Fálkinn - 25.02.1933, Qupperneq 7

F Á L K I N N
7
lljer ad öfan birtist mynd af svonefndu 'Rockefeller Radio City. Þaö
er um það bil fullgert, en óvíst hvort það verður notað í bráð. Víst er
lalið að stórtjón verði á þessari byggingu,, eins og timarnir eru nú.
rekstri sínum var Jolin D.
Rockefeller, enda var hann
kœrfSnr fýrir hvorki meira nje
minna en ÍÍ62 afhrot L>egn
hringa-löggjöfinni. heir sem
|>ekkja amérískt vi'öliorf íniinu
ekki fu'röa sig á því, að þegar
svona var komið sögunni, þótti
þeim gott að heita Roekefelíer,
sem tilkall áltu til nafnsins.
Það var mikið talað um Rocke-
teller um þær mundir, og það
vai' auglýsing að heita Rocke-
íeiler og ættingjarnir þótt-
ust vissir um, að sakamálin
mundu kafna i meðförunum.
t;á var það að 110 karlar og
konur, sem báru nafnið Rocke-
feller eða áttu inæður, sem
höfðu borið það nafn, komii
saman i (iermantown í New
Yorkríki og stofnuðu með sjer
fjelag með því rhfarkmiði 1) að
(f la framdsemishneigðina, 2) að
áð leita uppi fleiri ættingja og
,'i) að útvega rentulaus íán til
uppeldis al’komeiida af æltinni.
[i'yrsti Fyrsti „frændinn“,
írændinn. sem leitaður var
uppi var vitán-
anlega olíukongurinn sjálfur.
F.n .lolm D. Rockefeller lang-
aði alls ekkert að koma í fje-
lagið. Hann liafði nóg að hugsa
um: baráttuna við yfirvöldin.
F.n „fjölskyldan“ hjekk á hon-
um. Hann varð að koma í fje-
lagið, blessaður karlinn! Hvað
væri fjelagið eiginlega, ef hann
vantaði. Jolin D. Rockefeller
r.eitaði þó ákveðið, að ganga í
• jelagið, sem „starfandi41 fje-
iagsmaður. Hann sendi for-
manninum ávísun á 100 dollara
og fylgdi henni bi-jef þess efn-
is, að úr því að ársgjaldið væri
fveir dollarar hefði hann hjer
rnéð greitt gjaldið fvrir 50 ár-
in næstu.
Fjelaginu þótti surt í brotið,
er undirtektirnar urðu þessar.
En forgöngumennirnir ljetu
ekki hugfallast og hjeldu áfram
að salna meðlimum, þó ekki
væri þeir eins frægir og sá
fyrsti, sein leitað var til. Var
unnið svo ósleitilega að þessu,
að á 25 ára afmæli fjelagsins,
1930 voru fjelagsmennirnir
orðnir 750 talsins.
„Rockefeller Family Associa-
tion“ vinnur af kappi og er
ódrepandi. Nýlega hefir fjelag-
ið gefið út tilkynningu þess
efnis, að nú hafi tekist að
sanna, að Rockefellerættin sje
gpmul aðalsætt og það af „betri
sortinni“. Er hún komin frá
Frakklandi. Þgr í landi í
C reyssels stendur gömul
og fögur liöll, sem heitir Roca-
olie og þýðir það eiginlega
Idettalaufið. Og þetta nafn hafa
svo fjelagsmenn, eða sjerfræð-
ingar þeirra túlkað sem „stein-
gerða laufið“, og vilja þeir
telja þetta nafn í ætt við stein-
olíu.
- En í þessu máii er
gamli John D. Rockefeller hygn
astur. Hann kærir sig hvorki
um að vita blátt blöð í æðuni
sínum eða eignast ættarmerki.
Neitar hann ákveðið að við-
urkenna gamlar kerlingabæk-
ur um aðalsætterni. Hann segir
að Rockefellersættin hefjist
með sjer sjálfum og engum
öðrum — lengra þurfi ekki að
leita. Forfeður sinir og skjddu-
lið komi ekkert þessu máli við
og „væri það ekki út af
mjer, hefðuð þið aldrei stofn-
að fjelagið“. Og ekki kærir
hann sig um að eignast neitt
ættarmerki eða skjaldarmerki.
Aiinars höfðu ættarmerkja-
teiknarar þegar gert frumvarp
að merki handa lionum og
ættinni fyrir tilstilli fje-
lagsins. Hann lienti gaman að_
þessu og sagði, að ef haiin ætti
að eignasl nokkurt merki, þá
væri það mynd af olíuturni, en
sú mynd hefði svo oft verið birl
i sambandi við sig, að það væri
engin þörf á fjelagi til þess að
auglýsa hana. Sem sagt vildi
gamli maðurinn ekki binda
nein trúss við „ættingjafjelagið“
og liefir hvað eftir annað beðið
það um, að lála sig' í friði.
