Fálkinn - 25.08.1939, Page 6

G
F Á L K I N N
J. W. ELTON:
Lepdarmál
JEG VEIT EKKI hvernig jeg lenti
í þessu. Sæmilega t'ivitiaus læknir
nnmdi hafa haldið fast við starf sitt
í Englandi, í stað þess að leita til
annara landa, þar sem þol og lík-
amskraftar vega meira en vísinda-
hróður og læknisþekking.
En jeg hefi vist ekki verið sæmi-
lega óvitlaus, og áður en jeg vissi af,
var jeg kominn til Ameríku: til harð-
balalandsins, þar sem eyðimörkin
tekur við af preríunni, |>ar sem gróð-
urinn er ekki annar en sólsviðið
gras, og maður andar að sjer mold-
ryki og lifir svo éinmana, að upp-
rjettur fingur eða brennivínsglas næg
ir til þess að fá kæfðar ástriður til
að gjósa.
Þetta kvöld sal jeg ineð Cassiin
litla ljósmyndara, sem skifti sjer að
jöfnum hluta milli preríulífsins og
barnalegs áhuga síns fyrir ljósmynd-
un. Það voru í rauninni ljósmynd-
irnar, sem höfðu gert okkur kunn-
uga. Þarna um slóðir viðurkenna
menn aðeins vísindin, þegar þeim
tekst að ná skammbyssukúlu úr lúku
á manni, eða læknað fár í hestum;
Ijósmyndalistin er í litlum metum
höfð. Að Jóel undanteknum var jeg
eini maðurinn, sem bar nokkra virð-
ingu fyrir Ijósmyndavjelinni hans
Cassim.
Við sátum í kofanum hans Cassim
og ornuðum okkur á höndunum við
eldinn,meðan við biðum eftir að
leið hitnaði. Þá var hurðinni hrund-
ið upp og inn kom Dawson með
trjefótinn.
Það var Jitið upp til Dawson með
trjefótinn í Conway Camp. Á hest-
baki var hann eins og vitlaus maður
þrátt fyrir trjefótinn, og hann var
fljótari að bregða upp skammbyss-
unni, en nokkur bæjarstarfsmaður
er að hirða kaupið sitt.
*„Halló“, sagði Cassim. „Komdu
inn“.
Þegar Dawson kom inn í bjarm-
ann frá olíulampanuin var strítt á
hverjum vöðva í andlitinu á honum.
Moldardustið feykist inn um dyrnur
Á eftir honum kom sýslumaðurinn
og menn hans, í grófgerðum skyrc-
um, en svitalöðrið af hestunum var
í rákum á buxum þeirra eftir ferð-
ina. —
„Já, þú skalt vera viss um, að jeg
kem inn, Cassim. Nú komum við
allir. Það eru tvennskonar hrak-
menni, sem mjer og strákunum læt-
ur að eiga við sjálfir: vatnsþjófar
og gauðslitnir vinir, sem skjóta fóik
aftan frá.“
Tuttugu stórir karlmenn í einum
kofa, reiðileg andlit og kreptir hnef-
ar — það var nóg til þess að lyfta
okkur Cassim.
„Heyrðu, Cassim,“ sagði Miers
sýslumaður. „Er þetta ljósmyndavjel-
in þín?“ Hann tók við feiknastór-
um, svörtum kassa úr höndunum á
Joe Long, og setti hann á borðið.
„Þú átt kollgátuna,“ sagði Cassim
og kinkaði kolli. „Þetta er vjelin
mín. Hvað á þetta að þýða?“
„Það er fljótsagt,“ tautaði Dawson
og kom innar á gólfið, en trjefótur-
inn lamdist í gólfborðin eins og
sleggja. „Þú skautst bróður minn —
skautst Iiann í bakið. Hann Jóel
bróður minn. Við fundum hann áð-
an hjá kofanum sínum, á grúfu í
flaginu .... Þú hlýtur að hafa verið
að flýta þjer, Cassim. Við fundum
ljósmyndavjelina inni í kofanum
hans.“
Cassim leit á mig. Og jeg starði
á Cassim.
