Fálkinn - 07.04.1939, Síða 4

4
F Á L K I N N
Karlsdráttur með skriðjökUnam
Fluga var mesta kostahross og
allra gæðinga hleypnust og fóru
sögur af því. Nú var það eitt
sinn, að Þórir býr ferð sína suð-
ur Kjalveg, en þegar liann kem-
ur suður i Hvinverjadal hittir
hann þar fyrir landsliornamann-
inn Örn, sem var ramgöldróttur.
Örn skorar á liann að þreyta
kappreið við sig suður Dúfu-
nefsskeið og veðja þeir hundraði
silfurs um, livor gæðingurinn
reynist betri. Vitanlega varð
Fluga stórum lilutskarpari en
Örn tók svo nærri sjer ósigur-
inn og fjelátið, að Iiann drap
sig í Arnarfelli. En Þórir, sem
var á leið til Alþingis skyldi
merina þarna eftir, því að hún
var móð eftir kappreiðina. 1
norðurleið fann Þórir Flugu
síha á ný og var þá með henni
grár graðhestur. Undan honum
ól Fluga hestinn Eiðfaxa, „er
utan var færður ok var sjau
manna hani við Mjörs á einum
degi, og lézt þar sjálfur." Sag-
an öll er býsna skáldskapar-
kend, en sýnir þó, að á tíundu
öld liafa Skagfirðingar verið
farnir að ríða Iíjöl til Alþingis.
Dúfunefsskeið og Dúfunefsfell
eru enn til, fyrir austan Hvera-
velli, en fellið er að jafnaði
rangnefnt Dúfufell, því að ekki
er þess getið að þangað hafi dúfa
nokkurntíma komið. Og senni-
lega eru það Skagfirðingar, sem
frá aldaöðli hafa notað Kjalveg
manna mest, einkum er þeir
fóru til Alþingis. Og Skagfirð-
ingavað heitir enn aðalvaðið á
Hvítá, hið innra.
Þorgeir hvinverski hafði vetur
setu á Kili norðanverðum er
hann var i íslandsleiðangri sín-
um í þeim erindum að drepa Ás-
geir Öndöttsson, en ekki getur
sagan um, hvort það hafi verið
lil að fela sig eða í fyrirsátar-
skyni. Svo mikið er víst, að
Kjölur var þá orðin almanna-
leið og hefir eigi þótt jafn „kald-
ur“ og síðar varð, úr þvi að
menn höfðu þar vetursetu, í um
500—600 metra hæð. Og á Sturl-
ungaöld fóru menn Kjöl að vetr-
arlagi, vígaferlin spurðu ekki að
árstíðum og allar leiðir þóttu
færar þegar til blóðs var að
vinna. Ferðir þessar hafa þó
ekki verið barnaleikur, eins og
m. a. má sjá af sögn Sturlungu
um ferðalag Odds Þórarinssonar
og Þóris totts er lögðu norður á
fjöll á fimta dag jóla og komust
í Svartárdal eftir fimm daga og
höfðu þá mist nokkra menn af
þeim 30, sem í l’örinni voru.
Yfirleitt er illviðrasámt á Kalda-
dal og gætir þess ekki sist á vetr-
um. Svæðið er á veðramótum,
sunnan átt og norðan heyja þar
tíðum baráttu og jöklarnir gera
«itt til.
Yitanlega hefir ferðum fækk-
að þegar dró úr þingreiðum og
vanmættismókið færðist yfir
]>jóðina. En þó hefir Kjölur ver-
ið þjóðleið fram eftir öldum. En
margir hafa hrept illviðri á Kili.
Eggert Ólafsson og Bjarni Páls-
son fóru norður Kjöl sumarið
1752 og var það skrykkjótt ferð,
því að þeir viltust austur á E)r-
íirðingaveg og lentu loks í Eyja-
firði, „heylausir, matarlausir og
mjög þrekaðir“, segir Þorv.
Thoroddsen í Landafræðissögu
Islands. Haustið 1794 fór Sveinn
Pálsson suður Kjöl; hann var
Skagfirðingur sem kunnugt er
og fylgdi faðir hans honum suð-
ur í Svartárbuga. Var það í byrj-
un oklóber, enda fengu þeir
Sveinn blindhríð og frost en kom
ust við illan leik suður i Hreppa
á fjórða degi.
