Fálkinn - 03.04.1937, Blaðsíða 8

8
F Á L K I N N
Menri sem lifa. 1.
William Shakespeare.
Endurfæðingaröldin — „re-
naissance“ — er vor þeirrar
mannkynssögualdar, sem vi'ð
lifum á. Svo öflug breyting
varð þá i listum og vísindum,
að tímamótin þóttu þess verð
að marka nýja öld, nýjan
dag eftir nótt miðaldanna.
Prentlistin, sem er mesta menn-
iiígaruppgötvun mannkynsins,
fanst, heimurinn stækkaði og
]>reylti um viðhorf vegna nýrra
landafunda, ítalir endurvöktu
list Grikkja og fortíðarinnar og
sviflu myrkratjaldi miðaldanna
á burt. Frá Ítalíu berst lireyf-
ingin til annara landa Evrópu
og nær fótfestu í Englandi á
stjórnarárum Hinriks kvenna-
böðuls áttunda og Elisabetar
drotningar.
Það var William Shakespeare
sem það álti að liggja fvrir að
verða böfuðskáld þessarar ald-
ar i Englandi böfuðskáld
alls beimsins á þeim tíma. Verk
hans eru sígild og sjást miklu
oftar á leilcsviði í dag en meðan
þau voru ný — fyrir þrjú lnindr-
uð árum. Þannig hefir það sann-
ast, enn sem komið er, bvað sam
tíðarmaður bans og vinur, Ben
Jonson sagði: Hann er ekki
skáld sinnar tíðar, beldur allra
tíða. Snild hans á sjer hvergi
líka. Vald bans á málinu er ó-
viðjafnánlegt hvort heldur liann
fer með skop eða segir harm-
sögu, hann þekkir allar mann-
tegundir niður í kjölinn og all-
ar persónur bans verða jafn
sannar í meðferð lians, livort
l.eldur er hirðfíflið eða ástfang-
in slúlka, Falstaff eða Hamlet.
fen liver var Sbakespeare?
Maðurinn? Vitneskja manna um
bann hefir verið ærið glomp-
ótt og er það enn. Saga lians
er að sumu leyti eins og þjóð-
saga; ímyndunarafl samtiðar
og seinni tima manna liefir
skáldað inn í liana og vísinda-
mennirnir hafa verið i vand-
ræðum með að greina sann-
leikann frá skröksögunmn.
Menn bafa verið í svo miklum
vafa um Sbakespeare, að það
bafa jafnvel verið skrifaðar
lieilar bækur til að sanna, að
bann bafi ekki samið leikrit
J>au, sem við hann eru kend!
En að vísu trúa fáir þeirri bók.
William Sbakespeare erfædd
ur i litlum bæ skamt fvrir sunn-
an Birmingham, sem heitir
Stratford-on-Avon, árið 1564 og
}>ar dó bann árið 1616. Faðir
lians var bóndi og rak jafn-
framt sveitaverslun en liirti lítt
um uppeldi sonar sins, sem ekki
virðist bafa verið við eina fjöl-
ina feldur. Aðeins átján ára er
hann neyddur til að giftast
bóndadóttur þarna úr nágrenn-
inu, sem var átta árum eldri en
bann og hjet Anna Hathaway.
Það fór illa. Þremur árum siðar
flýði liann á burt til London,
fil þess að komast undan refs-
ingu fyrir veiðijyjófnað og Jiað
varð bonum til happs. Ef
Sbakespeare hefði ekki strokið
frá Stratford mundi sannarlega
enginn kannast við liann nuna.
í London komst bann í kynni
við leikaraflokk og gerðist nú
leikari. En eftir sjö ára vist í
London samdi hann fyrsta leik-
ritið sitt og var þá orðinn 28
ára. Þrítugur ræðst bann til
læsta leikflokksins í London,
35 ára stofnar bann Globe-
leikhúsið. Hann var nú orðinn
vel stæður og keypti sjer bús-
eign í Stratford, og aðiaður. Á
þessum árum bafði bann samið
ýms leikrit sín úr Englands-
sögu: Hinrik VI., Richard Ii„
Hinrik IV. og Hinrik V. og
Ricbard III., sem ber af öllum
Jiessum leikritum. Frá bálf-fert-
ugu til fertugs virðist verða
mikil breyting á sálarlífi bans,
og frá J>essum árum er Hamlet,
sem sennilega verður langlífast
allra leikrita bans. Fyrstu meist-
araverkin sem Shakespeare
samdi voru J)ó komin áður:
P.omeo og Julia og Jónsmessu-
draumur. Þá koma gamanleik-
irnir Kaupmaðurinn í Feneyj-
um og Kátu konurnar frá Wind-
sor og loks barmleikirnir miklu:
Júlíus Cæsar, Othello, Lear kon-
ungur, Macbeth o. fl., en æfin-
týraleikirnir Cymbeline, Winth-
ers Tale og Stormurinn eru síð-
ustu verk bans.