„Joe Long,“ sagði sýslumaðurinn,
og benti aftur fyrir sig, „segir að
þú hafir ætlað að fara uppeftir til

ljósmpdarinnar.
Jóels í dag, lii þess að taka mynd
af nýja hestinum lians, sem hann
vænti sjer svo mikils af.“
Cassim strauk hendinni um nefið.
Jóel dauður.... Hann deplaði aug-
unum, meðan liann var að reyna að
trúa þessu, reyna að skilja meining-
una í ákærunni, sem beint var að
honum. „Jeg liafði ætlað mjer það,“
sagði hann, „en hesturinn minn lielt-
ist, svo að jeg gat ekki' farið. Jeg
hefi ekki sjeð hann í dag. Og hvað
ljósmyndavjelina snertir, þá fór jeg
með hana til hans i gærkvöldi. Jeg
var að fara með matvæli til Jóels
og hjelt á myndavjelinni um leið.
svo að jeg gæti farið lausbeislaður,
j)egar jeg yrði tilbúinn í dag. En
hesturinn varð haltur — og jeg hefi
verið hjer í allan dag. Heima við
kofann minn.“
Hann gat ekki sannað það. Hann
vissi, að hann gat ekki sannað j)að.
Enginn hafði sjeð hann heima um
daginn, og enginn hafði sjeð hann
fara með myndavjelina heim til Jó-
els daginn áður.
Hann vætti varirnar. Þögnin og al-
vörusvipurinn á gestunum sýndu
best á hverju hann átti von. Jeg
hafði þegar sjeð mann barinn í hel
einu sinni.
Jóel og hesturinn hans . . . .
En Cassim hafði jafnan liaft and-
stygð á þrætum, skammbyssuhvell-
um og áflogum. Jeg spurði hvaða á-
stæðu Cassim mundi liafa getað haft
til að drepa Jóel Dawson.
Sýslumaðurinn svaraði: „Það er
best að þú blandir þjer ekki i þetta
mál, læknir. Þú þekkir ekki sam-
liengið í málinu. Jóel átti gildan
sjóð af dollurum á rúmbotninum
sínum. Við fundum blikkdósirnar og
við fundum holurnar, sem liann
hafði grafið. Cassim getur hafa vit-
að um það. Botnfjalirnar í rúmi Jó-
els höfðu verið rifnar upp, læknir.
Og l)að var ekki einn dollar eftir
skilinn."
„Rannsakið ])ið þá kofann minn.
Rifðu upp gólfið ef þú vilt . . . .“
„Heyrðu, Cassim. Þú ert kanske
nógu heimskur til að taka ljósmynd-
ir, en j)ú værir yfirheimskur, ef þú
feldir peningana þar sem við gæt-
um fundið þá.“
Cassiin svaraði ekki. Og |)ögn hans
var þannig, að lnin gerði mig for-
vitinn. Jeg leit við. Ilann starði á
myndavjelina á borðinu. Hann laut
fram. Svo greip hann vjelina og
sneri henni milli handanna.
„Joe Long sá i gærkvöldi, að jeg
setti nýja filmu í vjelina — var það
ekki, Joe?“
„Hvað kemur J)að málinu við?“
„Það var orðið dimt þá, svo jeg
gat ekki hafa tekið neina mynd eftir
l)að í gærkvöldi. Er það?“
Joe Long hristi höfuðið.
„Þessvegna hlýtur mynd, sem nú
er á filmunni, að vera tekin i dag.
ef nokkur er. Þegar jeg sá mynda-
vjelina síðast, stóð filmræman á
núiner eilt, tilbúin til að taka mynd-
ina af hestinum hans Jóels. Takkinn
sneri upp. Nú snýr hann niður, svo
að einhver hefir tekið mynd. Ein-
hver sem liefir komið heim til Jó-
els —- maðurinn, sem drap hann.“
Orð Cassims verkuðu eins og
þruma. Mennirnir urðu rólegri. Hver
veit nema Jóel hefði fengið ein-
livern annan til að taka myndina,
úr því að Cassim ekki kom. Jóel
hafði langað að eignast mynd af
sjer og hestinum fyrir framan girð-
inguna .... og svoleiðis mynd liefði
liann aldrei getað lekið sjálfur. —
Hafði morðinginn tekið hana? Jóel
var skotinn í bakið. Var ósennilegt
að morðinginn hefði tekið myndina
fyrir Jóel lil þess að fá tækifæri til
að drepa hann?
