Fálkinn - 09.11.1935, Blaðsíða 5

F Á L K I N N
5
skóla en Bendictsen kaupmað-
ur að kosta liann til náms. Les
hann nú hjá Ivúld tvö næstu ár,
en tekur próf inn i 3. bekk lat-
ínuskólans áriðl859, þá orðinn
24.ára gamall ogliafðifengiðsvo
góða mentun til undirbúnings
hjá síra Eiríki, að hann kveðst
litlu hafa við hann bætt í skól-
anum í sumum greinum, t. d.
dönsku, ensku, þýsku og stærð-
fræði. Og stúdentspróf tók hann
svo liaustið 1863.
Þegar lijer er komið sögunni
er Matthías orðinn þjóðfrægt
skáld. Og það var einkum leik-
ritið „Skugga-Sveinn" — sem
þá hjet „Útilegumennirnir“ en
höfundur breytti nokkuð síðar,
sem orðið hafði til þess, að
vekja athygli á Matthíasi. Þenn-
an leilc semur hann annan vet-
urinn, sem hann er i skóla og
var leikurinn sýndur í „Gilda-
skálanum“ — þar sem nú er
liús Idjálpræðishersins, í febrú-
ar 1862. Var leikurinn sýndur
fjórum sinnum og þótti sýn-
ingin nýmæli, enda var ekki
um auðugan garð að gresja i
íslenskri leiklist þá. Leikurinn
var prentaður 1864 og er fyrsta
ritið, sem úl kom eftir Matthías.
— En áður var Matthías fjrrir
löngu farinn að yrkja og munu
elstu kvæði lians vera frá því
að hann var 15 ára gamall, ný-
fermdur á Kvennabrekku.
Með þeim úthug, sem var i
Matthíasi undir eins .á æsku-
árunum, má telja sennilegt, að
hann liafi þráð að komast á
úllendan liáskóla til framhalds-
náms. En af því varð þó ekki.
Hann giftist um þessar mundir
fyrstu konu sinni, Elínu Knud-
sen og mun meðfram fyrir þær
sakir liafa viljað ná embættis-
prófi sem fyrst, enda fór hann
á prestaskólann og lauk námi
þar á tveimur árum, vorið 1865.
Á prestaskólanum þýddi hann
hin frægu ljóð Tegnérs útaf
Friðþjófssögu, eina hina vin-
sælustu af mörgum þýðingum
slcáldsins.
Og vorið eftir byrjar hann
prestskap, á Móum á Kjalar-
nesi og seíti þar hú. Eftir
tveggja ára veru þar verður
hann fyrir þeirri sorg að missa
konu sína, sem dó úr tauga-
veiki 2. jóladag 1668 og tók
liann sjálfur þá veiki og bar
liennar lengi menjar. En tveim-
ur árum síðar giftist hann Ing-
veldi, dóttur sira Ólafs John-
sen á Stað, giftust þau á miðju
sumri 1870, en misti hana eftir
tæplega eins árs innilega sam-
búð. Tók hann sjer missi henn-
ar ákaflega nærri og hefir
kveðið um fráfall liennar eitt
af sínum fegurstu lcvæðum,
„Sorg“, sem flestir kannast við.
Voru veruárin á Móum síra
Matthíasi mikil raunaár, eins
og geta má nærri, er hann
misti þar tvær konur sínar
með stuttu millibili. Segir liann
sjálfur um þetta: „Lengi var
það, að jeg eirði hvorki úti nje
inni. Breyttist jeg þá og á næstu
árum á eftir, svo að margt i
meðvitund minni og hugsunar-
lífi varð öðruvísi en áður“.
Það mun hafa verið mest
fyrir konumissinn síðari, að síra
Matthías fjekk nú fararleyfi frá
prestakallinu og fór til Eng-
lands með Þorláki kaupmanni
Jolmsen mági sínum, sjer til
uppljettis. En þaðan hjelt hann
áfram til Kaupmannahafnar og
fjekk styrk hjá stjórninni til
þess að kynnast lýðháskóla-
stefnunni dönsku. En eigi sat
hann þar auðum höndum. Ýms
kvæði eru til eftir hann frá
þessum árum, auk þess sem
hann liafði á Móum þýtt þrjú
leikrit eftir Shakespeare:
„Hamlet“, „Othello“ og „Ro-
moó og Júliu“. En í Kaup-
mannahöfn þýddi hann „Mac-
heth“ og svo „Manfred“ eftir
Lord Byron. Að lokinni dvöl-
inni i Danmörku fór hann til
Noregs og kyntist þar ýmsum
stórmennum. Kom hann heim
aftur úr þessu ferðalagi 1872
og settist að í prestakalli sínu.
