Fálkinn - 06.03.1937, Blaðsíða 5

F A L K I N N
5
„HINDENBURG“,
risaloflskipið þýska, sem hefir loki'ð
síðustu ferð ársins yfir Atlantshaf-
ið, sjest hjer yfir húsaþökunum í
Rio de Janeiro.
Sum villidýrin í hitabeltinu svamla i vatni þegar heitast er, til þess að stikna ekki í sólarhitanum. Jafn-
vel á norðlægari breiddargráðum þykir skepnunum gott að koma í vatn þegar hitarnir koma, eins og sjá
má af þessari mynd, sem er frá Eng landi.
is konar útreikning á því live
mikill hitinn sje, en Jiora ekki
að áætla liann meira en 25 milj-
ón stig! En það er nú alt nokk-
uð. Maður getur svitnað af að
lieyra slíkan liita nefndan.
F ramfarir eðlisfræðinganna
hafa gert mönnum ljettara fyr-
ir að reikna úl orkumagn það,
sem sölin stafi frá sjer, en áður
var. Menn hafa ekki altaf vilað
að hiti, ljós og orka er eitt og
það sama. Nú þreyta menn dag-
lega hita í orku og orku í hita
og menn gerðu það lika áð-
ur, án þess að vila, að þetta var
eilt og hið sama. Kolin og olían
sem brent er i eimvjelum og
mótorum, framleiða orku, og
þá orku er aftur hægt að nota til
að framleiða ljós og hita. Kolin
og olían eru bundin orka, því
að orku þeirra er hægt að
geyma —- hún fer ekki út í
buskann þó að kolin liggi í nám-
unni eða olían á tunnunni. Ork-
an í vatnsföllunum er óbundin;
hver dropinn sem fellur fram
af fossbrúninni missir orkuna
um leið og liann er kominn nið-
ur á jafnsljettu. En ný orka
lyftir honum aftur, gerir hann
að gufu, sem líður upp í loftið,
myndar rigningu og kemur fram
sem orka í nýjum fossi. Það er
orka sólarinnar, sem stjórnar
þeirri eilífu hringrás.
Það er hægt að mynda sjer
mælikvarða á geislunarmagn
sólarinnar með því að reikna
út hve mikla orku hún fram-
leiðir. Og mönnum hefir reikn-
ast svo til, að af hverjum fer-
metra á yfirborði sólarinnar
streymi í sífellu orka, sem sam-
svarar 70.000 hestöflum. Sæmi-
legur bílmótor hefir 100 hesl-
öfl. Stærstu eimreiðar járnbraut
anna erlendis liafa um 5000
hestöfl og geta dregið vagnalest,
sem er um kílómeter á lengd.
En fjórtán svona eimreiðar þarf
lil þess að framleiða sömu orku,
sem geislar út frá einum einasta
fermetra á liveli sólarinnar.
Hvaða efni er það þá, sem
framleiðir alla þessa orku?
Fyrrum hjeldu stjörnufræðingar
að í sólinni væri einhver orku-
gjafarefni, sem óþekt væri hjer
á jörðinni, sem stöfuðu frá sjer
þessum kynstrum af orku, sem
sólin gefur í sífellu dag og nótt,
miljón ár eftir miljón ár. En
svo fanst „spektroskópið“, lit-
sjáin. Þegar geislar frá glóandi
frumefnum eru látnir brotna í
þrístrendu gleri, kemur það á
daginn, að sum efnin bafa rauð-
an geisla, önnur bláan, þriðju
grænan o. s. frv. og kemur liver
litur jafnan fram á ákveðnum
stað í litsjánni. Sólarljósið er
sambland af öllum þessum lit-
um, og litbandið, sem hún mynd
ar, þegar geislunum cr hleypt
gegnum þrístrent gler, er kallað
litróf. Regnboginn er elsta lit-
rófið, sem menn þekkja, þar
brotna sólargeislarnir í dagg-
perlunum. Nú bafa menn rann-
sakað litrófseinkenni allra þeirra
frumefna, sem menn þekkja
bjer á jörðinni og með því að
rannsaka svo lilróf sólarinnar
geta menn sjeð hvaða frnmefni
eru i sólinni. Og vísindamönn-
unum kom mjög á óvart er þeir
komust að þeirri niðurstöðu,
að af þeim 92 frumefnum, sem
þekt eru lijer á jörðinni, væru
að minsta kosti 58 til í sólinni.
Þar er til járn, vatnsefni, köfn-
unarefni, súrefni, silicium, nat-
rium, magnesium og margt ann-
að, sem menn kannast við hjeð-
an. En vitanlega eru engin af
þessum efnum til i fastri mynd,
eins og geta má nærri, með
þeim bita sem er í sólinni. Þau
eru ekki einu sinni fljótandi,
þau eru gufuð upp eins og vatn
í skýi. Sólin er eldþoka marg-
víslegra efna.
Vísindamennirnir hafa ekki
ennþá getað gert sjer ljóst
hvernig þessi margvíslegu frum-
efni taka þátt i orkuframleiðslu
sólarinnar. Menn láta sjer að
svo stöddu nægja þá almennu
skýringu, að orkan myndist við
sundurgreiningu frumefnanna
i ný efni, og að þessi sundur-
greining geti m. a. átt sjer stað
vegna hitans í sólinni. Með þess-
ari skýringu hafa visindamenn-
irnir útvegað sólinni miklu á-
byggilegri kyndara og eldsneyti,
en þó þeir befðu troðið liana
fulla af kolum og olíu. Sólin
er talin að geisla frá sjer 120
rniljón tonnum af orku á ári.
En sjálf vegur sólin nálægt
2000.000000.000000.000000.000000
— 2000 kvaðriljón — tonn, svo
að það virðist liggja nærri að
halda, að hún hafi nægilcgt
eldsneyti langt fram i íimann,
til þess að halda orkugjöfinni
óskertri, eða margar milj. ára.
Það var einu sinni Skoti, sem
fanst það alveg sjálfsagt, að
skaparinn „skrúfaði fyrir ofn-
inn til þess að spara eldsneytið
meðan allir svæfu'. Og hann
taldi það meir að segja æðri
sparnaðarráðstöfun, þegar ekki
sá til sólar vegna skýja. En sól-
in er ekki eins nísk og Skotar
eru sagðir. Hún „skrúfar aklrei
fyrir“. Miljón ár eftir miljón ár
stafar hún orkugeislunum um
alt hnattahverfi sitt, kveikir lif
á stjörnum, sem eru í miljón
kílómetra fjarlægð, bindur þar
orku í kolalögum og olíulind-
um, lætur hana streyma fram i
fossum og vindum, mvndar
frjóefni sem næra jurtir, dýr og
menn. Hún er alt í öllu. Er þvi
furða, þó að ýmsar þjóðir hafi
gert sólina að guði? Er það
ekki bún, sem er eilifl lif?
FÍNU FÖTUNUM.
Nokkrir þektir stjórnmálamenn á
fundi i St. James höll, þar sem þeir,
sem meðlimir ríkisráðsins, sverja
hinum nýja konungi hollustueið. Á
miðri myndinni sjest fyrv. nýlendu-
ráðherra J. II. Thomas og til hægri
við hann Malcoln McDonald og Eden
utanrikisráðherra.
BORGARASTYRJÖLDIN Á SPÁNI.
Þar berst fjöldi karla og kvenna,
erlendra, sem sjálfboðaliðar. Á mynd-
inni sjest enslc kona, setn er á leið-
inni frá Barcelona til vígstöðvanna,
„í öllum herklæðum“.