Fálkinn - 05.02.1938, Page 4

4
F Á L K 1 N N
MIKILMENNIÐ getur orðið frœgt i
lifanda lífi, en oftast kemur við-
urkenningin ekki að fullu fyr en
maðurinn er dáinn. — Enrico Car-
uso var að vísu dáður í lifanda
lifi, en þó skildist heiminum ekki
til fulls hvilíkur maður hann hafði
verið, fyr en hann var horfinn. —
Caruso var átjánda barn foreldra
sinna, af 21 og fæddist 27. febrúar
1873 í Neapel. Samt lifði hann nokk-
Ur ár án þess að eiga nokkur syst-
kin, því að þau sautján, sem fædd-
ust á undan honum dóu öll korn-
ung. Foreldrarnir ætluðu varla að
trúa sínum eigin augum, er þau
sáu Enrico litla dafna og vaxa. En
þegar J)etta undur gerðist og dreng-
urinn var kominn á ]iriðja árið
varð mikil gleði i koti Marcellino
Caruso og Önnu konu hans.
Bernskuár Enrico voru svipuð
flestra fátækra barna í Neapel. Hon-
um gekk vel í skólanum, en skar-
aði alls ekki fram úr. En umfram
alt var hann góður sonur, og meðan
foreldrar hans lifðu sýndi hann
þeim jafnan ástúð og nærgætni.
Hann fann snemma til ábyrgðar um
velferð móður sinnar og líðan
hennar. Að vísu var ekki hægt að
segja, að drengurinn væri heimilis-
faðir. En skyldurnar hvíldu samt
á honum, Pvi að Marcellino Caruso,
föður hans Jiótti gott í staupinu og
eyddi oftast frístundum sínum á
veitingakránum. Hin nána um-
gengni Enricos við móður sína
hafði snemma áhrif á hið næma
skap hans. Og sú umgengni varð
meðal annars til þess að venja
hann á þá reglusemi og hreinlæti,
sem ávalt einkendi söngvarann síð-
an. Hann lærði l)etta i barnæsku.
En utan heimilisins — á götunni
og í skólanum — var hann mesti
æringi og átti upptökin að margvis-
legum- brellum. Sjerstaklega gekk
söngkennaranum í skólanum illa að
tjónka við hann, því að Enrico
hafði það til að vera með kenjar
og dutlunga í söngtímanum, þó að
hann síðar væri manna lausastur
við slíkt. En kennarinn þurfti ekki
annað en vitna til betri tilfinninga
hans og þá fjell alt í ljúfa löð. En
ef hann reyndi að beita hörðu þá
kom þráinn upp í Enrico — eips
og í primadonnu!
Fyrstu einkatilsögn i söng og
hljómlist fjekk Caruso hjá Aless-
andro Fasanaro, sem brátt tók eftir
raddfegurð drengsins og leikara-
hæfileikum. Áhugi kennarans vakn-
aði og hann gaf móðúrinni eftir
bær fiinm lírur, scm hún átti að
borga fyrir kensluna á inánuði og
reitti saman ineð súrum sveita. En-
rico miðaði vel áfram fyrir ástund-
un, alúð og stundvísi hans og eftir
Caruso hafði frú barnœsku gamctn
af að teikna og iðkaði leikningu
alla æfi. Þessa skopmynd gerði
hann af sjálfum sjer — sem Bajazzo!
ARUSO
barnshjartað.
ENRICO C
listamaðurinn með
Þó að sextán ár sjeu liðin síðan Caruso dó,
er snild hans enn kunnari og viðurkendari
nú, en meðan hann lifði. Otvarp og grammó-
fónn gerir góðsöngvarana ódauðlega.
mikið starf varð hann loks fyrsti
einsöngvari i drengjasöngflokki
kirkjunnar. Fasanaro var eiginlega
ágjarn maður, en stundum fjekk
Caruso l)ó nokkrar lírur fyrir söng
sinn. Það kom líka fyrirr að prestar
sem dáðust að söngnum gáfu hon-
um kökur eða nokkra skildinga.
Þetta nægði til þess að gleðja
drenginn, en sjaldnast eyddi hann
þessu í sjálfan sig, því að undir
eins þá kom það á daginn, að það
var „gat á vasa“ Carusos, eins og
ítalir segja.
