Fálkinn - 09.11.1935, Blaðsíða 4

4
F Á L K I N N
Matthías Jochumsson
1835 — 11. nóvember — 1935.
Sunnudags hugleiðing.
Eftir Pjetur Sigurðsson.
Kreppa hjartans.
„Eins og hindin, sem þráir vatns-
lindir,
Svo þráir sál mín þig, ó GuS.
Sál mína þyrstir eftir Guði, hinum
lifanda GuSi“.
Slíkt hungur og slíkur þorsti
eí’tir Guði skapast í sál manns-
ins, þegar „kreppa“ er í hjarta
hans. Það hafa verið „kreppu
tímar hjá Davíð, þegar þetta
hróp eftir Guði steig upp úr
djúpi sálar hans. Það er varla
hægt að líkja sál Davíðs við
hin straumhægu vötn. Aftur og
aftur brýst fram af vörum hans
þetta andvarp: „Hví ólgar þú,
sála mín “ í lífi Daviðs er mik-
ið straumkast. Þar myndast
ólga — rastir, eins og jafnan
þar sem straumar og andstæð-
ur mætast. Það mætti líkja lífi
þessa manns við lirikalegt mál-
verk með sterkum litum, eða
landslag með himingnæfandi
tindum og djúpum dölum. Þar
er engin svipleysa. Vér stönd-
um þar andspænis gáfumanni.
Hann er stórskáld, hann er
mikill tilfinningamaður, já,
ástríðumaður, og hann fellur
fyrir ástríðum sínum. Hann er
ofurhuginn, bardagamaðurinn
og hetjan, sem vinnur fræga
sigra; liann er bæði grimmur
og mildur, liann er syndari —
stórsyndari; en hann er líka
guðsmaðurinn. Stundum erum
vér staddir hátt uppi á hinum
sólroðnu tindum með Davíð,
þar sem hann lofsyngur Guði:
„Jeg hefi vonað á drottinn, og
hann laut niður að mér og
Iieyrði kvein mitt. Hann dró mig
i úr glötunargröfinni, upp
úr hinni botnlausu leðju, veitti
mjer fótfestu á ldetti, gerði mig
styrkan í gangi. Hann lagði mér
ný tjóð í munn, lofsöng um
Guð vorn“.
Stundum stígum vjer aftur
með Davið niður í liina dýpstu
dali hjartasorgar. Þá hrópar
hann frá djúpi niðurlægingar
sinnar: — „Skapa í mjer hreint
hjarta, ó Guð, og veit mjer að
nýju stöðugan anda. Varpa
mjer ekki burtu frá augliti þinu
og tak ekki þinn heilaga anda
frá mjer. Veit mjer aftur fögn-
uð þíns lijálpræðis“. — Þarna
hafði hetjan beðið ósigur, hrap-
að niður af háu tindunum nið-
ur í djúpu dalina. Davíð hafði
orðið fyrir sárum vonbrigðum
með sjálfan sig. Hjarta lians
var ekki eins gott og hann
vildi að það væri, og þess vegna
biður hann Guð að skapa í sjer
„hreint hjartaÞessi maður
hafði oft orðið fyrir vonbrigð-
um. Vinir hans höfðu brugðist,
og geta hans hafði brugðist.
Hann hafði oft komist í hina
sárustu neyð — „kreppu hjart-
ans“, og þess vegna liafði þetta
liungur eftir Guði skapast í
Á mánudaginn kemur eru lið-
in 100 ár síðan þ'jóðskáldið
Matthías Jochumsson fæddist.
Öllum, nema máske ungling-
um, finst þetta í fljótu hragði
ótrúlegt, því að svo nálæg eru
oss áhrif hans. Bæði verk lians
og endurminningarnar um
hann. Svo sterk og varanleg eru
áhrif hans, svo stórt rúm á
hann í meðvitund einstaklings-
ins.
