Fálkinn - 01.12.1939, Page 3

F Á L K 1 N N
3
1
Nokkrir fjelagar st. Vikings á fundi 20. nóv. s.l. í forsæti Jóh. Ögm. Oddsson núverandi æ. t. stúkunnar.
STÚKAN VÍKINGUR NR. 104 35 ÁRA
VIKUBLAÐ MEÐ MYNDUM.
Ritstjóri:
Skúli Skúlason.
Framkv.stjóri: Svavar Hjaltested
Aðalskrifstofa:
Bankastr. 3, Reykjavík. Sími 2210
Opin virka daga kl. 10-12 og 1-6.
Skrifstofa í Oslo:
Anton Schjötsgade 14.
Blaðið kemur út hvern föstudag.
Áskriftarverð er kr. 1.50 á mán.,
kr. 4.50 á ársfj. og 18 kr. árg.
Erlendis 24 kr.
Allar áskriftir greiðist fyrirfram.
Auglýsingaverð: 20 aura millim.
HERBERTS prent.
Skraddaraþankar.
1 dag minnast íslendingar fengins
sjálfstæðis. Og á fimtudaginn kemur
eru sextíu ár liðin síðan þann leið,
sem við eigum sjálfstæði okkar mest
að þakka. Hann, sem eigi aðeins lyfti
merki íslands heldur lijelt því á
lofti í yfir fjörutíu ár.
Jón Sigurðsson sá fæst af hugsjón-
um sínum rætast. En hann trúði að
þær rættust og sú trú varð stað-
reynd. hað koma ekki miklar fram-
farir til tíundar um æfi Jóns Sigurðs-
sonar, hans dagsverk varð að undir-
búa jarðveginn undir sáninguna. Hann
varð að glima við drauga alla sína
æfi, bæði íslenska drauga og danska
drauga, starf hans varð trúboðsstarf
og hann hafði djörfung til að prjed-
ika, að Islendingar ætti að trúa á
ísland. En það er erfitt að boða
þeim trú, sem halla sjer út af og
umla: „Æ, lofðu mjer að sofa.“
Margir hefðu lagt árar í bát. Þeir
hefðu sagt það, sem liaft er eftir is-
lenskum mentamanni, sem nú er lát-
inn fyrir nokkrum árum: „Mikil
bölvuð vitleysa er það, að vera að
offra sjer fyrir þetta land“. Og hann
sagði það ekki að ástæðulausu, mað-
urinn, því að hann vildi vel, en var
oftast illa ])akkað.
Jón Sigurðsson átti vini og aðdá-
endur meðan liann lifði. Nokkra and-
stæðinga átti hann einnig. En flesta
sinnuleysingja. Menn, sem hvorki
tjáðust með eða móti. En slíkir
menn eru altaf á móti i raun og veru.
Sá sem ekki sinnir boðskap nýs tíma
er á móti honum, þó að liann herjist
ekki á móti lionum. Steinninn í göt-
unni spyrnir ekki frá sjer, en það
er farartálmi að honum samt.
Nú vill enginn verða dragbitur á
skoðunum Jóns Sigurðssonar. Nú til-
eínka flestir flokkar íslenskra stjórn-
mála sjer hann og allir dá hann. Það
er gott. En liitt væri þó enn betra,
ef sú kynslóð, sem nú stendur upp á
sitt bcsta og er þaðan af yngri, þekti
manninn betur en hún gerir. Þekti
verk hans, baráttu hans — ekki að-
eins í stjórnmálum heldur og á nær-
felt öllum sviðum íslenskrar menn-
ingar í orði og verki. Það er blettur
á þjóðinni, live lítið liún hefir gert
til þess að fræða æskuna um Jón
Sigurðsson og verk hans. Æskan veil
ekkert um hann, annað en að’ hann
var mikilmenni. Ekki hversvegna. Og
þó eru aðeins 60 ár síðan hann dó.
Barátta íslensku þjóðarinnar gegn
áfengisnautninni er í raun og veru
jafngömul þjóðinni sjálfri. Alt frá
fyrstu tíð munu hafa verið til menn,
sem hafa sjeð og skilið hvert böl
áfengisneysla, í hvaða mynd sem hún
birtist, er einstaklingum og þjóðar-
heild.
