Fálkinn - 03.10.1936, Blaðsíða 5

F Á L K I N N
5
Frönsku doktorarnir Gessain og Perez. Þeir voru á Grænlandi í sumar
og ætlaöu heim meö „Pourquoi Pas?“ en biöu eftir danska skipinu
„Gertrud Rask“ til þess aö geta starfaÖ hálfan mánuö lengur i Græn-
landi. Það bjargaöi lífi þeirra.
sem voru stödd hjer í flóanum
reyndu flest að leita hafnar hingað.
lComust mörg þeirra klaklaust inn a
Reykjavíkurhöfn undan veðrinu. En
klukkustund eftir hádegi sást skip
stefna inn sund norðan Engeyjar
en sunnan Viðeyjar. Þótti það aug-
ljóst af háttum skipsins, að annað-
livort myndi stýristæki eða seglaút-
búnað'ur í ólagi. Rjeði skipið ekki
við sig i veðrinu og sjóganginum og
varpaði því akkerum, en þau hrifu
ekki fyrst í stað og rak skipið um
stund, þangað til akkeri festi, en i
sömu mund rakst skipið á sker um
300 metra undan Viðeyjar-eiði, og
sat þar. Sex gufuskip voru hjer á
liöfninni en ekkert þeirra treystist
til að reyna að hjarga nema gufu-
skipið „Gambetta", sem dró upp akk-
eri og var í þann veginn að leggja
af stað þegar veður herti enn meir.
í þrjá klukkustundir riðaði skipið
þarna á skerinu og gengu sjóir yfir
það öðru hvoru. Mennirnir, seni of-
an þilja voru á skipinu, höfðust
framan af við i framsiglunni, ef
eftir að skipið fór að veltast meira
og siglan að taka stærri dýfur fluttu
þeir sig flestir á borðstokkinii fram-
anverðan, en skolaði út smátt og
smátt. Loks brotnaði skipið i þrjá
hluta og rann ofan af skerinu og
mennirnir hurfu. Annars vegar var
á þetta liorfl af höfuðstaðarbúum
flestum en hinsvegar og aðeins í þrjú
hundruð metra fjarlægð af heima-
fólkinu í Viðey, sem stóð i fjörunni.
til þess að bjarga, ef einhvern ræki
upp. En þar var ekki viðlit að koma
báti á flot fyrir brimrótinu.
Þetta var fiskiskútan „Ingvar", að
eins fimm ára gamalt skip, 77 smá-
lestir að stærð, eign verslunar H. P.
Duus. Skipstjóri þess var Tyrfingur
Magnússon, nákunnugur öllum sigl-
ingaleiðum hjer í nágrenninu. Eng-
maður af 20 alls komst lífs af úr
voðanuin, en einum skipverja hafði
sjóveikin forðað frá liftjóni. Hann
hafði gengið af skipinu í Keflavík,
rjett fyrir slysið, vegna þess að liann
þoldi ekki við um borð fyrir sjó-
veiki. Skipshöfnin sem fórst var öll
innlend að undanskildum tveimur
Norðmönnum. Rak ellefu af hinum
tuttugu upp í Viðey þegar eftir
strandið.
Síðar frjettist það, af skipum sem
liöfðu liitt „Ingvar“ í flóanum, að
gaffall stórsiglunnar hefði hrotnað í
ofsanum á leiðinni inn flóann. Hefir
það valdið því, að hann kaus að
lialda inn á Sund og fara norðan
Engeyjar. Hann 'hefir ekki treyst sjer
skipaleiðina til Reykjavíkur með
brotna bómuna. Þessar bómur voru
að jafnaði veikar og vildu oft brotna
á þilskipunum hjer við land. Annað
óhappið var það, að skipið skyldi
varpa akkerum til þess að forða
l
strandi. Telja kunnugir, að ef akk-
erið liefði ekki haldið skipinu föstu
mundi það hafa rekið upp i land-
steina i Viðey, en það hefði bjargað
mönnunum, að líkindum.
Þetta slys vakti afarmikinn trega
og umtal. Fæstir höfðu óður haft
jafn átakanlegt tækifæri til þess að
horfa upp ó grimdarleik Ægis aö
mannslífunum, eins og þeir höfðu,
sein stóðu á „batteríinu“ í Reykja-
vik þennan dag og horfðu á mennina
á „Ingvari" berjast við dauðann tím-
unum saman, án þess að þeim kæmi
nokkur hjálp. Og menn fundu til
vanmáttar síns og viðbúnaðarleysis
— að svona hræðilegt slys skyldi
geta gerst í sjónmáli frá sjálfum
hiifuðstaðnum. En þá voru engin
björgunarskip eða björgunartæki til
í öllu Iandinu.
En þess varð skamt að bíða, að
fleiri hörmungafregnir hærust af að-
gerðum þessa mikla veðurs. Þær
komu með brjefum vestan af Mýrum.
