Fálkinn - 01.12.1939, Blaðsíða 14

I
t
14
FÁLKINN
Frh. af bls. 3.
frernst í því, að hún er alþjóSlegur
fjelagsskapur og í byggingu .hennar
og hinu fasta og snildarlega gerða
starfsfyrirkomulagi og formi, senr
frumherjar hennar og forgöngumenn
mótuSu hana í, og hún stárfar eftir
enn titið breyttu.
Það er ekki ætlunin að rekja sögu
Reglunnar hjer á landi í liessari
stuttu grein, heldur aðeins að minn-
ast, með nokkrum orSum, einnar
tíéíldar hennar, sem þessa dagana á
35 ára starfsafmæli, en það er st.
Víkingur nr. 104.
Tildrög að stofnun þeirrar deildar
Jón Jónsson, fyrsti U. st. stúkunnar.
Reglunnar voru meðal annars þau,
sem nú skal greina:
Um aldamótin siðustu voru hjer á
verstöðvunum umhverfis Faxaflóa,
starfandi samtök sjómanna er nefnd
voru Bárufjelög. Þá var engin bind-
indisöld í landi.
Á fulltrúaþingi Bárufjelaganna
haustið 1904, sem haldið var hjer í
Reykjavík, kom Sigurður Eiríksson,
regluboði, sá maður, sem einna
drýgstan þátt hefir átt í því, að út-
breiða Regluna á íslandi, og sæti átti
á þessu fulltrúaþingi, með þá til-
lögu í samráði við hina mætustu
menn þessara samtaka, að reynt yrði
að stofna stúku meðal sjómanna og
ef það tækist, að hún þá fengi aðset-
ur í Bárulnisinu (nú eign K. R.).
Tillögu þessari var vel tekið og
hún samþykt. Hóf Sigurður síðan
undirbúning að' stúkustofnun með
söfnun þátttakenda, sótttist honum
það vel, en gat ekki lokið við það
vegna ferðalags er hann þurfti að
fara i. En við undirbúningnuin tók
Þorsteinn Egilsson, en hann var einn
af þeim, er Sigurður hafði fengið til
að gerast stofnenda, en auk Þor-
steins unnu svo og að þessu þeir
Ottó Þorláksson og Helgi Björnsson,
Magnús V. Jóhannesson, gæslum. bst.
Unnur í 25 ár samfleytt.
enda miklir áhugamenn fyrir stúku-
stofnuninni.
Þegar ákveðið var að boða ti)
fundar og stofna stúkun, höfðu um
70 menn ritað sig á stofnenda-lista.
Á fundi þessum sem var öllum heim-
ill og mjög fjölsóttur, mæítu meðal
annars þáverandi Stórtemplar Þórð-
ur J. Thoroddsen og sjera Ólafur Ól-
afsson, fríkirkjuprestur, hinn kunni
bindindisfrömuður og mælskumaður.
Flutti hann þar öflugt og snjalt er-
indi um bindindismálið. Sýndi fram
á með Ijósum rökum og skírum dæm-
um, liver vágestur áfengið var, er og
verður einstaklingum og þjóðarheild,
og þá ekki síst sjómönnum, mönnun-
um sem heyja liina hörðu baráttu
við „særok, brimgný og trilda vinda“
hver nauðsyn það væri, einmitt þeim
mönnum, sem í slikri baráttu eiga,
að vera lausir við liin eyðileggjandi
eituráhrif áfengisneyslunnar.
Ræðu sjera Ólafs var mjög vel
tckið og bættust enn við stofnendur.
Á þessum fundi var svo ákveðið að
slofna st. Víking og varð hún sú 104.
i röðinni innan Góðtemplararegl-
unnar á íslandi. Síðar gerðist sjera
Ólafur fjelagi stúkunar og var um
langt skeið einn hennar höfuðleið-
togi.
Fyrsti æ. t. þessarar nýstofnuðu
slúku var kjörinn Þorsteinn Egilsson.
druknaði hann nokkrum árum síðar,
en mælt var með Jóni Jónssyni sem
U. st., hann er nú fjelagi st. Drafn-
ar nr 55. En nú 35 árum síðar setja
í þessum embættum stúkunnar, þeir
Jóhann Ögmundur Oddsson, Stórrit-
ari í Stórstúku íslands, sem æ. t. og
Jón Guðsnason, fisksali, sem U. st.,
en liann er einn af stofnendum stúk-
unnar og hefir fylgt henni óslitið
fram á þennan dag.
Stofnun st. Víkings var merkur
viðburður innan Goodtemplararegl-
unnar, því einmitt með stofnun þess-
arar stúku nær reglan alment til
sjómannastjettarinnar hér i' Reykja-
vik.
St. Víkingur hóf þegar starf sitt
Einar fíjörnsson.
fyrir bindindismálið með hinum
mesta krafti og fjöri. Fundir voru
vikulega haldnir í Báruhúsinu niðri.