Þó að Enrico væri harnslegur og
hiátt áfram var hann ekki eins og
börn flest fyrir því. Hann hafði
teiknikennara sem hjet Spasiano og
uppgötvaði hann brátt, að drengur-
inn liafði óvenjulega teiknigáfu. Þeg-
ar „Carusiello" — eins og kennarar
lians kiilluðu hann, sat yfir teikni-
blaðinu, gat liann jafnvel gleymt
hljómlistinni. Söngkennarinn notaði
sjer þessa leikni Carusos og Ijet
hann afrita nótur fyrir sig. Þetta
kom Caruso að miklu gagni siðar,
þvi að hann lærði lög og texta i
óperuhiutverkum sínum um leið og
hann afritaði þau.
A ÐEINS 10 ára gamall varð Enrico
'fl'að fara að vinna fyrir lieimilinu.
Hann varð að liætta skólanáminu
og segja skilið við kennarana og fje-
lagana og gerast iðnnemi á vjela-
vinnustofu Salvatore de Lucas‘.
Launin voru 7 aurar um tímann. En
samt hafði drengurinn altaf tíma
og peninga til þess að fá sjer kenslu
í söng og sýndi nú þegar þá ótrú-
legu iðni, sem síðar í lífi hans þótti
ekki einleikið um.
Iijarta hans og hugur var ein-
göngu hjá hljómlistinni, og það var
ekki ástin heldur nauðsynin á þvi
að eignast peninga, sem knúði hann
til að standa undir gluggunum hjá
ýmsum ungum stúlkum og syngja
þar kvöld eftir kvöld. Því að eilt-
hvað varð hann að liafa til þess að
læra fyrir. Hinn ungi söngvari með
munarblíðu röddina bjóst aldrei við
öðru svari við ástarljóðum sínum
en einni eða tveimur lírum. Stund-
um fjekk hann líka að syngja i
samkvæmum eða við kirkjulegar há-
tiðir. Hann átti hinn heilaga eld
hins fædda listamanns og aldrei
kendi hann þreytu eftir langa vinnu
dagsins, ef söngurinn var annars-
vegar.
Á næstu árum varði Caruso öllum
frístundum sínum til söngs og auka-
starfa með þeirri elju sem honum
var eiginleg. Hann var altaf i ágætu
skapi og áhyggjulaus, en þó injög
næmur fyrir dómum annara. Ilann
forðaðist allar deilur og reyndi að
koma sjer hjá óþægindum —• hið
sama einkendi hann mjög eftir að
hann var kominn á manndómsárin.
En hvar sem hann fór þá söng
hann, söng sig inn i allra hjörtu,
og vann sjer ofurlitla vasapeninga.
En samt var líf hans enginn dans
á rósum og það var inargt sem særði
viðkvæma lund hans. Og engum —
ekki heldur honum sjálfum — datt
í hug að hann ætti það eftir að
verða óperusöngvari. Það var til-
■viljunin sem rjeð örlögum Caruso,
og sú tilviljun varð á stundu, sem
hann mintist jafnan með viðkvæmni.
Hann hafði verið beðinn um að
syngja við „maí-messu“ i Neapel.
Caruso nokkrum úrum fyrir danða
sinn, á leið inn á skrifstofu granunó-
fónfjelags. Hann græddi um tvær
miljónir dollara á þvi að syngja á
grammófónskífiir.
Það var hátíð sem haldinn var
Maríu mey til vegsemdar. Caruso
lcom ekki, og þegar söngstjórinn
barði á dyrnar hjá lionum þá var
það skjálfandi og raunamæddur
drengur, sem kom til dyra. Móðir
hans var fárveik og hann vildi ekki
fara frá henni. En lnin taldi hann
á að fara, og drengurinn fór grát-
andi til St. Severino-kirkjunnar, þar
sem liann — eins og hann síðar
komst að orði, ljet rödd sína hljóma
guði til vegsemdar fyrir það að
liann hefði gefið sjer svo góða
móður. Allir voru hrifnir, drengur-
inn var söngvari og listamaður af
guðs náð. Það var hrifning i kirkj-
unni en alt í einu varð hlje á guðs-
þjónustunni. Það hafði komið orð-
sending til kirkjunnar um að Anna
Caruso væri dáin. Drengurinn hafði
niist móður sína í söniu andránni
og hann vann fyrsta sigurinn á
listamannsbrautinni.