Fyrri frjettin var af þilskipinu
„Emilie“, eign Th. Thorsteinsson
kaupmanns og sú síðari af skipinu
„Sophia Wheatley“. Daginn eftir ó-
veðursdaginn, á Pálmasunnudag, liafði
Pjetur, síðar alþm. í Hjörsey, gengið
á reka við þriðja mann, frá Vogi og
að Ökrum á Mýrum og fundu þeir
þá ýmislegt, sem ill tíðindi boðaði:
innviði úr skipi, koffort og kassa,
alt injelbrotið; síðari hluta dags rak
enn miklu meira af skipsviðum, en
svo brotið, „að fá stykki mundu vera
nægur baggi á liest“, segir í hrjefi
Pjeturs. Fimni fatakoffort heil rak
og á land og — nafnspjald af skipi,
nieð áletruninni „Emilie, frá Reykja-
vík“. Alt var þetta rekald á tiltölu-
iega litlu svæði, svo að sennilega
hefir skipið brotnað skamt undan
landi. — A því voru 24 menn og
skipstjórinn var Rjörn Gíslason frá
Bakka í Reykjavík. Var skipið 80
smálestir og orðið nær tuttugu ára
gamalt en þótti eitt af vandaðri skip-
um þilskipaflotans.
Þegar fregnin barst til höfuðstað-
arins um afdrif „Emilie“ var ekki
ófrjett nema um eitt skip úr flot-
anum, eftir ofviðrið mikla. Var það
„Sophie Wheatley". Eigendur þessa
skips höfðu fengið Flóabátinn
„Reykjavíkina" til þess að leita
skipsins, en laugardaginn fyrir Páska
koni liann ofan af Mýrum úr leit-
inni ineð þau tíðindi, að ó Pálma-
suninidag hefði rekið á Knarrarnes-
fjörum skut af skipi og spildu úr
þilfari, með áföstum bitunum við en
á einum bitanum var lítill eirskjöld-
ur ineð nafninu „Mission Smack
Sophia Wheatley". Var þá útsjeð um
hvernig liessu skipi hafði farnast.
Þetta skip var talið vandaðasta
skip jiilskipaflotans gamla. Það var
orðið 19 ára gamalt, en hafði í fyrstu
verið smíðað til þess að sigla milli
skipa enska fiskiflotans og starf.i
þar að innra-trúboði. Höfðu tvær
ríkar systur enskar gefið jiað til
minningar um inæðgur tvær, þeim
nákomnar, sem báðar hjetu Sophia
Wheatley, og hafði ekki verið neitt
lil skipsins sparað og það bygt miklu
traustara en fiskiskip. En hingað
hafði það verið keypt löngu síðar
til fiskveiða af þeim Tlior Jense.i,
Guðlaugi Torfasyni og Jafet Ólafs-
syni skipstjóra, og stýrði hann skip-
inu. Á skipi þessu fórust 24 menn.
Veit enginn nákvæinlega um strand-
slað þess. Þau eru óskráð nöfnin a
skerjunum sumum við Mýrar, sem
liafa svift tugi manna lífi. — —
Á þessum þremum þilskipum höfðu
þannig farist 08 manns í sama veðr-
inu, en tveir menn fórust i sjóinn um
sama leyti og fyltu þannig sjöunda
tuginn. Þessi mikli mannskaði kom
tilfinnanlegast við Akranesbygð, þvi
að nær þriðjungur hinna druknuðu
var þaðan, en haustið áður höfðu 15
manns þaðan farið í sjóinn. Rúmur
þriðjungur hinna druknuðii var úr
Reykjavík, en hinir víðsvegar að,
einkum af Suðurlandsundirlendi. —
Þegar eftir strand ,Ingvars“ var efnt
hjer til samskota til þess að kaupa
fyrir björgunartæki. En þegar hin
tvö stórslysin bættust við var sam-
þykt að % af þessum samskotum
skyldu renna til ættingja hinna
druknuðu.
Þetta slys var, er það gerðist, talið
mesta slysið er orðið hefði hjer
við Faxaflóa og mó vera rjett að
svo sje, livað það snertir, að það
voru íslenskir menn sem fóru í sjó-
inn. Slysið á Halanum i febr. 1925
varð tæplega eins mannskætt, þó að
það sje svo í meðvitund flestra, af
þvi að það er miklu nýrra. Það fyrn-
ist furðu fljótt yfir hörmungarnar
nema hjá þeim sem um sárast eiga
að binda í sambandi við slysið sem
varð i það og það skiftið.
Það yrði of langt mál að rekja
lijer fleiri slys af þesslu tægi. Þó
skal að lokum minst á eitt slysið enn,
sem varð líu árum áður en hið sið-
asta, sem menn tala um nú: „Pour-
qoui Pas?“-slysið.
Þetta slys liefir verið kallað Bal-
holm-slysið. Balholm var löOO smá-
lesta skip frá iBergen og var í fiski-
tökuferð á hafnir norðan lands og
vestan. 2. desbr. 1906 lagði það af
stað frá Akureyri til Reykjavíkur
en kom aldrei fram. Brakið af þvi
rak löngu síðar upp nálægt Ökrum
á Mýrum, svo að það hefir lent i
hinum mikla grafreit, sem opnaði
síðast gröf handa „Pourqoui Pas?“.