En ein hin fyrsta tilraun, sem sög-
ur greina, er gerð var hjer á landi
til þess að stemma stigu fyrir áfeng-
isnautn landsmanna, mun vera sú, er
Jón Arnason, biskup í Skálholti,
gerði árið 1733, með bænaskjali því,
er hann gekst fyrir að sent yrði
konungi, og undirritað var af hon-
um og öðrum merkustu embættis-
mönnum þjóðarinnar, um þær nnind-
ir. Skjal þetta fól í sjer ósk um
algert aðflutningsbann áfengis is-
lensku jyjóðinni iil handa.
Jón Árnason, Skálholtsbiskup, mun
vera einn hinn fyrsti bannmaður á
landi voru, svo vitað sje. Danastjórn
skóp og skar þá um öll mál lands og
lýðs, og dönsku einokunarkaupmenn-
irnir rjeðu lögum og lofum um alla
íslandsverslun. Bænaskrá þessari var
undir stól stungið, óskir hinna mæt-
ustu manna, í þessu máli að vettugi
virtar.
Árið 1843 hefst svo raunverulega
liinn fyrsti þáttur bindindissögu
Jón Guðnason, núverandi U. st.
vorrar, með hinni almennu þjóðlegu
endurreisi\arbar^ttu Fjölnismanná.
En þeir hófu eins og kunnugt er,
samfara endurreisnarbaróttu sinni,
bindindisstarfsemi og unnu ötullega
að þvi að opna augu þjóðarinnar fyrir
hættum þeim og skaðsemi, sem af
áfengisnautn leiðir. En bindindisstarf.
semi l>essi smáleið útaf.
Jóh. Ögm. Oddsson, núverandi æ.t.
Þrem árum síðan hófst hið svo-
nefnda skólabindindi, en það datt úr
sögunni með „pereatinu“ fræga árið
1850.
Árið 1872 vaknaði bindindishreyf-
ingin að nýju., En sú bindindisaidn
sem þá reis, var af pólitískum toga
spunnin. Um þær mundir var út-
gefin tilskipun um toll á áfengi, en
tollur sá skyldi renna í rikissjóð
Dana, sem höfðu allar fjárreiður
landsins í sínum höndum, Þessu undu
landsmenn illa og svöruðu með því
að hætta að neyta áfengis, svo
danskurinn skyldi ekki græða á því.
En brátt lognaðist þetta hindindi út
af, meðal annars af því, að Alþingi
fjekk litlu síðar fjárforræði og tollar
gengu í landssjóð. Hváðust menn þá
drekka af föðurlandsást!!!
En nokkrum árum síðar, eða 1877,
vaknar bindindisáhugi enn að nýju,
með því að merkispresturinn Magn-
ús Jónsson í Laufási, faðir Jóns heit-
ins Magnússonar, forsætisráðherra,
kemur fram sem forvígismaður og
fulltrúi málsins, og ritar meðal ann-
ars um það mjög merka bók „Bind-
indisfræði handa íslendingum". Hann
stofnaði og mörg bindindisfjelög og
vann ötullega að útbreiðslu málsins.
Sjera Magnús Jónsson er einn hinna
allra merkustu manna, sem fram hafa
komið á sviði íslenskra bindindis-
mála, bæði fyr og síðar.
En þrátt fyrir allmikla bindindis-
starfsemi með þjóðinni, og hjer hef-
ir verið drepið á, i stórum dráttum,
er það samt fyrst eftir að Alþjóða-
regla Góðtemplara (I. O. G. T.) kem-
ur til sögunnar, árið 1884, að nokkur
skriður kemst fyrir alvöru á bind-
indisstarfsemi þjóðarinnar, vegna þess
að með Regiunni er ioksins kominn
öruggur og skipulagslega sterkur fje-
lagsskapur, sem er fær um að safna
fólki saman, utan um málið, fylkja
liði, leggja til orustu og vinna sigra.
Að Reglan ekki fór sömu leiðina, þ.
e. lognaðist út af eins og önnur
bindindisfjelög á undan henni, eftir
stutta tíma, á rætur sinar fyrst og
Frh. á bls. V).
Þorsteinn Egilsson. fyrst æ. t.