Stúkan var þegar i upphafi skipuð
dugandi og mjög starfshæfu fólki,
sem leit á bindindisstarfð sem þjóð-
arnauðsyn og vann fyrir bindindis-
hugsjónini af alefli og alúð.
Frumherjum st. Víkings varð það
brátt ljóst að fullnaðar sigur í bind-
indisbaráttunni vinst ekki með
snöggu áhlaupi, markið er fjarlægt og
andstaða mikil. Búast þurfti til lang-
drægrar baráttu, nýir herskarar urðu
að vera til taks, nýtt lið óþreytt, og
sigurmöguleikarnir væru meðal ann-
ars í því fólgnir, að takast mætti að
orka á hugarfar þjóðarinar frá rót-
um, það er að sá frækorni binindis-
hugsjónarinnar í hug og hjarta ung-
linganna, barnana. Þessvegna liófu
þeir upp merki Unglingareglunnar og
gengust fyrir stofnun barnastúkunnar
Unnur nr. 38, 1. mars 1905 i sam-
bandi við st. Bifröst nr. 43. Fyrstu
gæslumenn barnastúkunnar voru þau
frú Hansína Jónsdóttir og Ásgrímur
Magnússon skólastjóri. En þeir gæslu
menn, sem lengst hafa stjórnað og
starfað fyrir ,Unnur‘“ eru frú Jónína
Jónatansdóttir, sem landskunn er fyr-
ir starfsemi sína í þágu bindindis-
málsins og sem forystukona í fje-
lagssamtökum verkakvenna og Magn-
ús V. Jóhannesson yfirframfærslu-
fulltrúi, sem verið hefir i 25 ár sam-
fleytt gæslumaður stúkunnar.
Barnast. Unnur hefir ætíð verið
meðal bestu og dugmestu barnastúkna
landsins og unnið mikið og gott starf
á sínu sviði.
Uiii starfsemi fjelaga st. Víkings i
bindindisbaráttunni undangengin 35
ár, er svipað að segja og um starf-
semi annara stúkna og fjelaga Jieirra.
Unnið hefir verið að því látlaust
með fundarhöldum, fyrirlestrum og
fræðslu að opna augu manna fyrir
böli áfengisneyslunnar, eyðileggj-
andi áhrifum hennar og úrkynjun,
og með persónulegum viðtölum að fá
menn til að segja skilið við Baccus
og alt lians atliæfi. Með þátttöku í
útbreiðslu bindindismálsins, með
ferðalögum i þeim tilgangi og bein-
um fjárframlögum til reglunnar í
heild.
Alls muu fjelagar st. Víkings í
Jiessi 35 ár, sem liðin eru, vera búiiir
að leggja fram í fjelagagjöldum,
styrkjum og gjöfum milli 30—40 þús-
undir króna, sem öllu liefir verið
varið til bidindisstarfsemi á einn
eða annan hátt. Sömu söguna hafa
aðrar stúkur að segja í Jiessum efn-
um. Af Jiessu má marka, að það er
ekki svo lítið fje, sem Góðtemplarar-
reglan á íslandi samtals, liefir lagt
fram til bindindisstarfsémi í þau 55
ár, sem hún hefir starfað hjer á
landi.
Eins vil jeg þá geta hjer, sem er
ekki ómerkur þáttur í siðmenningar-
sögu þjóðarinnar og st. Vikingur
hafði forgöngu í eftir tillögu Maríu
Pjetursdóttur, sem nú er látin fyrir
fáum árum, en það er stofnun Dýra-
verndunarfjelagsins. Tryggvi Gunn-
arsson, bankastjóri og hinn alkunni
dýravinur, hafði mikið reynt til að
koma á fót sliku fjelagi en æ mis-
tekist. St. Víkingur samþykti að gang-
ast fyrir því, að nefndir yrðu skip-
aðar í öllum Reykjavíkurstúkunum
til Jiess að lirinda þessu máli í fram-
kvæmd, og var það samþykt. Dýra-
verndunarfjelagið var slofnað og var
Tryggvi Gunnarsson kosinn fyrsti
formaður þess, sagði hann, þegar
að templarar tæku málið í)ð sjer Jiá
myndi þvi verða borgið, enda varð
það orð að sönnu. Starfar Dýra-
verdnunarfjelagið enn og hefir
miklu góðu til vegar komið i þágu
dýrana, málleysingjanna, sem ekki
geta kvartað hvernig sem með Jiá er
farið, opnað augu alþjóðar fyrir Jiví,
að ill meðferð á dýrum er smánar-
blettur, svívirða og himihrópandi
synd.
Að lokum þetta. í 35 ár efir st.
Víkingur starfað að framgangi bind-
indinsmálsins, við hlið systurstúkna
sinna, harist fyrir því, að bindind-
issöm þjóð bygði þetta fagra land
elds og íss.