„Tíðindi Þegar það var
Roekefeiler- fullreynt, að bæði
fjelagsins“. John D. Rocke-
-----------_ feller eldri og
yngri afneituðu fjelaginu eftir
megni og neituðu að koma þar
á fundi og skifta sjer af neinu
því viðvíkjandi varð, að taka
upp önnur ráð. Frumkvöðlar
fjelagsins höfðu gert þá fyrir-
ætlun, að annarhvor hinna
frægú olíufeðga tæki að sjer
Tormannstignina í fjelaginu, en
eins og áður er sagt fór þetta á
annan veg. Um þessar mundir
er það Henry O. Rockefeller,
söngkennari frá Newark, sem
gegnjr formannsstöðunni.Gjald-
kerinn er skósmiður og heitir
Albert Rockefeller. Hann á
heima í þorpi, sem ber Indíána-
nafn og heitir Poughkeepsie
og er í Now Yorkfylki. Fje-
lagið, eða stjórn þess, þ ví að
hún er allsráðandi í fjelaginn
og þarf ekki á mannbreytingu
að lialda, nema einliver falli
fráj gefur út blað, sem beitir
„Rockefeller-tíðindi“. Þar er
'sjer. í lagi sagt frá öllum þeim
stórgjöfum, sem John D. og
sonur lians og nafni gefa til
ýmsra þarflegra fyrirtækja.
I>að er undantekning, ef eintak
kemur út af þessu blaði, án
þess að minst sje á hina miklu
gjöf, sem gamli Rockefeller gaf
tií eflingar visindum í þágu al-
mennrar heilbrigði, hinnar
svonefndu,, RockefellerFounda-
lion“, sem flestir kannast við,
og hefir nnnið ómetanlegt gagn
með tilraunastöðvum sínum um
læknisfræði viðsvegar um heim.
Sú stofnun hefir yfir að ráða
hálíum miljard dollara og var
gefin af Gamla Rockefeller til
minningar um konu hans. En
til þess að halda við áhuga
fjelagsmanna fvrir starfi fje-
lagsins, minnir livert einasta
blað á 3. grein fjelagslaganna,
sem fjallar um vaxtalaus lán
til uppeldis allra afkomenda
f jelagsmanna.
Einu sinni bafði fjelagið bet-
ur en olíukongurinn. Hann
neyddist af ósjálfráðum ástæð-
um til jiess, að fara að grensl-
ast nánar eftir þessum 750 ætt-
ngjum sínum. Ekki var það þó
af þeirri ástæðu, að hann ætl-
aði að fara að gefa þeim fje
eða arfleiða |>á, eða að veita
afkomendunum hin margum-
iöhiöu vaxtalausu lán, sem
nefnd voru í þriðja lið i stefnu-
skrá fjelagsins. Astæðan var
sú, að ein af deildum fjelags-
ins hafði lögheimili í hjeraði
t i iiii við Hudsonsfljótið, þar
sem Jolin D. átti eina höllina
sina, Pocantiro Hills. Nú bar
svo við, að fjelagið spurðist
fyrir um, hvort það mætti ekki
nota hallargarðinn til þess að
halda það skemtun undir beru
lofti og þóttist gamli maðurinn
ckki getað neitað þeirri beiðni.
Og því bar það við, að þarna
í skrautgarðinum, þar sem að
jafnaði sjást aðeins örfáir
menn að spila golf við gamla
manninn, fyltist alt af éintóm-
um Rockefellerum, 750 talsins.
En John I). var þar ekki. Hann
hafði ekið langar leiðir á burt
og kom ekki heim til sín fyr,
m ættingjarnir vorn farnir.
John Davidson Rockefeller
fæddist í Richford í Ne\v York-
riki 1839 og var 26 ára gamall
þegar liann fór að fást við það
sem gerði liann ríkan: olíuna.
Hann setti upp litla olíuhreins-
un 1865, en fimm árum síðar
stofnaði liann fjelagið Stand-
ard Oil með miljón dollara höf-
uðstól, sem liann jók ríflega
1882 eins og áður er sagt. Varð
þetta fjelag einskonar rnóður-
fjelag arinara fyrirtækja hans,
sem öll mynduðu einn hring,
er náði undir sig mestum hluta
af allri olíuframleiðslu Bánda-
ríkjanna. Hringurinn var leyst-
ur upp í orði kveðnu árið 1892,
en völd Rorkefellers voru hin
sömn og áður. Árið 1904, þegar
Roosvelt hóf sóknina gegn hon-
um, liafði hann gleypt um 400
önnur oliufjelög, en jafnframt
stundaði Rockefeller aðra kaup
sýslu og náði undir sig bönkum,
járnbrautum, vátryggingarf j e-
löguni og öðrurn fyrirtækjum.
Um 1920 var hann talinn að
eiga um 50 miljard dollara og
álika fjárupphæð hafði hann
gefið til j'msra fyrirtækja, eink-
iim „Rockefeller Foundation",
„Laura Spelman Rockefeller
Memorial“ og „Rockefeller In-
stitute for Mediacal Research“.
Siðan 1911 hefir hann ekki liaft
stjórn fyrirtækja sinna á hendi
sjálfnr heldur sonur lians og al-
nafni. Sjálfur hefir hann verið'
lieilsnlítill áratugum saman, og
hefir sannast á lionum að það
þarf fleira en peninga til þess
að gera menn gæfusama.
Best að aufllýsa i Fálkanum.