Talið er að það liafi farist nálægt 7.
desember, á skeri einhversstaðar fyr-
ir vestan Hjörsey. Skipshöfnin var
öll norsk nema 1. vjelstjóri, íslenskur
maður, sem skipið liafði fengið á
Akureyri. Ennfremur voru á skipinu
fjórir islenskir farþegar. Alls voru á
þessu skipi 22 menn og druknuðu
allir og mörgum líkunum skilaði
sjórinn aldrei.
Faxaflóinn er og verður fjölfarn-
asta skipaleið íslands og Mýrarnar
cru hættulegustu heljargreipar ís-
lenskrar strandar. Hvað verður gerl
til þess að draga úr hættunni? Enn
eru grynningarnar undan Mýrunum
ómældur sjór og enn er dimmur blett-
ur í vitakerfinu á þeim söniu slóð-
um, þó skamt sjeu frá þjóðúraut
skipanna. Er ekki hægt að bregða
upp ljósi á þessum refilstigum, sem
svo margir hafa vilst á og náttúru-
öflin liafa hrakjjð svo marga ó? Það
kostar að visu mikið fje. En manns-
Iífin verða ekki metin til fjár. Þau
sem farin eru liggja óbætt lijá garði,
þangað til viti er kominn á Þor-
móðssker.
Til iiiinningar um skáldið Maxim
Gorki hefir verið afráðið að setja
honum stór minnismerki bæði i
Moskva, Leningrad og Nisjni Nov-
gorod. Auk þess verða árlega veitt
þrenn rífleg heiðursverðlaun til verð-
launa fyrir bestu rússnesku sögurn-
ar, sem fram koma á árinu.
----x-----
Etiópíukeisari hefir hingað til
hafnað öllum tilboðum kvikmynda-
fjelaganna um að láta taka af sjer
kvikmyndir. En nú stendur til, að
tekin verði mynd, sem á að sýna
rjett Etiópíu til jíess að ráða sjer
sjálf. Er talið, að niyndin kosli um
40.000 sterlingspund og leggur keis-
arinn fram hálfa upphæðina, en fje-
lagið sem tekur myndina leggur
fram hinn helminginn.
----x-----
Nýlega var uppboð haldið á ýmsuni
munum úr eigu hins heimsfræga
enska spekings, Isaac Newton. Seld-
ust þeir fyrir samtals 9100 sterlings-
pund og fóru sinn í liverja áttimi og
flestir úr landi, ]ió undarlegt megi
virðast. Níu brjef frá Newton til
stjörnufræðingins Halley (þess sem
halastjarnan fræga er kend við)
keypti ungverskur forngripakaup-
maður fyrir aðeins 6000 krónur og
sami maður keypti ritverk eftir New-
ton um gullmótun; er ritið i þremur
hindum og kostaði 28.000 kr. Amer-
ikanskur safnari keypti mynd af
Newton eftir málarann Kneller. fyr-
ir 16.000 kr.
----Xi----
Leipzig er nú að búa sig undir að
halda hátíðlegt 125 ára afmæli tón-
skáldsins Richard Wagners, en aldrei
hefir verið eins mikið dálæti á tón-
verkum hans eins og síðan nasistar
komu til valda. Er Leipzig fæðingar-
staður Wagners og er gert ráð fyrir,
að þar verði í tilefni af afmælinu
sýndir allir tónleikar hans, jafnvel
fyrsti leikurinn sem hann samdi og
lieitir „Die Feen“, en hann liefir
mjög sjaldan verið sýndur. Verða
söngleikarnir sýndir i þeirri röð,
sem þeir urðu til. — í Munclien
verður líka efnt til mikilla leiksýn-
inga i tilefni af afmælinu.
Sonur forstjórans hafði trúlofast
ungri vjelritunarstúlku á skrifstof-
unni, en liafði ekki komið sjer til að
scgja föður sínuin frá þessu. Varð
það úr, að stúlkan tók þetta vanda-
verk að sjer og fór lnin nú til for-
stjórans, sem var ekkill og skýrði
honum frá hvernig komið var. Gamli
maðurinn varð þungur á brúnina og
sagði: „Það var leiðinlegt, að þjer
töluðuð ekki við mig fyrst“.........
„Þetta var vingjarnlega mælt af yð-
ur“, sagði stúlkan, „en sannast að
sefíja þykir mjer miklu vænna um
son yðar!“
ítalir liafa tilkynt, að þeir muni inn-
aii skamms ráðast í að byggja mörg
þúsund kílömetra af járnbrautum i
Etiópíu og jafnframt stendur til að
hyggja þar ósköpin öll af akvegum.
Korstaða þessa verks hefir verið fal-
in manni, sem heitir Guisepjie Piiii.
Fyrst verður bygð 310 km löng járn-
hraut milli Mogadiscio og Dolo en
jafnframt byrjað á brautum milli
Assab og Dessie og frá Addis Abeba
til Massawa.