Þegar frumerjar þessarar stúku,
fyrir 35 árum hófu merki bindindis-
málsins með stofnun hennar, var eng-
in bindindisöld í ladni, og nú 35 ár-
um siðar, er Jiví miður líkt ástatt,
ölæði mikið og áfengisnautn úr hófi
keyrandi, svo allir hugsandi menn
skelfast við. En livert er Jiá orðið
okkar starf? Reglunni tókst um tíma
að þurka landið af áfengi, en út í
það skal ekki farið hjer, nema að
geta þess að þjóðin bar ekki gæfu
til þess að nota sjer þá aðstöðu er
Reglan skóp lienni Jiá, eða halda á-
fram á þeirri gæfubraut, sem Reglan
liafði markað lienni og vísað henni
á í þessu máli.
{ dag stöndum vjer þannig: fátæk-
ir smáir eins og fyrr, en með heilan
her og vaxandi atvinnulausra manna
og með lirörnandi atvinnutæki, en
eyðum árlega tæpum 4 miljónum
króna í áfengi.
Eins og fyrir 35 árum, stendur
baráttan enn um líf og heilsu ein-
staklinganna, frið og farsæld heimil-
anna, æsku og framtíð þjóðárinnar,
og sú barátta verður háð af st. Vík-
ing, öðrum stúkum og öllum liugs-
andi mönnum með þjóðinni, Jiar til
FINNLAND..........
Frh. af bts. 5.
inn í Póllandi. Annarsvegar þrjár
miljónir manna, en hinsvegar 170
miljónir, Það er að vísu álitið, að
Finnar sjeu miklu betri herniénn en
Rússar, en hinu má ekki gleyma, að
Finnar eiga sem engan vjelher, en
Rússar hinn sterkasta í heimi. Það
er liklegt, að þeir gætu með flug-
vjelum einum gert Finnum Jiann ó-
leik á einum degi, sem fjölda ára
þyrfti til að bæta.
Hinsvegar er talið líklegt, að á
landi mundu Finnar geta staðið
gegn rússnesku fótgönguliði býsna
lengi — miklu lengur en t. d. Pól-
verjar — einkum í vetrarhernaði.
Landvígvjelum — bryndrekum kvað
vera vont að koma við i Finnlandi
vegna mikilla skóga en ófullnægj-
andi vega. Og Jiegar inn í landið
kemur eru vötnin samherjar liess,
sem við’nám Jiarf að veita.
Finnar hafa nú um langt skeið
haft 10.00 manns við austurlanda-
mæri sín og viðbúnaðurinn lieldur
áfram. Og taugastríðið heldur á-
fram. Það Jiarf ekki nema ofurlítinn
neista til Jiess að kveikja í þeim
bálkesti, som búið er að hlaða upp
á landamærum Finnlands og Rúss-
lands. Máske verður kviknað i hon-
um þegar Jiessi grein verður lesin,
og hersveitir Mannerheims marskálks
farnar að berjast við ægifjölda Voro-
sjilovs..
Og — hvað verður Jiá um Norð-
urlönd?
Cr ýmsum heimum.
Frh. af bls. 11.
hæðinni. Á borðinu hjá Guðjóni stóð
oliulampi, og logaði ljós á lionum.
Alt í einu slokknar ljósið á lampan-
um, og var þó næg olía á honum
og enginn trekkur i lierberginu. En
rjett í sömu andránni skilur faðir
hans við.
(Frásögn Kristínar Ólafsdóttur lækn-
is, en henni sagði Guðjón sjálfur).
Maðurinn minn hjet Árni Magnús-
Árnason og bjuggum við allan okkar
búskap að Hóli í Bolungarvik, sam-
tals 34 ár. Eitt sinn á vetrarvertið
gekk Árni snemma dags niður á
Malir svonefndar. Sjer hann Jiá, að
við einn róðrabátinn, sem uppi stóð
á Mölunum, stendur öll skipshöfnin
nema formaðurinn, Ilreggviður að
nafni. Hann sá Árrni hvergi. Undr-
aðist Árni þetta, þvi að sjóveður
var ekki, og dettur honum í hug, að
Jieir kunni að ætla inn á ísafjörð.
Gcngur hann svo leiðar sinnar fram
hjá bátnum, en Jiá er skipshöfnin
all í ein uhorfin. Brá honum mjög
við og sneri upp að verbúðinni, sem
skipshöfnin hafðist við í, en hún
var þá öll í fasta svefni.
Þegar Árni kom heim, sagði hann
mjer frá sýni sinni og vjek eitthvað
að ]ivi, að skipshöfnin væri kanskc
feig. Jeg svaraði því til, að þetta
myndi vera vitleysa. En nálega
Jirem vikum seinna druknaði öll
skipsliöfnin i róðri nema formaður-
inn. Honum var bjargað af öðru
skipi.
(Frásögn Hansínu Ásbjarnardótt-
ur, konu Árna, sumarið 1924.)
Fálkinn
er fjðlbreyttasta blaðið.
algjör sigur er uninn og islensk
Jijóð er úr dróma drepin drykkjusið-
anna og áfengið, með öllu Jiess
margjiættu ívafi eymdar og auðnu-
leysis, er útlægt gjört fyrir fult og
alt. Þaö er takmarkið.
Einar Björnsson.