Fálkinn - 23.10.1937, Blaðsíða 14

H
FÁLKINN
Meðfþví að kaupa vörur til ‘|2 mánaðar í einu
sparið þjer fjelaginu afgreiðslukostnað.
Þess vegna selur fjelagið þær vörur, sem af-
greiddar eru gegnum pöntunardeildina, með
mun minni álagningu en þekkist í búðum.
Sami tekjuafgangur verður borgaður af vörum
frá pöntunardeild.
Húsmæður, þjer sparið yður mörg spor út í
búð, ef þjer kaupið til ‘|2 mánaðar í einu.
Líf og heilsa:
D-fjörefnið.
Eftir Dr. G. Claessen.
Líklega verður ýmsum á að
ruglast í fjörefnatáknunum A
B C o. s. frv. En nú er óðum
verið að ráða gátur, og finna
efnasamsetning, vítamínanna,
svo liægt verður að nefna þau
ákveðnu nafni. D-efnið nefna
vísindamenn nú ergosterol, og
vita um frumefni þess. Það er
ómissandi líkamanum, ef vel á
að fara. Vjer neytum þess í
eggjarauðu, nýmjólk, smjöri o.
fl. feitmgti. Langmest er af því
i þorskalýsi og lifur úr heilag-
fiski.
Þessi matvæli eru þó mjög
misjafnléga rík að D-vítamíni.
Það fer eftir sólfari og skepnu-
fóðri Iive mikið er af því i ný-
mjólk og smjöri. Besla nýmjólk-
in er úr heilbrigðum gripum,
beir.l úr fjósinu. Sveitafólk
stefnir heilsu sinni i tvisýnu,
þegar of mikið er flutt hurt af
heimilinu af 'rjóma og nýmjólk,
en notuð undanrennan handa
heimilisfólkinu, og neytt smjör-
lílcis í stað smjörs. Fjörefnin
fara með mjólkurfitunni. Ný-
mjólkin hefir altaf verið heilsu-
línd sveitamannsins. Mestan
hluta ársins er ekki um annað
uýmeti að ræða. Kaupstaða-
menn, sem verða að sætla sig
við langl að flutta og j)astöi-s-
b.itaða mjólk, eru ver seltir. Það
er ljeleg vara, samanborið við
spenvolga nýmjólk.
Hvaða verkefni liefir D-víla-
mínið? D-efnið gerir auðveldari
vinslu kalks og fosfórs úr fæð-
unni. Það ræður því að liæfi-
lega mikið kalk ldaðist í bein-
in, og leysist í blóðið. Beina-
grindin hefir að vísu sjerstak-
lega það verkefni að halda
likamanum uppi, eins og grind
í húsi. En beinin sinna lika öðr-
um mikilsverðum skyldum —
þaú mynda blóðkornin.
Það eru tvö öfl, sem eigast
við um kalksaínið í beinin: D-
vitaminið vinnur að því að hæfi-
lega mikið safnisl fyrir, en
aukaskjaldkirtlarnir reyna sí-
felt að leysa það á ný. Þessi
tvö öfl þurfa að vega salt, ef
vel á að fara. Blóðið þarf sífelt
að hafa í sjer nákvæma kalk-
prósentu. Verði beinin of kalk-
lítil, fá börn beinkröm (enska
sýkin, rachitis). -Það er ekki al-
gengt að þessi sjúkdómur kom-
ist á hált stig hjer, sem víða
ylra. En mörg íslensk hörn fá
votl af beinkröm, enda eru
bognir fótleggir á mörgu full-
orðnu fólki. Stullu pilsin segja
til um það! Veiki þessi, þó á
lágu slígi sje, veiklar börnin.
Þau verða kvefgjörn, og melt-
ingaróregla gerir vart við sig.
En nú er að segja frá einu
æfintýri, viðkomandi D-fjör-
efninu: Menn og skepnur mynda
það í sínum eigin líkama, en
því aðeins að sól skíni á hör-
undið! Sólskin, og ljós úr kvarts-
lömpum, getur breytt efnum úr
liúðfitunni í fjörefni. Það hafa
verið sólarlitlir dagar viðast um
þelta land í sumar, og því erf-
itt fyrir börn og fullorðna að
framleiða D-efnið í sínum eig-
in kroppi. Með ljósböðum má
ná því sama, enda eru þau
mikið notuð í þessu skyni.
Það er mjög líklegt, að tann-
skemdir komi til af D-vöntun.
Tannkalkið fer forgörðum. Hjer
gjalda íslendingar mikil afhroð.
Það er mikil pína og mikið fje,
sem lannátan kostar hjer á
landi. Tannskemdir eru mjög
mismiklar í ýmsum löndum, eft-
ir fæði og sólfari. Bestu tennur
í heimi liafa eyjarskeggjar á
Tristan da Cunha sem er ey i
Kyrrahafi, miðja vega milli
Afríku og Suður-Ameriku-. Þar
sjest ekki liola í tönn.
Nauðsynlegt kalk er að hafa
í ýmsum mat, m. a. í ný-
mjólk og osli. Það er leilt að
mjólkurbúin hjer á landi skuli
ekki framleiða fjölbreyttari leg-
undir af osti. Salan mundi þá
stórlega aukast innanlands, og
mætti þá e. t. v. lækka verðið.
Það má mæla með osti, sem
hollri fæðu.
D-fjörefnið er æði misjafnt í
sömu matartegundunum. I sum-
ar skein svo sjaldan sól á naut-
gripina lijer sunnanlands, að
kýrnar skila litlu D-vítamíni í
mjólkinni. Og' eins hafa varp-
hænurnar ekki getað lagt til
nema lílið af því í eggjarauð-
urnar, vegna sólaríeysis.
Ljósböð og þorskalýsi eru
góð hjálp. í lýsinu er nóg af
þessu dýrmæta efni, þótt nokk-
ur áraskifti sjeu reyndar að
þvi. — En, svo gelur líka verið
að sólin skíni við og við í vet-
ur, til upplifgunar og hollustu.
Og þá geta skiðamenn sótt sjer
D-vítamín i fjallasólina.
Hans les í lögregluskýrslunum: - •
L stórbæjum hvert'a aS meSallali
000 maiins á ári, sem ómögulegt er
að finna aftur.
Pjetur kinkar kolli: — Já, jeg
ætti aS þekkja þaS. Jeg sem er
skraddari.