennar. Hún yrði að giftast
Brosholm kamerherra!
Hún sagði nei, ekki nærri því kom-
andi að giftast gömlum gigtveikum
kammerherra, hversu margar stór-
jarðir sem hann ætti og þó hann ætti
tunur fullar af gulli. Ónei, hún væri
ekki til sölu!
En svo sló faðir hennar á við-
kvæmu strengina, hann talaði um
ættina, hina göfugu Marchallsætt,
sem mann fram af manni hefði átt
heima i þessu húsi, ættina, sem
fram að þessu hefði verið sú fremsta
í bænum i meira en einum skilningi
nú væri hún gjaldþrota, yrði að
flytja burt frá óðaðlinu gainla
heimilinu. Hann vildi ekki neyða
hana en ....
Frú Blokk ætlaði að tala við mann-
inn sinn og grenslast eftir, hvort ekki
ætti leið fram hjá, og Louise fór.
Frúin hafði heyrt um giftingaráform-
in og með þeim ljetta hætti, sem
henni var laginn, benti hún Louise
á, að lnin hefði alls engar skyldur
við föður sinn — ekki sist þar sem
Inin hefði alls ekki hugmynd um, til
hvers hann hefði notað peninga
hennar.
Frú Blokk ætlaði að tala við mann
inn sinn og grenslast eftir, hvort ekki
væri liægt að útvega þessa peninga,
sem de Marchall vantaðið — en vit-
anlega yrði skilyrðið að vera það,
að de Marchall kæmi ekki nálægt
versluninni framar. Ennfremui'
hrýndi frúin fyrir Louise að fara
með þetta eins og manns morð þang-
að til hún vissi af eða á — og Louise
fór heim glaðari en hún kom.
En engan langaði til að hjálpa
Robert de Marchall, fólk mundi hann
síðan hann var í almætti sinu -
og kærði sig ekkert um að borga
hinar inörgu og sjálfsagt skemtilegu
„kaupsýsluferðir“ hans — best að
láta hann uni það sjálfan, sagði fólk,
og sumir ættu þvi við, að hún dóttir
hans hefði ekki nema gott af þvi að
það færi af henni kúfurinn.
Og síðdegis einn dag varð kon-
súlsfrúin að segja Louise, að það
hefði þvi miður reynst ómögulegt
að útvega peningana, en svo bætti
hún við:
„Væri jeg í þinum sporum mundi *
jeg hringja til hans Jóhannesar Höy.
Hann var einn af þeim fáu, sem
kvaðst reiðubúinn til að leggja fram
upphæð. Reyndu það, góða mín og f
láttu mig svo vita — en láttu þjer
umfrani alt ekki detta i hug að Irú-
lofast gamla geithafrinum á Bros-
holm“.
Louise hringdi ekki til Höy.
Hvernig gat lnin það? Áður en hann
fór úr landi hafði þeim komið vel
samaii, en svo skrifaði hann aldrei,
svo að hún hjelt að hann hefði
gleymt sjer — en undir eins og hann
sá hana ljet hann eins og hún hefði
talast við i gær. Hún hafði reiðst!
Síðan hafði hún oft hitt hann í
suinkvæmum. Hann var jafn alúð-
legur en hjelt sig jafnan i hæfilegri
fjarlægð, og þégar hún sá hann
dansa við aðrar lá henni við gráti.
En Loúise de Marchall grjet aldrei.
Og að hringja lil hans til þess að
biðja um hjálp, nei, það gerði hún
heldur eklci! Eii sama kvöldið
hringdi hann. Röddin var róleg eins
og vant er, hann sagði engin kunn-
ugleikaorð um „gainla daga“ og hún
var honum þaklát fyrir það. „Frú
Blokk hefir talað við mig, svo að
jeg veit um ólán það, sem faðir yð-
ar hefir orðið fyrir. Mjer þykir þess-
vegna vænt um, að geta gert yður
tvö tilboð, ef yður leikur hugur á. Að
vísu er jeg enginn auðmaður, en
samt er jeg svo fjáður, að ef þjer
óskið þess, get jeg útvegað yður
þessa upphæð, sem um er að ræða,
fyrir morgundaginn!“
„Og hitt tilboðið?“
„Munið þjer eftir Amerikumanii-