J^RENGURINN fimtán ára var yfir-
■L,bugaður af sorg. Hann stundaði
vinnu sína en lagði sönginn á hill-
una og listamannsdraumar hans
voru orðnir að reyk. En það óhjá-
kvæmilega varð fram að koma.
Æskuþorið sigraðist á sorginni.
Móðirin var dáin en söngur sonar-
ins liafði ávalt verið mesta unun
hennar og mundi eflaust gleðja hana
þar sem hún var nú.
Rödd Caruso liafði þroslcast. Úr
altrödd drengsins var nú orðinn
veikur lenór, sem oft heyrðist á
kirkjuhljómleikunum í Neapel. Þessi
rödd veitti honum frægð þar á
staðnum og nokkrar lírur.
Vinnustofan kunni að meta start'
Carusos og iðjusemi og nú var hann
gerður að einskonar bókhaldara.
Hann gekk ekki síður upp í þess-
ari iðju en liinni fyrri og fjekst við
tölur frá morgni til kvölds en í frí-
slundunum söng hann á kaffihúsum
og í sundlaugunum.
Caruso sótti um að verða læri-
sveinn hins fræga söngkennara
Vergine. Eftir prófið sagði Vergine
að röddin væri litil og Jiljómurinn
eins og þegar vindur hvín í skjá“.
En eigi að siður var Caruso tekinn
og sairiningur gerður við Vergine.
Samkvæmt þeim samningi átti Ver-
gine að fá 25% af tekjum þcim,
sem Caruso hefði af söng sínum
fimm fyrstu árin eftir að hann væri
orðinn útlærður. Caruso losnaði við
þennan samning árið 1899 með því
að borga Vergine 20 þúsund lírur.
C EX ÁR stundaði Caruso söng-
^námið hjá Vergine, sem að þvi
er Caruso sagði sjálfur, kendi hon-
úm að syngja eðlilega og þannig,
að áheyrandinn tæki ekki eftir að
hann hefði fyrir því.
Erfiðast veittist Caruso að ná háu
tónunum. Röddin brast. Hann kunni
ekki heldur að leika á neitt hljóð-
færi, og iðkaði því aldrei fræðilega
hlið tónlisiarinnar. Eri þrátt fýrir
vankunnáttu sína i tónlist, þá söng
Caruso með meiri listfengi en marg-
ur „lærður“ söngvari og hafði eyra
fyrir hrynjandi og tón, sem aldrei
brast.
Caruso vann sem bókhaldari með-
an á náminu stóð. Það var ekki fyr
en hann var orðinn 21 árs og liafði
lokið stuttri herþjónustu, að hanu
sagði lausri skrifstofuvinnunni, til
þess að gela helgað söngnum alla
krafta sína, og liann söng hvar sem
hann gat komist höndunum uridir
til þess að hafa ofan af fyrir sjer.
Einu sinni söng hann á heimili
Zezza baróns í Majori. Hann söng
þar í 8 tíma og fyrir það átti hann
að fá 10 lírur. Það var komið fram
á nótt, þcgar hann fór heim og
veðrið napurt og kalt, og Zezza bar-
ón, sem var hrifinn af söngnum gaf
honuin gamlan frakka og sagði hon-
um að eiga hann lil minja. En pen-
inga fjekk hann enga! Mörgum ár-
um seinna, árið 1913, er Caruso söng
á Covent Garden í London, fjekk
hann brjcf frá Zezza barón, með
fyrírspurn um, hvort hann væri
saini maðurinn og sá, sem hefði
sungið heima hjá honum fyrir meira
en 20 árum. Ef svo væri þá langaði
hann til að vita, hversvegna Car-
uso hefði ekki skilað aftur frakk-
anum, sem hann lánaði honum! Bað
hann um frakkann undir eins.
Caruso svaraði, að það liefði ver-
ið hann sem söng forðum á heim-
ili barónsins, en hann ætti ekki
lengur frakkann, sem hann hefði
fengið gefins. „Ef þjer viljið fá ann-
an frakka, eða andvirði þess gamla,
verðið þjer að senda mjer kaupið,