„Þetta gerir ekki annað en eyða
tímanum!" öskraði Dawson. „Jafn-
vel þó mynd væri í vjelinni, hvað
gæti hún þá sýnt okkur? Morðingj-
ann? Mundi hann taka mynd, sem
sýndi upplitið á honum sjálfum?
Nei, myndin mundi ekki sýna okk-
ur aniiað en Jóel og hestinn hans.
Cassim fór heim til hans. Og Cassim
tók myndipa. Cassim skaut hann.
Við skulum gera einhvern enda á
þessu, sýslumaður.“
Jeg tók Ijósmyndavjelina. Fram-
köllunarskálarnar voru, sem betur
fór, við hendina, og jeg liætti á að
gera blönduna sterkari, svo að fram-
köllunin gengi fljótar.
„Það er best að þjer hinkrið of-
urlitið við, sýslumaður."
Tillögur Iæknisins höfðu altaf dá-
litið meira að segja, en kúrekanna,
og nú þögðu allir eins og steinar.
Jeg setti rauðu hettuna yfir lampa
Cassims. Oþnaði vjelina og tók ræm-
una út. En jeg var ekki vongóður.
Mennirnir mundu aldrei fást til að
bíða. Og hvað mundu þeir fá að
sjá, þó þeir biðu? Ljósmynd af Jóel
og hestinum hans. Ljósmynd, sem
Cassim hefði getað tekið.
Og það reyndist Hka svo. Minsta
kosti virtist það svo. Myndin kom
smám saman fram á ræmunni: Jóel
og hesturinn lians fyrir framan girð-
inguna. — Jeg var að missa alla
von. En alt i einu varð jeg svo
forviða, að jeg gat varla dregið and-
ann. Og blóðið suðaði fyrir eyrua-
um á mjer. Þetta var eins og að
sjá afturgöngu.
Jeg festi myndina. Þvoði hana.
Tók prent af henni og festi það. Og
rjettj svo Cassim: „Maðurinn, sem
nolaði ljósmyndavjelina þína. Mað-
urinn, sem drap Jóel Dawson."
Jeg sá blóðið streyma fram í and-
litið á Cassim.
„Hvað sýnir myndin?“ tautaði
sýslumaðurinn. „Látið okluir sjá“.
Hann þreif myndina óþolinmóður af
Cassim. „Þú hefir eytt tímanum
fyrir okkur, læknir. Hjer er ekkert
að sjá.“
„Þii ættir að taka þumalfingurinn
af myndinni að neðan, sýslumaður,'1
sagði Cassim. „Þú sjerð ekki alt.“
Hann brosti og mennirnir þyrpt-
ust kringum hann. Svo kom liarð-
neskjusvipur á andlitið og augun
brunnu af reiði. „Það eru vist ekki
margir, sem fyrst skjóta mann aftan
frá, og reyna svo að láta saklausa
menn týna lífi fyrir það. En þarna
sjáið þið hann. Það er orðið áliðið
dags. Skuggarnir eru svo langir. . . .“
Tveir skothvellir heyrðust i kof-
anum, en menn sýslumannsins voru
viðbragsfljótari, en Dawson var holt.
„Dawson!“ tautaði Cassim og tók
á rauðri skrámu á eyranu á sjer.
„Góðir ljósmyndarar geta fundið
upp á ýmsu, en þeir taka þó aldrei
myndir af sínum eigin skugga aftan
frá. Sjerstaklega ef þeir eru með
Doktor Salazar.