Að vísu varð þjóðskáldið
Mattliias gamall maður. Það
eru aðeins fimtán ár síðan
liann ljest norður á Akureyri
og var þá viku betur en hálf-
níræður. Og ern var liann að
kalla fram á síðasta æfidag,
sinn. En þó að hann yrði gam-
all að lífsaldri mun minning
hans, sem í verkum hans lifir,
verða stórum langlífari. Þann
fjársjóð hefir Matlhías Joch-
umsson látið eftir sig, sem
mun geymast öld eftir öld og
verða í heiðri hafður meðan
íslensk tunga fær að lifa.
sálu hans: „Eins og hindin, sem
þráir vatnslindir, svo þráir sál
mín þig, ó Guð. Sál mína
þyrstir eftir Guði, hinum lif-
anda Guði“. — „En sælir eru
þeir, sem liungrar og þyrstir
eftir rjettlætinu, því að þeir
munu saddir verða“.
Það var einusinni kreppa í
konu hjarta. Þá bjó hún til
sálminn: „Hærra minn Guð til
þin“. Hann hefir svalað hjört-
um miljóna manna. Ekkerl
mannshjarta getur framleitt
slíkan sálm nema á „Kreppu-
tíma“.
Matthías Jochumsson fæddist
að Skógum í Þorskafirði, ein-
um af innfjörðum Breiðafjarð-
ar og á þeim slóðum lifði hann
uppvaxtarár sín. Var faðir
hans Joclium Magnússon og ætt
hans þaðan úr Þorskafirði. En
móðir hans var Þóra Einars-
dóttir, systir hins þjóðkunna
prests Guðmundar Einarssonar
á Breiðabólstað á Skógarströnd.
Eigi voru þau fjáð, foreldrar
sira Mattlnasar, enda var barna-
hópurinn slór, og að jafnaði
erl'itt árferði í þá daga. Af þeim
bræðrum Matthíasar má nefna
Eggert, sem var þeirri elstur (f.
1812), Magnús, Ara, Einar, Sæ-
mund og Samúel. Ellefu ára
gamall fór Matthías úr foreldra-
húsum og fór þá að vinna fyrir
sjer. En fjórtán ára fer liann að
Kvennabreklui til síra Guðnmnd-
ar móðurhróður síns, sem þá
var nýfluttur þangað og var á-
formað að liann lærði þar und-
ir skóla. Var hann þar þrjú ár,
en lítið varð úr lærdónmum og
er svo að sjá, að Matthías liafi
ekki unað sjer vel á Kvenna-
brekku. Fluttist hann þá til Sig-
urðar kaupmanns Jónssonar í
Flatey frænda síns og dvaldi þar
næstu ár og undi hið besta liag
sínum. Átti hann að vinna fyr-
ir sjer með búðarstörfum og
stundaði nám, mest af eigin
ramleik, í hjáverkum sínum.
Var bókakostur góður hjá kaup-
manni og notaði Matthías hann
óspart. Ennfremur naut hann
tilsagnar síra Eiríks Kúld, sem
þá var aðstoðarprestur í Flatey
og má telja hann fyrsta kenn-
ara Matthiasar. En á sumrum
stundaði hann sjómensku. Má
af þessu sjá, að á þessum árum
hefir Matlhías kynst öllum al-
mennum störfum í þá daga,
bæði til sjós og lands enda má
sjá það af kvæðum lians, að
hann talaði ekki um slík mál
af ókunnugleik. Það er gamall
sjósóknari af Breiðafirði, sem
yrkir um Eggert Ólafsson.
Verslunin var samt aðalslarf
lians á þeim árum. Og 21 árs
fer hann til útlanda í fyrsta
sinn, til þess að framast í versl-
unarmensku — í Kaupmanna-
höfn. Var hann 38 daga á leið-
inni utan. 1 Kaupmannahöfn
mentast liann vel í ensku og
þýsku, enda varð hann frábær
málamaður, eftir því sem gerð-
ist i þá daga, og kyntist ýmsum
íslenskum mönnum er þá
dvöldu í Höfn og síðar urðu
þjóðkunnir, svo sem síra Arn-
Ijóti Ólafssyni, Steingrími Tlior-
steinsson, Guðbrandi Vigfússyni
og Benedikt Sveinssyni. Dvaldi
Matlhías í IJöfn í einn velur en
stundaði verslun um sumarið
og hvarf á ný til Flateyjar um
liaustið til Sigurðar kaupmanns.
ög nú verður það að ráði, að
Matthías skuli fara inn á menta-
brautina og síra Eiríkur tekur
að sjer að kenna honum undir
Gamla húsið síra Matihíasar ú Akureyri.