En næsta vor siglir hann á ný
til Englands og lauk þá hinu
fyrra prestskaparskeiði lians.
Þvi að þegar hann kemur
lieim aftur, þjóðhátíðarvorið
1874, kaupir hann Þjóðólf af
Jóni Guðmundssyni og nú hefst
blaðamenskuskeið Matthíasar
og stóð það í sex ár. Þó að þjóð-
skáldið hirti eigi um, að hafa
sig frammi í stjórnmálum
hann vildi helst halda hlaðinu
utan við stjórnmál og síst af
öllu flokksbinda það — þá hafa
Þjóðólfsár Matthíasar þó orðið
til þess, að gera fullnaðarmynd-
ina af þessum andans jöfri enn
tilþrifameiri og nákvæmari, en
hún liefði ella orðið. Blaða-
greinar Matthíasar sýna áhuga-
mál hans og ýms lundarein-
kenni jafnvel skýrar en kvæði
hans og það, sem lestur þeirra
einkum skilur eftir er hug-
sjónaflug lians og góðvildar-
hugur til alls og allra. Gæti
ýmsum blaðamönnum nú á
dögum verið lærdómur í þvi,
að kynna sjer hvernig Matthí-
as skrifaði blaðagreinar og hve
sáttfýsin og velvildarhugurinn
var jafnan ofarlega í þessum
andans manni. Hann kunni að
fyrirgefa þeim sem gerðu á
hluta hans og sáttfýsin var hon-
um lieilagt boðorð.
Á árinu 1874, í sambandi við
þjóðhátíðina staðfestir Matthí-
as Jochumsson það, að enginn
er að þjóðskáldstitlinum kom-
inn betur en hann. Hann yrkir
þá minni erlendra þjóða og
hann yrkir þann gimstein, sem
öllum þorra landsmanna verð-
ur hjartfólgnastur um aldarað-
ir: „Ó guð vors lands“. Hann
var þá tæplega fertugur, en
stendur á hátindi listar sinnar
þó að frægð hans og lýðhylli
yrði meiri siðar. — Árið eftir
kvæntist hann í þriðja sinn, Guð-
rúnu Runólfsdóttur, er lifði
mann sinn. Varð samhúð þeirra
hin innilegasta og eignuðust þau
ellefu börn.
Blaðaútgáfa var ekki arðvæn-
leg í þá daga, síst þeim, sem
vildu fara sínar eigin leiðir, og
Mattliías fjenaðist ekki á Þjóð-
ólfi, sem hann liafði keypt með
lilstyrk ensks vinar síns. Árið
1880 fær liann því veitingu fyrir
O^ldaprestakalli á Rangárvöll-
um, setti þar upp stórt bú og
hafði umsvifamikla búsýslu og
prestakallið var auk þess víð-
lent og erfitt. Hefir Malthias
því sennilega gefið sig minna
að skáldskap þessi árin en áð-
ur, en þau urðu sex. Auk ýmsra
kvæða frá Oddaárunum gafst
honum þó tími til að þýða á
íslensku „Brand“ — eitt hið
mesta leikrit Ibsens. Og á
Oddaárunum safnar liann
kvæðum sínum í heild og gaf
þau út á kostnað Kristjáns Ó.
Þorgrimssonar, árið 1884. Það
var ekki fyr en þá, að almenn-
ingi gafst kostur á sæmilegri
heildarútgáfu af kvæðum
skáldsins, sem þá hafði verið
landfrægt í mörg ár. Það er
eftirtektarvert um bókaútgáfu
þeirra tíma, að kvæðin koma
út rjettum tuttugu árum á eftir
Skugga-Sveini. En vitanlega
hafði áður komið út sægur af
kvæðum Matthíasar á víð og
Frh. á bls. 13.