Portúgalar þóttu hjer fyrrum eng-
ir friðsemdarmenn. En nú á síðari
árum hefir brugðið svo einkenni
lega við, að þar ríkir Fróðafriður,
og landið blómgast. Og það hefir
engin áhrif haft, þó að borgarastyrj-
öld hafi geysað árum saman svo að
segja við bæjardyrnar hjá Portú-
gölum.
Þetta er þakkað hinum duglega
forsætisráðlierra landsins, sem ræð-
ur einn öllu og þykir hafa sýnt for-
sjálni og visku, doktor Salazar, hin-
um sprenglærða manni, sem þrátt
fyrir öll vísindi er veruleikans mað-
ur. Hann liefir haldið Portúgölum
i jafnvægi síðan 1926.
Oliveira Salazar er nú fimtugur
að aldri. Hann er bóndasonur frá
Santa Comba Dao, skamt frá Co
imbra, en var snemma settur til
menta og lagði stund á lögfræði og
heimspeki. Fjármál og stjórnfræði
voru uppáhald lians, enda varð hann
])rófessor í hagfræði 26 ára gamall.
En 1926 gerðist hann ráðherra, og
síðan 1928 hefir hann jafnan verið
fjármálaráðherra, en utanríkisráð
herra og forsætisráðherra jafnframt,
síðan 1936. Hann tók við fjárhag
ríkisins í rústum, en hefir nú rjett
hann við, á sama tíma og flest önn-
ur ríki hafa safnað skuldum. Og
þó hefir hann endurbætt her og
flota, lagt þúsundir kílómetra ai'
vegum og bygt spítala og skóla,
komið á víðtækum tryggingum og
því um líkt.
Sjálfur lifir liann sjer óbrotnu lífi
og hefir sig lítið í frannni opinber-
lega. En hann hefir sett sjer það
markmið, að endurreisa þjóðina og
gera hana að nýjum og belri mönn-
um, hrinda á burt gömlu sleifar-
lagi og taka upp nýja hætti. Portú-
galar voru i mörgu orðnir langt á
eftir timanum og mátti segja, að út-
lendingar ætlu eða rjeðu yfir öllu
því vcrðmætasta í landinu. Þessu
hefir dr. Salazar reynt að breyta,
en þó er enganveginn hugsanlegt,
að það geti tekist á skömfnum tíma,
að ná á innlendar hendur ýmsum
þeim fyrirtækjum, sem rekin eru
fyrir útlent fje. Og þau eru mörg
í Portúgal. Enskir auðkýfingar og
aðalsmenn eiga t. d. flestar bestu
vínekrurnar í Portúgal og þá um
leið hið ágæta portúgalska vín, seni
rómað er um allan heim. Landið er
fjárhagslega háð Englendingum og
Salazar er hollvinur Englendinga og
í bandalagi við þá. Hann telur Portú-
gal fyrir bestu, að liafa samstarf við
Spánverja og halda við tengslum við
hina fjölmennu kynslóð sem flutst
hefir til Brasiliu.
Ugla með trjefót.
Brautarstöðvarstjóri í Aosta i
ítalíu á uglu, sem er með trjefót.
Hann fann fótbrotinn uglu-unga fyrir
nokkrum árum og hafði hann lieim
með sjer og reyndi að binda um
brotið, en uglan misti fótinn og
smíðaði maðurinn þá trjefót á hana.
Og nú hoppar hún um á trjefætin-
um eins og ekkert sje, og er fær i
allan sjó.
50 miljónir húsviltar í Kína.
í ræðu, sem fulltrúi Kinverja hjelt
á verkamálaþinginu í Genf í sumar,
sagði hann, að um fimtiu miljónir
manna, hefðu orðið að flýja land í
Iíína þau tvö ár, sem ófriðurinn við
Japana hefir staðið. En þó liafa Kín-
verjar elcki lagt árar í bát, og ýmsar
framfarir hafa orðið í landinu þessi
missiri. Þrjú hundruð slórar verk-
smiðjur hafa verið reistar, þrjú þús-
und samvinnufjelög stofnuð og 27
þús. km. lagðir af nýjum vegum.
trjefót, sem verður til stórra lýta
í forgrunninum á myndinni.“