Ekkert af leikritum Sbake-
speares kom út fyr en sjö árum
eftir dauða bans. Og utan Eng-
lands var ekki farið að taka
eftir þeim að marki fyr en eftir
miðja átjándu öld, þó að bann
frá upphafi sje öndvegishöldur
leikritagerðar síðari alda og
lærimeistari allra, sem lifðu
eftir hann.
Það má telja íslendingum lil
Bað sarntíðarinnar. 1.
Kyosti Kallio.
Hann er fyrsti forseli Finn-
lands úr bændaflokki en befir
verið foringi J)ess flokks um
langan aldur. Flokkurinu er
ekki stór, en forsetinn komst að
með bjálp jafnaðarmanna, sem
vildu alt til vinna að Stahlberg
forseti vinstrimanna kæmist
ekki að.
Kallio liefir verið forseti i
þinginu 15 sinnum. forsætisráð-
berra 4 sinmun og alls setið í
tíu stjórnum í Finnlandi og m.
a. komið í framkvæmd miklum
breytingum á landbúnaðarlög-
unnm, smábændunum í vil. IJann
er þjóðernissinni mikill og fyrsti
finski forsetinn, sem ekki skil-
ur sænsku. Þegar bann varð for-
sætisráðberra i baust tilkynti
bann að liann mundi leggja
fram frumvarp lil þess að útkljá
bina hörðu deilu, um notkun
sænskunnar í báskólanum i
Ilelsinki. Frumvarp lians gekk
út á, að sex af prófessorum liá-
skólans skyldu bafa rétl lil J)ess
að kenna á sænsku, en enga
skyldu böfðu J)eir til þess. Sam-
kvæmt frumvarpi því er rirnm-
an mikla varð út af 1934 og
Kivimáki bar fram máttu 24
prófessorar kenna á sænsku,
En það frumvarp strádrap
þingið. Þetta mál rjeð afstöðu
margra í síðustu forsetakosn-
irgum. Ýmsir sænsklundaðir
bægrimenn greiddu vinstri-
manninum Stálberg atkvæði,
enda fjekk liann aðeins cinn
verðugs bróss, að J)eir liafa gef-
ið út á prenli ýms af kunnustu
leikritum Sbakespeares, svo
sem Otbello, Romeo og Julia,
Storminn og fleiri. Á síðari ár-
um befir Indriði Einarsson þýtt
fjölda leikrita eftir Sbakespeare
svo að telja má að meiri blut-
inn af leikritum lians sje til á
islensku, en ekki bafa J)essar
Jrýðingar verið prentaðar enn.
Og fyrir rúmum tíu árum var
Sbakespearesleikrit sýnl í fyrsta
skifti í Reykjavík: Þrettánda-
kvöld.
atkvæði færra en Kallio, sem
bæði bændur og jafnaðarmenn
studdu.
Ivallio er ekki eins róttækur
J)jóðernissinni og hinir svæsn-
ustu „finnar“. Hann vill ekki
slita menningarsambandinu við
norðurlönd en bann vildi beldur
ekki gera ednni J)jóð hærra
undir liöfði en annari í utan-
rikismálum. Finnar böfðu gert
utanríkissamninga við Eystra-
saltslöndin og Þjóðverjar hugs-
uðu sj.jr gott til glóðarinnar að
fá J)að bandalag til liðveislu
við sig gegn Rússum. Þeir urðu
]>ví uppnæmir er Holsti utan-
rikisráðherra Kallios fór á fund
rússnesku stjórnarnnar í vetur
og bjeldu að samningar við
Rússa byggju undir. En Holsti
gerði enga samninga. Kallio
beldur fast við, að Fiunland
eigi ekki að bindast samningum
við neina af stórþjóðunum en
balda vináttu við ]>ær allar.
Samvinnan við norðurlönd
verður vitanlega ekki eins náin
meðan Kallio er við stýrið eins
og bún befði orðið, ef Stálberg
befði orðið forseti. Finnar balda
áfram starfi sínu með ]>vi márki
að gera finskuna að allsráðandi
máli i landinu, og það fjarlægir
þá norðurlöndum.
RYDZ-SMYGLI
eftirmáður Pilsudski marskálks í ein-
ræðissessi Pólverja sjest hjer vera að
lieilsa gömlum hermanni, sem tók
])átt í uppreisninni gegn Rússum 1863.
Trjesmiðirnir, sem fara með ma-
liogni eins og glóandi guil, ætlu að
koma lii Chiapa í Mexíco og líta á
hrúna á ánni Rio Micliol; þá.njundu
]>eir líklega tárfella. Því að öll
hrúin, sem er 150 feta löng og 15
feta hreið, er úr eintómu mahogni.
Enginn staufinn í brúnni er sagaður,
því að sögunarmyllur eru engar til
á þessum slóðum, heldur eru öll
trjen höggin til með öxi. Það er á-
lit fróðra manna, að viðurinn í brú
þessari sje að minsta kosti 200.000
króna virði.