Um hina raunverulegu för
Reynistaðahræðra hefir Jón Ey-
þórsson ritað ítarlega lijer í blað-
ið fyrir rúmu ári, og skal sú
harmsaga eigi rakin lijer. Hún
hefir meðfram orðið til þess, að
ferðir lögðust niður um Kjöl,
ásamt minkandi ferðahug lands-
manna yfirleitt og vaxandi
ú t i legiun annatrú.
Kjölur naut ekki góðs af fram-
takssemi Bjarna amtmanns Tlior
arensen og Fjallvegafjelaginu.
Það lognaðist út af áður en kom-
ið var að vörðun Kjalvegs. En
eftirmaður Bjarna í lok 19. ald-
ar, Páll Briem amtmaður tók
upp merki Bjarna. Honum var
fyrst og fremst að þakka fram-
kvæmd sú, sem varð i lok síð-
ustu aldar á rannsókn fjallvega
og vörðun þeirra. Og happ var
það, að til framkvæmdanna
skyldi veljast jafn áhugasamur
og gagnfróður maður og Daníel
Bruun höfuðsmaður, einn hinn
nýtasti útlendingur sem starfað
hefir að íslenskum viðfangsefn-
um á siðustu öld og þessari.
Nú er Kjalvegur varðaður, svo
að vandalítið er að rata hann
fylgdarlaust í nokkurnvegin
sæmilegu veðri. Og nú eru bestu
sæluhús landsins norðan Kjalar
og sunnan Hvítárnes og
Hveravellir — auk sæluliússins
við hliðarálmuna til Kerlingar-
fjalla. Nú er bilfært á sumrum
alla leið úr Reykjavík inn að
Kerlingarf jöllum og á Hveravelli
og þó nokkuð lengra. Kjalvegur
er opinn.
Þegar Ferðafjelagið reisti
fvrst sæluhús sitt við Hvítárvatn
var sá staður valinri bæði með
tilliti til þess, að þar var óvenju-
fagurt umhverfi og útsýn, en
jafnframt vegna þess, að Hvítár-
nes var hentug miðstöð fyrir þá,
sem vildu kynnast Kili og um
hverfinu til vestui's og austurs.
Úr Hvítárnesi er hæfileg dagleið
óvönum göngumönnum vestur í
Karlsdrátt, ef jafnframt er geng-
ið upp á jökid, inn í Fróðárdal og
ef til vill upp á Hrútafell. Þaðan
er lika dagleið inn í Þjófadali og
til baka, ef ekki er farið of liart
yfir. Þaðan er dagleið austur í
Kerlingarf jöll, aðra leiðina og
sömuleiðis inn á Hveravelli, en á
þeim stöðum báðum voru sælu-
hús, þó ekki væri nema nafnið
á fyrri staðnum. Óþrifakumbald-
ar eins og gamli kofinn við Kerl-
ingarf jöll eiga fremur skilið heit-
ið vausæluhús.
Nú er orðið bílfært austur að
Kerlingarfjöllum og inn á Hvera-
velli og prýðileg timburhús með
fjölda rúma konrin á báðum
stöðunum. Og torfæran Jökul-
kvísl er úr sögumri, því að hún
ex brúuð. Af þessari ástæðu verða
Kerlingarfjöllin líklega sá stað-
ur þarna innra, sem flesta gesli
draga að sjer í framtíðinni. Tign
skriðjökulsins í Karlsdrætti
stenst iekki samkepni við hvera-
gílin í Árskai'ði, sem eru ein
mestu og stórfenglegustu nátt-
úruundrin hjer á landi. Og út-
sýnið af Loðmundi í Kerlingar-
fjöllum er talið liið víðasta, sem
til er á þessu landi.
Þó að bílfært sje orðið á Hvera-
velli þá er þess að vænla, að fólk
yfirgefi ekki að fullu þær fornu
leiðir, seixi farnar hafa verið
m'illi Hvítárnes og Hveravalla.
Þær eru tvær, én bílleiðin nýja
er allmiklu austar en sú eystri
Jieirra. En það er um þessar
leiðir að segja, að sá sem ekki
fer þær, fer á mis við margt af
því fallegasta og sjerkennileg-
asta, sem Kjalvegur hefir að
hjóða.
Einkum á þetta þó við vestri
leiðina. Hún liggur vestast í
kvosinni miklu milli jöklarina,
úr Hvítárnesi inn með Fúlukvísl
að austan, inn í svonefnt Þver-
Upptök Fúlukvislar, inst í krikanu m fyrir norðan Hrútafell.
4 Hveravöllum.